Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Ortografia2010-12-03
Nurtuje mnie pytanie o pewną błahostkę: spotkałam się z opinią, że zapis 40% może oznaczać zarówno ‘czterdziestoprocentowy’, jak i ‘czterdzieści procent’. Czy jest tak faktycznie? Czy może jedynym dopuszczalnym skrótem jest zapis 40-proc.?
Przymiotnik czterdziestoprocentowy oddajemy za pomocą następujących form skróconych: 40-procentowy lub 40-proc., jednak już nie: *40%-owy ani nie *40-% (por. np. A. Wolański: Edycja tekstów, PWN, Warszawa 2008). Zapis 40% może się natomiast pojawić jedynie w zastępstwie liczebnika czterdzieści i łączącego się z nim rzeczownika procent.
Katarzyna Mazur
Znaczenie2010-12-03
Regulamin jednej z popularnych gier internetowych zakazuje wysyłania wulgarnych wiadomości i obrazy innych graczy. Jeden z punktów dotyczy cenzury: Stosowanie "pseudocenzury" (np.: gwiazdkowania, zmiany pojedynczych liter itd.) będzie także uznawane za obrazę gracza. Pozwolę sobie podać przykład tego typu wiadomości: Dorwę cię, ty k***o. Moje pytanie brzmi: czy zastosowanie terminu pseudocenzura jest właściwe, czy taki termin w ogóle istnieje w języku polskim?
Nieobecność jakiegoś wyrazu w słownikach ogólnych języka polskiego wcale nie musi oznaczać, że wyraz ten nie istnieje lub został utworzony niezgodnie z regułami polszczyzny. Pseudocenzura niewątpliwie należy do polskich rzeczowników złożonych (są to tzw. kompozycje) i powstał zupełnie poprawnie z połączenia dwóch podstaw słowotwórczych pseudo- oraz -cenzura jako termin oznaczający działanie, które tylko udaje prawdziwą cenzurę. Oczywiście nie należy wyrazu pseudocenzura w zacytowanym przez Panią tekście użyte umieszczać w cudzysłowie, gdyż nie ma on w nim ani wydźwięku ironicznego, ani nie przynależy do innego stylu niż pozostałe fragmenty.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2010-12-03
Ciekawi mnie, czy stwierdzenie przerabiać lektury, w sensie ich omawiania, jest poprawne?
Czasownikiem przerabiać w znaczeniu ‘zapoznawać się z czymś’ lub ‘uczyć kogoś czegoś’ możemy posługiwać się w języku potocznym, natomiast w wypowiedziach bardziej oficjalnych powinno się go zastąpić słowami należącymi do języka ogólnego, np. omawiać, analizować itd., aby uniknąć błędu stylistycznego. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, by w towarzystwie kolegów powiedzieć: W szkole z matmy przerabiamy teraz tematy z przebiegu zmienności funkcji, ale już w kontaktach z nauczycielem powinno się używać np. następujących konstrukcji: omawiać lektury, teksty, rozdział podręcznika; analizować przykłady z trygonometrii.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-12-03
Jak odmieniać imię Robbie (Williams)?
Imiona męskie zakończone na –i (w wymowie) odmieniają się w języku polskim jak przymiotnik tani i przyjmują następujące końcówki: D. i B. –ego (Steviego, Robbiego); C. –emu (Steviemu, Robbiemu); N. i Ms. –im (Steviem, Robbiem).
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-12-03
Moje pytanie dotyczy pisowni dużą literą. Jak zapisywać należy nazwę las katyński (np. w tekście publicystycznym)?
Jedynie ze względów emocjonalnych można pisać wielką literą, pewnie tak się ustali jako nazwa własna.
Aldona Skudrzyk
Składnia2010-12-03
Pytanie moje dotyczy odmiany. Przed chwilą usłyszałam nie uda mu się wygrać te wybory. Wydaje mi się, tak na słuch, że poprawniej byłoby tych wyborów, czyli rzeczownik w dopełniaczu. Mylę się?
Nie, nie myli się Pani. Po przeczeniu używamy w języku polskim formy dopełniaczowej: skoro nie uda się wygrać, to tylko tych wyborów.
Joanna Przyklenk
Różne2010-12-03
Czy istnieje taki zapis wykrzyknienia „(!)&rdquo? Jaka jest możliwość, by w pracy poważnej napisać coś w stylu uwaga!, np. w zdaniu Chłopiec poszedł nie prosto do domu ale, uwaga!, zahaczył o komisariat policji? Zależy mi na efekcie wykrzyknienia, ale nie wiem jak to zrobić.
Jest taka możliwość: sic! [wym. s-ik], oznaczające ‘tak!’, to zwykle uwaga umieszczana po zacytowanym wyrazie albo zwrocie, zaznaczająca, że tak było w tekście oryginalnym i że to nie jest pomyłka cytującego. Jest to także uwaga umieszczana po podaniu zaskakującej informacji w celu zwrócenia na nią uwagi czytelnika. Pragnę też zauważyć, że słowo zahaczyć w sensie, jaki został przywołany w pytaniu, nosi wszelkie znamiona potocyzmu i w tekście tzw. poważnym nie powinien się pojawić.
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-12-03
Co to znaczy, że rzeczowniki odmieniają się przez osoby? Myślałem, że się nie odmieniają, przynajmniej w języku polskim. Czy w innych się odmieniają?
Dobrze Pan myślał. Osoba jest kategorią fleksyjną czasowników, tzn. właśnie te wyrazy się przez osoby odmieniają. Rzeczowniki ani w polskim, ani w żadnym innym ze znanych mi języków takiej właściwości nie posiadają. Ciekawa jestem bardzo, gdzie znalazł Pan tę osobliwą informację o odmianie rzeczowników.
Ewa Biłas-Pleszak
Znaczenie2010-12-03
Chciałabym zapytać, kim jest szwagierka, a kim szwagier? Czy te nazwy mogą dotyczyć kilku różnych krewnych?
Zwykle przez szwagra rozumie się ‘męża siostry albo brata żony lub męża; też: męża szwagierki’ i odpowiednio przez szwagierkę – ‘siostrę męża lub żony; też: żonę szwagra’. Ponieważ polszczyzna w czasie swego rozwoju systematycznie pozbywała się nazw pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego, wiele określeń opisujących skomplikowane relacje rodzinne zostało wypartych przez szwagier/szwagierka. Dziś także obserwuje się ich rosnący udział w nazywaniu powinowatych, szczególnie tam, gdzie nie wie się już, w jaki sposób owo powinowactwo nazwać.
Joanna Przyklenk
Znaczenie2010-12-03
Mam uprzejmą prośbę o wytłumaczenie, czy prezydent jest na uchodźstwie, czy też na wychodźstwie?
Obydwie formy można uznać za właściwe. Zarówno uchodźstwo, jak i wychodźstwo oznaczają ‘stały lub czasowy pobyt poza granicami własnego państwa, spowodowany niekorzystną dla kogoś sytuacją ekonomiczną, polityczną itp. we własnym kraju’ i tworzą związki wyrazowe typu: przebywać na uchodźstwie bądź przebywać na wychodźstwie.
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-12-03
Piszę do Państwa z zapytaniem o formę dopełniacza l.mn. rzeczownika fundusz. Z informacji, które udało mi się znaleźć wynika, iż poprawną formą jest forma funduszy, gdyż jest to rzeczownik zakończony na spółgłoskę historycznie miękką. Czy forma funduszów jest jednak błędna, skoro w analogicznym słowie kosz poprawne są obie formy: koszy i koszów?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego uznaje obie formy za poprawne: funduszy albo funduszów.
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-12-03
Proszę o pomoc odnośnie do pisowni i odmiany nazwy własnej Antalya.
Nazwa własna Antalya w dopełniaczu, celowniku oraz miejscowniku przybiera postać Antalyi, a w bierniku – Antalyę, w narzędniku – Antalyą.
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-12-02
Prowadzę firmę kosmetyczną i borykam się ze znalezieniem liczby mnogiej od serum (do pielęgnacji twarzy). Może seruma a może sera?
Słowniki języka polskiego nie notują liczby mnogiej dla rzeczownika serum, stąd trudno mówić o poprawnej formie liczby mnogiej. Jeśli miałaby ona jednak powstać, to – jak można przypuszczać – brzmiałaby ona sera; słowo (to) serum bowiem odmieniałoby się wówczas jak (to) technikum: M. technika, D. techników, C. technikom, B. technika, N. technikami, Ms. technikach.
Joanna Przyklenk
Odmiana2010-12-02
Jak brzmi imiesłów przysłówkowy współczesny od słowa zawładnąć? Czy zawładając jest poprawną formą?
Zawładnąć jest czasownikiem dokonanym i dlatego nie tworzy on formy ani imiesłowu przymiotnikowego czynnego, ani imiesłowu przysłówkowego współczesnego. Notujemy tylko imiesłów przymiotnikowy bierny – zawładnięty i imiesłów przysłówkowy uprzedni – zawładnąwszy. Zasadę tu obowiązującą możemy opisać w taki oto sposób: od czasowników niedokonanych tworzone są imiesłowy przymiotnikowe czynne (np. czytający) oraz imiesłowy przysłówkowe współczesne (np. czytając); imiesłowy przymiotnikowe bierne tworzone są od czasowników zarówno dokonanych, jak i niedokonanych (np. czytany, przeczytany), a imiesłowy przysłówkowe uprzednie – od czasowników niedokonanych (np. przeczytawszy). Ponadto warto zaznaczyć, że tylko czasowniki przechodnie mogą stać się podstawą dla imiesłowów przymiotnikowych biernych.
Joanna Przyklenk
Interpunkcja2010-12-02
Na stronie poradni PWN pojawiły się dwie odpowiedzi, które stawiają pod znakiem zapytania odpowiednie stawianie przecinka kończącego list itp. Chodzi o te zapytania: pierwsze i drugie
Dlatego chciałbym się dowiedzieć, która z tych odpowiedzi jest prawidłowa. A może chodzi po prostu o własne preferencje i żadna z reguł słownikowych nie wskazuje na jednoznaczne działanie?
Słowniki poprawnościowe nie wypowiadają się bezpośrednio w kwestii użycia bądź nieużywania znaku przestankowego między słowem Pozdrawiam lub formułą Z poważaniem a podpisem w zakończeniu e-maila czy np. zwykłego listu. Tak więc mamy tu właściwie sporą dowolność zapisu. Radziłabym jednak, za Adamem Wolańskim, ze względów edytorskich zrezygnować w powyższych kontekstach z interpunkcji, tym bardziej że podpis przenosimy przecież zazwyczaj do nowego wersu (zob. poniżej).
Pozdrawiam serdecznie
Katarzyna Mazur
Odmiana2010-12-02
Kiedyś podczas podróży ze znajomym użyłem sformułowania wiesz: chcieć, a móc... , po czym znajomy odpowiedział to chciej i ... No właśnie, czy to się jakoś odmienia? Czy w ogóle nie ma takiego sformułowania i trzeba je zastąpić innym? Bardzo mnie to ciekawi.
Od czasownika móc nie tworzy się trybu rozkazującego, stąd konsternacja Panów, jak powinien on poprawnie brzmieć.
Joanna Przyklenk
Ortografia2010-12-01
Proszę o wyjaśnienie pisowni słowa (słów): ponaddwukrotny (tak jak ponaddwuletni?) czy ponad dwukrotny? Nie mogłam tego znaleźć ani w słowniku ortograficznym, ani w języka polskiego, ani w żadnym innym.
Jeśli potraktujemy ponad- jako cząstkę słowotwórczą, musimy ją z liczebnikami wielokrotnymi, podobnie jak z przymiotnikami, pisać łącznie, a zatem ponaddwukrotny, ponadpięciokrotna itd. Ale oczywiście można też ponad zinterpretować jako partykułę (dodawaną do liczebników bądź odliczebnikowych przymiotników i przysłówków oraz do rzeczowników wyrażających ilość czegoś) i wtedy stosować równie zasadny oraz poprawny zapis ponad dwukrotny, ponad pięciokrotny.
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-12-01
Chciałabym się dowiedzieć, czy m.in. powinno pisać się ze spacją, ponieważ ostatnio na zajęciach pani doktor powiedziała, że pisownia łączna jest błędem. Bardzo bym prosiła o zweryfikowanie tej wiadomości.
Pisane z kropkami po każdym członie skróty od dwóch lub więcej wyrazów są składane zawsze bez spacji. A zatem poprawnie będzie m.in., nie zaś *m. in. Ten drugi zapis sugerowałby bowiem, że mamy do czynienia z dwoma różnymi skrótami. Pierwszym z nich byłby m. i jak podają słowniki, należałoby go rozwinąć do postaci mieszkanie lub morze czy też męski (rodzaj), gdyż m. nie funkcjonuje samodzielnie jako skrót od między (podobnie zresztą jak samo o. nie jest skrótem od ogrzewanie, chociaż właśnie ten wyraz zastępuje w c.o. ‘centralne ogrzewanie’). Interpretacja omawianego skrótu zawierającego spację musiałaby być zatem niezgodna z zamierzeniem piszącego, co tylko dowodzi błędu zapisu.
Ponadto proszę zauważyć, że składanie skrótów bez spacji ma jeszcze jedną zaletę – nie musimy zmagać się z sytuacjami, gdy na stronie po jej złamaniu jeden człon skrótu zostaje w poprzedniej linijce, a drugi przechodzi do następnej.
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-12-01
Jak należy zapisać nazwę modlitwy: Nowenna pompejańska czy Nowenna Pompejańska? (Chodzi o ten drugi wyraz – nie wiem, czy dużą literą, czy małą).
Jeżeli uznamy, że ta nowenna to jedna rozbudowana modlitwa, jej tytuł powinniśmy pisać Nowenna pompejańska (oczywiście w Pani tekstach całość albo tylko kursywą, albo tylko w cudzysłowie). Ale równie dobrze można potraktować ją jako pewien sposób odmawiania Różańca i stosować w przypadku jej zapisu tylko małe litery, czyli nowenna pompejańska. Byłaby ona wówczas traktowana podobnie jak liturgia godzin – forma codziennej modlitwy Kościoła (jednak w przeciwieństwie do Liturgii godzin jako tytułu książki, która zbiera poszczególne teksty modlitwy brewiarzowej) lub jak jakieś nabożeństwo (por. też pisane małymi literami nabożeństwo majowe).
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-12-01
Chciałabym zapytać, czy wpisując w dzienniku plan lekcji, powinnam nazwy przedmiotów pisać wielką literą (język polski czy Język polski)?
Domyślam się, że ów plan przyjmuje postać tabelaryczną. A w tabelach duże litery na początku mają mieć tylko teksty znajdujące się w głównych rubrykach, a więc te, które są nazwami kolumn i wierszy. Nazwy przedmiotów przypadających na poszczególne godziny każdego dnia będą natomiast zawarte, jak sobie wyobrażam, w rubrykach podrzędnych i z tego względu powinniśmy je rozpoczynać małymi literami. Oczywiście gdyby się okazało, że w podrzędną komórkę tabeli musimy wpisać nazwę własną, zapisalibyśmy ją wielką literą, ale decydowałyby tu względy znaczeniowe, nie zaś edytorskie.
Odpowiedź na pytanie już padła, ale ponieważ poruszony został temat rozmiaru liter, wykorzystam jeszcze tę okazję, by dodać, że możemy na oznaczenie majuskuły zamiennie używać terminów wielka litera oraz duża litera – oba są poprawne i równie zasadne.
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166