Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2011-11-06
Chciałabym zapytać, jak powinnam powiedzieć: rozwój kierunku budownictwo czy rozwój kierunku budownictwa. Charakterystyka studenta kierunku budownictwo czy charakterystyka studenta kierunku budownictwa?
Lepiej użyć sformułowania rozwój kierunku budownictwo, bo wtedy mówimy o rozwoju całego kierunku o nazwie budownictwo. Konstrukcja rozwój kierunku budownictwa sugeruje, że chodzi o rozwój jednego z wielu podkierunków kierunku o nazwie budownictwo.
Katarzyna Mazur
Składnia2011-11-06
Która forma jest poprawna zapomniał zostawić awizo czy zapomniał zostawić awiza?
Czasownik zapomnieć wchodzi w konstrukcje o dwóch schematach: „zapomnieć + bezokolicznik + rzeczownik w bierniku” albo „zapomnieć + bezokolicznik + rzeczownik w dopełniaczu”, przy czym pierwszy wzorzec realizowany jest częściej. Zatem choć większą frekwencję będzie miało połączenie zapomnieć zostawić awizo, wyrażenie zapomnieć zostawić awiza też jest zupełnie poprawne.
Katarzyna Mazur
Znaczenie2011-11-06
Ostatnio w internetowych portalach poświęconych kulturze popularnej coraz częściej widzę słowo protagonista jako synonim słowa bohater (chodzi oczywiście o bohatera książki czy filmu, a nie sprawcę bohaterskich czynów). Przyznam, że razi mnie to w oczy :). Czy użycie w tym sensie słowa protagonista jest prawidłowe?
Znaczenie słowa protagonista nieco się w ostatnich czasach zmieniło. Najnowszy Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN podaje m.in. następującą definicję omawianego wyrazu, notowanego z kwalifikatorem książkowy: ‘najwybitniejszy aktor zespołu lub odtwórca głównej roli w sztuce albo filmie; także: główny bohater książki’. Drugie znaczenie ujęte jest natomiast w definicji ‘bojownik, człowiek walczący o coś’. Jednocześnie ten sam słownik uznaje za niepoprawne posługiwanie się słowem protagonista dla wyrażenia treści ‘człowiek popierający coś’.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-11-06
Wiem, że nazwy typu Uniwersytet Śląski czy Uniwersytet Warszawski zapisujemy wielkimi literami, ale czy powinnam napisać Uniwersytet Krakowski czy Uniwersytet krakowski, gdy jednoznacznie z kontekstu wynika, że chodzi o Uniwersytet Jagielloński (a stosuję zasadę pisania wtedy samego słowa Uniwersytet wielką literą)?
skoro przyjęła Pani pisownię części nazwy dużą literą, to niech tak jest, ale wtedy człony niewchodzące do pełnej nazwy piszemy małą literą, czyli np. Uniwersytet krakowski.
Katarzyna Mazur
Składnia2011-10-31
Słownik języka polskiego PWN podaje jako poprawne dla liczby mnogiej formy nastolatki i równolatki (nie nastolatkowie). Czy wobec tego w obu sytuacjach mamy do czynienia z rodzajem niemęskoosobowym, który musi się pojawić np. w przydawce, orzeczeniu itd., nawet jeśli zdanie dotyczy chłopców lub mężczyzn?
Rzeczywiście formy *nastolatkowie oraz *równolatkowie są niepoprawne, a rzeczowniki nastolatki i równolatki to formy rzeczownika co prawda męskoosobowego, ale z niemęskoosobowym wykładnikiem rodzaju w mianowniku liczby mnogiej. Jeśli nastolatki lub równolatki to podmiot zdania, wówczas odnosząca się do któregoś z tych wyrazów przydawka oraz orzeczenie muszą tworzyć z nim związek zgody, co oznacza m.in. przyjęcie tego samego rodzaju. W takim razie poprawnie będzie, jeśli powiemy np. Przyszły te przystojne nastolatki, nawet gdy będziemy mieć na myśli tylko chłopców. Ale już w bierniku lm. rzeczowniki nastolatek i równolatek będą się zachowywały jak typowe rzeczowniki męskoosobowe – por. poprawne zdanie: Widzę tych nastolatków, równolatków mojego syna.
Daria Sitko, Katarzyna Mazur
Ortografia2011-10-31
Zastanawiam się, jak poprawnie należy podpisać zeszyt lub podręcznik: Język Polski, Język polski czy język polski. Coraz częściej spotykam się z oryginalnymi napisami na zeszytach Język Polski. Czy ten zapis jest poprawny?
Nazwy przedmiotów szkolnych zapisujemy małymi literami (por. W poniedziałek mam matematykę, język polski i geografię). Jednak podpis na zeszycie możemy potraktować jako pewien rodzaj tytułu. Postępujemy tu jak z tytułem książki, czyli wielką literą rozpoczynamy tylko pierwszy człon nazwy (chyba że w dalszej części tytułu pojawia się wyraz, który ze względów znaczeniowych należy zapisać wielką literą). Na okładce napiszemy wówczas Język polski. Natomiast zapis Język Polski może sugerować, że drugi wyraz to słowo Polska w dopełniaczu. Chyba nie ulega wątpliwości, że przedmiot nauczany w szkołach nazywany jest językiem polskim, nie zaś językiem Polski. Zatem w jego nazwie pojawia się przymiotnik utworzony od nazwy kraju, a ten powinien być zapisany małą literą. Wobec tego napis Język Polski na okładce zeszytu jest nieuzasadniony.
Daria Sitko
Frazeologia2011-10-30
Co oznacza zwrot bliższa ciału koszula?
Przysłowiem tym, znanym także w nieco bardziej rozbudowanej wersji: Bliższa ciału koszula niż sukmana, posługujemy się, by wyrazić myśl ‘człowieka najbardziej obchodzi to, z czym się na co dzień styka, co go bezpośrednio dotyczy’.
Katarzyna Mazur
Różne2011-10-30
Czy skrót posp. przed objaśnieniem wyrazu w słownikach oznacza, że jest to wyraz z odcieniem wulgarności, trywialny?
Tak, kwalifikator pospolity jest często stosowany w opisie wyrazów trącących wulgarnością, ordynarnych, bardzo dosadnych, ale nierzadko też po prostu potocznych. Przez autorów najnowszych koncepcji leksykograficznych ten kwalifikator jest jednak krytykowany. Uważa się, że próbuje on oceniać wyrazy jednocześnie pod kątem ich przynależności stylistycznej (potoczność) oraz tematycznej (wyrazami pospolitymi są zazwyczaj nazywane słowa określające zjawiska wstydliwe, ze sfery tabu), mieszając w ten sposób różne kryteria – por. rozważania na ten temat: Juliusz Kurkiewicz, Kwalifikatory w Wielkim słowniku języka polskiego. W: Nowe studia leksykograficzne, red. P. Żmigrodzki, R. Przybylska. Kraków 2007, s. 29–45.
Katarzyna Mazur
Składnia2011-10-30
Która forma jest poprawna: 4,34 procenta czy 4,34 procent?
Poprawna jest tu forma procent. Zawsze gdy słowo procent występuje z liczebnikiem ułamkowym, musi pozostać unieruchomione fleksyjnie.
Maciej Trenczek
Interpunkcja2011-10-30
Mam pytanie dotyczące zasad interpunkcji podczas wymieniania od myślników od nowych wierszy. Czy istnieje zasada, która mówi, że w takim przypadku nie stawia się przecinków? Innymi słowy, czy poprawny jest poniższy zapis?
Paweł kupił:
– chleb
– cukier
– masło
– owoce
.
Czy jednak poprawnie jest jak niżej?
Paweł kupił:
– chleb,
– cukier,
– masło,
– owoce
.
I pierwszy, i drugi zapis są poprawne. Przy wyliczeniach możemy poszczególne punkty zamykać przecinkiem, gdy punkty te są krótkie, nie ma jednak takiego obowiązku, jest to jedynie kwestia zwiększenia przejrzystości tekstu.
Maciej Trenczek
Ortografia2011-10-29
We wszelkich dyktandach konkursowych zwrot myk myk pisany jest bez myślnika, co według mnie kłóci się z regułą, mówiącą, że stosujemy łącznik w parach wyrazów podobnie brzmiących występujących razem, mających charakter zestawień równorzędnych. Proszę o rozwianie moich wątpliwości.
Zapis myk, myk nie kłóci się z regułami polszczyzny, bo te zanotowane tutaj się do niego nie odnoszą.
Z łącznikiem, zwanym też dywizem (nie myślnikiem), piszemy te połączenia, których podobnie brzmiące człony razem odnoszą się do jednego stanu, opisują jeden byt, jednorazowy, niepodzielny na mniejsze cząstki akt. Proszę zauważyć, że czary-mary nie znaczy: *‘najpierw czary, potem mary’, a kogel-mogel nie oznacza przecież *‘i kogel, i mogel’. Połączenie zaś raz-dwa niesie treść ‘szybko’, nie jest natomiast prostym liczeniem.
Pisownia omawianych wyżej wyrażeń wynika z ich frazeologicznego charakteru – mają one znaczenie, którego nie da się wyprowadzić z sumy znaczeń budujących je elementów.
Także niektóre wyrażenia mające postać tautologii znaczą jako całość, a nie suma części, a piszemy je z dywizem, by w ten sposób nadać im znamiona jednego słowa (tuż-tuż znaczy ‘bardzo blisko’, a nie *‘dwa razy blisko’, aby-aby znaczy nie *‘obecność dwóch celów’, ale ‘niestarannie’).
Tymczasem konstrukcja myk, myk odwołuje się do czynności podzielnej na dwa integralne momenty – pierwszy myk do pierwszego myku, drugi myk do drugiego. Podobnie byłoby dla puk, puk – pierwszy człon wykrzyknika informuje o pierwszym puknięciu, drugi – o drugim. Tak samo będzie w przypadku stuk, stuk; kap, kap, ale również: hyc, hyc; hop, hop; miau, miau; hau, hau itp.
Katarzyna Mazur
Słowotwórstwo2011-10-29
Czy istnieje taki wyraz jak grzybopodobne?
Wyraz złożony grzybopodobne jest utworzony zgodnie z systemem polszczyzny i jest najzupełniej poprawny. Czyli istnieje on jako wyraz języka polskiego.
Katarzyna Mazur
Odmiana2011-10-29
Piszę artykuły biologiczne i często spotykam się z tym, że danego wyrazu nie ma w słowniku polskim ani w wyrazach obcych. Takim wyrazem jest np. gamia (czyli zapłodnienie). Potrzebuje wiedzieć, jak odmienia się ten wyraz w celowniku, czy będą dwa ii czy jedno i.
Wyrazy obce kończące się w pisowni na -ia, które jest wymawiane jako [ja], mają w zapisie w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku podwojone i, czyli ii. Ponieważ gamia spełnia wymienione wyżej warunki (por. wym. [gamja]), będzie miała następującą postać przypadków D. = C. = Ms. gamii.
Katarzyna Mazur
Interpunkcja2011-10-26
Mam problem ze spójnikiem skorelowanym zarówno... jak i. Po pierwsze – czy po części zdania z jak i stawia się przecinek? Dwa – czy potem używa się liczby mnogiej? Na przykład Zarówno Ania, jak i Basia lubiły chodzić do szkoły. Zarówno Ania, jak i Basia, lubiły chodzić do szkoły. Jak to zapisać?
Po fragmencie wprowadzanym jak i przecinka nie stawiamy. Jeśli natomiast spójnik ten łączy człony podmiotu zbiorowego, to odnoszące się do niego orzeczenie powinno wystąpić w liczbie mnogiej. Poprawne składniowo i interpunkcyjnie jest zatem zdanie Zarówno Ania, jak i Basia lubiły chodzić do szkoły.
Katarzyna Mazur
Ortografia2011-10-26
Chciałem prosić o pomoc w ustaleniu prawidłowego zapisu nazwy własnej: Skwer Rodziny Stein. Czy słowa skwer i rodziny piszemy w tym przypadku wielką literą, czy raczej małą?
Zgodnie z zasadą 82 pisowni polskiej zamieszczoną w Wielkim słowniku ortograficznym PWN nazwy rodzajowe, takie jak ulica, osiedle, plac, zapisujemy małą literą. Tak samo będzie z wyrazem skwer. Z kolei pozostałe wyrazy tworzące nazwę należy rozpocząć wielkimi literami. Zatem poprawny będzie zapis skwer Rodziny Stein.
Daria Sitko
Interpunkcja2011-10-24
Chciałam zapytać, czy przed wyrazem jak należy postawić przecinek, a może należy go pominąć: Grona obejmują m.in. takie gałęzie gospodarki, jak: informatyka, telekomunikacja, poligrafia, budownictwo, motoryzacja, lotnictwo i farmacja. Reprezentują branże od wysoko innowacyjnych (informatyka) po nisko innowacyjne (budownictwo). Czy całe zdanie jest skonstruowane poprawnie? Może należałoby napisać: (...) gałęzie gospodarki, takie jak: informatyka (...)?
Konstrukcja: (...) takie gałęzie gospodarki, jak: (...) jest poprawna, także pod względem interpunkcyjnym. Tu warto przywołać zasadę: „Przykładowe wyliczenia i wyszczególnienia wprowadzane przez wyraz jak zawsze poprzedzamy przecinkiem, np. Ropa naftowa dostarcza nam wielu produktów, jak: eter, benzyna, smary, oleje”.
Oczywiście dobre jest także zdanie Grona obejmują m.in. gałęzie gospodarki, takie jak: informatyka (...), ale wynika z niego coś innego, niż z wersji pierwszej, a mianowicie to, że grona obejmować mogą szereg zjawisk, a wśród nich także gałęzie gospodarki. Z kolei wypowiedzenie Grona obejmują m.in. takie gałęzie gospodarki, jak (...) presuponuje, że do gron należą gałęzie jedynie gospodarki (a nie na przykład dodatkowo nauki), a te wymienione po dwukropku stanowią tylko ich przykłady, bo w sumie gałęzi gospodarki obejmowanych przez grona jest więcej.
Barbara Pukalska
Różne2011-10-24
Czy można powiedzieć potrafię patrzeć na siebie autoironicznie lub napisałam swoją autobiografię? Czy zaimki zwrotne wykluczają użycie cząstki auto- i zdania te stają się pleonazmami?
W zdaniu Patrzę na siebie autoironicznie mamy do czynienia z pleonazmem, podobnie zresztą jak w w przypadku: Napisałem swoją autobiografię. Człon auto- informuje nas już o tym, że dany rodzaj aktywności (tu: pisanie, patrzenie) kierujemy we własną stronę - patrzymy na siebie, piszemy o sobie itd. Możemy zatem powiedzieć: Patrzę na siebie ironicznie lub Patrzę autoironicznie, ale nie: *Patrzę na siebie autoironicznie. Podobnie poprawne są zdania: Napisałem swoją biografię lub Napisałem autobiografię, należałoby jednak unikać konstrukcji typu: *Napisałem swoją autobiografię, gdyż w jej przypadku mamy do czynienia ze zbędnym powtórzeniem.
Barbara Pukalska
Ortografia2011-10-23
Chciałam zapytać o właściwy zapis nazw gatunków kawy, herbaty, serów czy alkoholi. Pracuję w miejscu, w którym stale natykam się na tego typu problemy językowe, staram się sama znajdywać na nie odpowiedzi, ale na tym problemie... poległam.
Sery typu gouda, camembert czy brie w słowniku ortograficznym zapisano małą literą. Czy zatem wszystkie inne nazwy typu: edam, mimolette, cantal, laguiole, reblochon, saint-nectaire czy salers także zapiszemy małymi literami? Czy zasadą jest, że nazwy gatunków sera pisze się małymi literami? Analogicznie gatunki inny produktów spożywczych powinno się też chyba pisać małymi, ale niektóre nazwy są tak mało znane, że mam wątpliwości. Piszemy zatem w kwestii kawy:
1. arabica, robusta, arabica (coffea arabica), coffea arabica
typica oraz coffea arabica bourbon, hawajska kona
oraz jemen matari, kenijska kenia AA i kolumbijska arabica kolumbia supremo
czy:
2. Arabica, Robusta, Arabica (Coffea Arabica), Coffea Arabica
Typica oraz Coffea Arabica Bourbon, hawajska Kona
oraz Jemen Matari, kenijska Kenia AA i kolumbijska Arabica Kolumbia Supremo?
Wydaje mi się, że arabica czy robusta są na tyle popularne, że można to pisać małymi literami, ale kiedy pojawia się rodzaj (czy odmiana) o nazwie arabica Kolumbia supremo, to już nie bardzo wiem, co zrobić, bo w nazwie widnieje nazwa państwa. Tak samo z Jemen matari.
Podobny problem mam z nazwami alkoholi: chardonnay, sauvingnon, medoc, pomerol, pommard, chabilis i savennieres - czy wszystkie te nazwy piszemy małymi literami? Chardonnay w słowniku ortograficznym jest właśnie zapisany małą literą, podobnie jak whisky, przez analogię wszystkie inne powinny być też tak zapisane, ale czy na pewno się nie mylę?
A czy w takich dwóch zdaniach także mamy do czynienia z gatunkiem wina, czy już z konkretną nazwą, która powinna być zapisana wielką literą:
1. Wołowina dobrze komponuje się z czerwonymi winami
hiszpańskimi, jak np. aroccal z regionu Ribera del Duero czy włoskimi winami z regionu piemonckiego, z którego pochodzi szczep nebbiolo, a z niego słynne Andrea Oberto Barolo
.
2. Sztandarowe wino winiarni Cantina Crociani - rosso di
Arnaldo - ma intensywny, rubinowy kolor
.
Czy powyższy zapis jest poprawny?
Bardzo proszę o rozwianie moich wątpliwości, bo szukam w słownikach, ale nie mogę znaleźć odpowiedzi. Jedyne co się pojawia, to kwestia marek samochodów i zapis ich nazw, jednak gatunki, rodzaje czy odmiany produktów spożywczych to zupełnie inna sprawa.
Wielki słownik ortograficzny PWN podaje zasadę, iż nazwy wytworów przemysłowych, np. samochodów, lekarstw, ale także napojów i artykułów przemysłowych, używane jako nazwy pospolite konkretnych przedmiotów, nie zaś nazwy marek, typów lub firm piszemy małą literą.
Z podawanych przez słownik przykładów wymieńmy chociaż: fiat, peugeot, kryniczanka, ustronianka, tokaj, wyborowa, napoleon (koniak). Nazwy firm i marek natomiast piszemy wielką literą (np. samochód marki Fiat).
Stąd też małymi literami zapiszemy nazwy wyrobów: camembert, reblochon, a także cantal, saint-nectaire, salers. Warto wspomnieć, że dwie pierwsze nazwy podaje Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych W. Kopalińskiego. Tam też znajdziemy np. informację o słynnych winach medoc, pommard, chablis (pisownia małą literą). Gdybyśmy używali nazwy marki, musielibyśmy ją odnotować dużą literą. I tak przykładowo poprawnie będzie: piłem wino marki Pinot Blanc, ale: piłem pinot blanc.
Barbara Pukalska
Ortografia2011-10-22
Mam problem z warzeniem/ważeniem (się) losów. Nie wiem, która forma jest prawidłowa. Na przykład: Niby ten sam człowiek, lecz inny wyraz twarzy. Na tym szlaku, a los się ciągle wa...y.
Los zachowuje się tak, jak ciężary na szalach wagi. W czasowniku z pytania i w słowie waga mamy ten sam rdzeń słowotwórczy, w obrębie którego mogą zachodzić alternacje, czyli wymiany głosek. Głoska g w słowie waga wymienia się w słowie ważyć na głoskę ż oddawaną literą ż (por. zresztą następującą zasadę pisowni). A zatem w Pani zdaniu dobrze będzie los ciągle się waży.
Wyrażenie los się warzy odnosiłoby się do sytuacji, nawet opisanej metaforycznie, gdy los jest gotowany w warze, czyli we wrzącym płynie. Ta sytuacja jest jednak trudna do wyobrażenia sobie, a sam zwrot, jako niemający sensownego odniesienia, należałoby uznać za co najmniej dziwny, jeśli nie w ogóle niepoprawny.
Katarzyna Mazur
Poprawność komunikacyjna2011-10-22
Uprzejmie proszę o podpowiedź, która z form jest poprawna: skład drewna czy skład drzewny.
Z lingwistycznego punktu widzenia oba wyrażenia są poprawne.
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166