Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Odmiana2004-03-23
Dlaczego patronpatroni (-onowie) a baronbaronowie (-oni)?
Słowniki podają oboczne końcówki odmiany wyrazów, zwykle jako pierwsza występuje końcówka częściej używana. Nie zawsze bywa to jednak odzwierciedleniem stanu współczesnej fleksji, ponieważ język stale się zmienia. W Słowniku języka polskiego pod red. M. Szymczaka znaleźć można informację, że w przypadku rzeczownika męskoosobowego patron mianownik liczby mnogiej może się realizować w dwóch równoległych formach – patronowie albo patroni (kolejność inna niż Pan to napisał). Z zapisu tego wynikałoby, że końcówka -owie jest częściej używana przez Polaków, jednak nie dowodzą tego (łatwo dostępne) źródła internetowe. Po wpisaniu do wyszukiwarki, np. Google, Szukacz itp. dla patronowie otrzymałam 4.068 dokumentów, a dla patroni 28.189. W przypadku tego rzeczownika widać wyraźną specjalizację końcówek obocznych – patronowie są to zwykle święci, bardzo rzadko patronowie medialni, patroni natomiast to opiekunowie, sponsorzy, medialni partnerzy, patroni szkół, aplikantów adwokackich, konkursów, wystaw i różnego rodzaju imprez, a bardzo rzadko święci czy osoby zmarłe. Dla rzeczownika podobnego typu, męskoosobowego baron, Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego podaje jeszcze baronowie jako jedyną poprawną formę mianownika liczby mnogiej, a baroni uznaje za zdecydowanie niepoprawną. Tymczasem norma poprawnościowa się zmienia – wydany w ubiegłym roku Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza podaje już dwie możliwe oboczne końcówki: -owie (-i). W przypadku odmiany barona nie widać na razie specjalizacji końcówek, ale być może się wkrótce dokona. Końcówka -owie jest odbierana bądź jako neutralna znaczeniowo, bądź jako tzw. końcówka godnościowa (czyli wyrażająca szacunek; por. profesorowieprofesory), dlatego też wydaje się, że może się częściej łączyć z rzeczownikiem baron w znaczeniu urzędowym i historycznym jako nazwą godności, tytułu szlacheckiego. W znaczeniu publicystycznym może wyspecjalizować się forma baroni jako określenie potentatów, nie tylko finansowych – por. występujące w mediach połączenia baroni narkotykowi, opiumowi baroni, baroni węglowi, offsetowi baroni, rockowi baroni. Obecnie widać jeszcze wahania w doborze końcówek, bo są także baronowie i baroni SLD, partyjni baronowie, związkowi baronowe i baroni. To użytkownicy języka decydują o tym, jak się wyrazy odmienia, a zatem decyzja również w tym przypadku należeć będzie od nich (= od nas). [Katarzyna Wyrwas]
Odmiana2004-03-23
Chciałam się dowiedzieć, czy istnieje taka forma czasownika zranić jak zraniłom mając na myśli 1 os. l poj. rodzaju nijakiego. Jest forma ja zraniłem i ja zraniłam. Ale czy jest taka forma jak ono zraniłom. Słownik scrabble na www.kurnik.pl zatwierdził to słowo podczas gry jako poprawne i istniejące. Jednakże mnie to nie przekonuje, dlatego wolałam się dowiedzieć tego od specjalisty ;).
Przede wszystkim w tym kontekście nie ono zraniłom, lecz ja zraniłom, prawda? Interesująca Panią forma czasu przeszłego jest formą poprawną gramatycznie, ale potencjalną. W wypowiedzi mogłaby wystąpić, ale jest praktycznie nie używana, ponieważ każdy z nas (ludzi) mówiący (i myślący) o sobie ja (nawet dziecko) jest „ściśle określony” płciowo ;-), używa zatem form rodzaju męskiego lub żeńskiego.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-18
Moje pytanie dotyczy słowa summa czy też suma (np. spowiednicza). Jak odmienia się to słowo w liczbie pojedynczej i mnogiej – tych summ czy tych sum?
Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego podaje dwa warianty zapisu – spolszczony suma i summa z łacińską ortografią (wyrazy te, jak Pani zapewne wie, różnią się znaczeniem i zakresem użycia). Wyraz suma odmienia się następująco: lp. M. suma, D. sumy, C. sumie, B. sumę, N. sumą, Ms. sumie, W. sumo!; lm. M. sumy, D. sum, C. sumom, B. sumy, N. sumami, Ms. sumach, W. sumy! Drugi wariant ortograficzny i znaczeniowy – summa ma taki same końcówki i należy jedynie pamiętać o podwojonej literze m i o tym, że w D. lm. wystąpi forma summ.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-15
Jak powiedzieć: pragnąłem czy pragnęłem?
Przyrostek tematyczny -nę- występuje w formach rodzaju żeńskiego czasownika, kobiety zatem mówią pragnęłam, a mężczyźni pragnąłem.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-11
Chciałabym się dowiedzieć czy obie formy będziemy biec i będziemy biegnąć są poprawne?
Obie formy tego czasownika - biec i biegnąć są poprawne, ale druga jest rzadsza. W czasie przeszłym używa się form bez przyrostka -n-, podobnie w formach czasu przyszłego, a zatem proszę używać formy będziemy biec.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-11
Poprawna jest forma tacie czy tatowi?
Od rzeczowników tata i tato celownik liczby pojedynczej w języku ogólnym brzmi tacie. Formę tatowi Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego uznaje za regionalną.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-06
W którym słowniku znajdę liczbę pojedynczą od rzeczownika rodzice? Słowo rodzic jest nadużywane publikatorach. Ja wolę rodziciel, trochę po staropolsku. Savek (prywatny skrót od Sławek)
Słowo rodzic w dawnej polszczyźnie występowało w znaczeniu ‘ojciec’, istniał również żeński odpowiednik – rodzica, czyli ‘matka’. Dziś staropolskie formy rodzic i rodzica wyszły z użycia, a rodzic ‘ojciec’ jest uważane za określenie żartobliwe. Także rodziciel współcześnie może wystąpić jedynie w tekstach stylizowanych na język dawny.
Rzeczownik rodzice w znaczeniu ‘ojciec i matka’ nie tworzy form liczby pojedynczej. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego uznaje formę lp. rodzic ‘ojciec lub matka’ za dopuszczalną jedynie w języku potocznym, natomiast Prof. Jan Miodek nie potępia jej, uznając, że ułatwia ona nasze kontakty językowe (por. Słownik Ojczyzny polszczyzny). Jak widać, język się zmienia i zmieniają się także oceny niektórych zjawisk. Być może właśnie fakt nadużywania w publikatorach formy liczby pojedynczej wpłynie na stopniową zmianę postaw użytkowników języka i słowo rodzic oznaczające ‘jedno z pary rodziców’ zyska społeczną akceptację.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-02
Jak się mówi: znikło czy zniknęło?
Obie formy są uznawane poprawne, zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-02
Czy można mówić goręcej?
Ta forma stopnia wyższego przymiotnika jest jak najbardziej poprawna, co potwierdza także Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-02
Które z wyrażeń jest poprawne: będę przyjmować od szesnastej trzydzieści do siedemnastej trzydzieści dwie czy będę przyjmować od szesnastej trzydzieści do siedemnastej trzydzieści dwa?
Poprawna jest pierwsza wersja.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-28
Czy słowo mecz w liczbie mnogiej w dopełniaczu brzmi meczów czy meczy? A jeżeli przypadkiem obie formy są dopuszczalne, to która z nich jest wiodąca?
Poprawną formą w dopełniaczu lm. jest meczów. Forma meczy jest zdecydowanie niedopuszczalna (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego).
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-28
Jaka jest poprawna forma: w radio czy w radiu?
Rzeczownik radio odmienia się i w miejscowniku lp. formą poprawną jest w radiu, co potwierdza Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego. Słownik ten dodaje, że dopuszcza się formę w radio, jednak jest ona coraz rzadziej używana.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-27
Jaka forma jest poprawna: na ręce czy na ręku, rękami czy rękoma?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego dopuszcza wszystkie wymienione formy. Wariantywne formy przypadków ręku i rękoma są pozostałościami po nieistniejącej obecne liczbie podwójnej, która w polszczyźnie do XVI wieku i służyła do określania rzeczy występujących parzyście, jak ucho, oko, ręka, a także dwóch osób. Na ręku znaczyło zatem niegdyś ‘na dwóch rękach’, a rękoma ‘dwiema rękami’.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-27
Jaka jest forma rzeczownika orzeł w celowniku - orłu czy orłowi?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego dopuszcza w celowniku obie formy: orłowi albo orłu.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-26
Odnajdywać czy odnajdować?
Oba wyrazy są formami niedokonanymi czasownika odnaleźć i Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego nie wskazuje na żadne ograniczenia ich wymiennego stosowania.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-26
Czy forma poszłem została uznana za poprawną?
Forma ta jest jednoznacznie niepoprawna, należy mówić poszedłem (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego).
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-26
Czy wyraz wiara ma liczbę mnogą tylko w znaczeniu ‘religia, wyznanie, obrządek’, a w pozostałych znaczeniach jedynie liczbę pojedynczą?
Tak! Rzeczownik wiara odmienia się w liczbie pojedynczej i mnogiej, jeśli oznacza religię, wyznanie czy obrządek (dopełniacz lm. brzmi wiar), natomiast w znaczeniu ‘przekonanie o słuszności czegoś, ufanie w coś; ufność’ oraz ‘wewnętrzne przekonanie o istnieniu Boga’, a także w znaczeniu książkowym ‘rzetelność, zaufanie, słowność’ (np. Ktoś, coś zasługuje, nie zasługuje na wiarę) odmienia się tylko w liczbie pojedynczej (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego).
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-26
Chciałbym się dowiedzieć, jak poprawnie powinno się wymawiać np. coś mnie swędziło czy swędziało?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego dopuszcza stosowanie obu form, przy czym swędziało notuje jako pierwszą, swędziło zaś umieszcza w nawiasie.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-26
Jaka forma jest poprawna: bohaterowie czy bohaterzy?
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego dopuszcza obie formy, jako pierwszą podaje jednak bohaterowie.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-02-19
Czy dopełniacz rzeczpospolitej jest dopuszczalny?
Oczywiście! Dopełniacz, celownik i miejscownik mogą brzmieć rzeczpospolitej albo rzeczypospolitej. Można to sprawdzić np. w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego .
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166