Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-02-26
Zwracam się z prośbą o rozstrzygnięcie wątpliwości dotyczącej odmiany nazwisk w zwrocie Państwu Dworak/om, Kuszka/om, Malik/om, Marzec/om, Pielorz/om, Smyk/om.
Poprawna odmiana podanych nazwisk w celowniku (komu?) liczby mnogiej brzmi: Dworakom, Kuszkom, Malikom, Marcom, Pielorzom, Smykom.
Joanna Przyklenk
Etymologia2011-02-26
Skąd pochodzi słowo płacić?
Czasownik płacić pochodzi od prasłowiańskiego wyrazu *platiti ‘dawać zapłatę za coś’, co wywodzi się z kolei z jeszcze dawniejszego ‘dawać kawałki płótna (spełniające funkcję środka płatniczego)’. Czasownik *platiti jest derywatem od rzeczownika *platъ, który oznaczał ‘kawał tkaniny, płótna’. Ów rozwój znaczeniowy związany jest używaniem przez dawnych Słowian kawałków płótna jako środka płatniczego. Od tego wywodzi się też piętnastowieczna już płaca – ‘opłata sądowa’, ‘kara pieniężna; odszkodowanie’, ‘danina, kontrybucja’ (por. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005).
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-02-26
Proszę uprzejmie o odpowiedź w nastepującej sprawie.
Na Śląsku Cieszyńskim w okresie międzywojennym funkcjonowała gmina o nazwie Bąków-Rychułd. Jak prawidłowo należy odmieniać tę nazwę - do Bąkowa-Rychułdu czy Bąkowa-Rychułda?
Proszę podać prawidłową odmianę.
Polecam formę: do Bąkowa-Rychułdu.
Joanna Przyklenk
Etymologia2011-02-26
Mam pytanie o pochodzenie słowa barwa. I czy wyraz farba ma z tą genezą coś wspólnego?
Barwa występuje w języku polskim od XV stulecia w znaczeniu ‘kolor’. Jest to zapożyczenie ze średnio-wysoko-niemieckiego varwe – ‘farba, kolor’, które pochodzi z niemieckiego Farbe ‘farba; kolor, barwa’. Natomiast farba to nowsze zapożyczenie z niemieckiego Farbe. U podstaw obu zatem polskich leksemów – barwa i farba – był niemiecki źródłosłów (por. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005).
Joanna Przyklenk
Etymologia2011-02-26
Interesuje mnie znaczenie i etymologia słów onegdaj i ongiś. Wydaje mi się, że kiedyś przeczytałem, choć już teraz nie mogę sobie przypomnieć gdzie, że poprawne znaczenie słowa onegdaj to przedwczoraj, a nie ongiś. Czy to prawda? Powiedziano mi też kiedyś, że onegdaj pochodzi od angielskiego one day. Choć to stwierdzenie wydaje mi się mocno naciągane, proszę o jego zweryfikowanie.
Przysłówek onegdaj o zasięgu ogólnosłowiańskim od XVI stulecia oznacza ‘dawniej niż wczoraj, przedwczoraj’. Wywodzi się od prasłowiańskiej formy *onъgъda / *onъgъdy ‘w tamtym czasie, dawniej’, która została utworzona na postawie zaimka *onъ ‘ten dalszy, tamten’ i partykuły *-ъgъda / *-ъgъdy (por. gdy, kiedy, wtedy). Ongiś to wyraz powstały także na bazie prasłowiańskiej postaci *onъgъdy. W tym przypadku doszło do uproszczenia grupy spółgłoskowej: -ngd- przeszło w -ng-; i do wzmocnienia słowa partykułą (por. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005).
Joanna Przyklenk
Znaczenie2011-02-26
Chciałabym zapytać, co oznacza czasownik naskoczyć? Czy może on także mieć znaczenie wulgarne?
Czasownik naskoczyć jest w polszczyźnie ogólnej używany głównie w dwóch znaczeniach: 1) ‘skacząc, uderzać, nacierać na kogoś lub coś’ (Walczące ptaki naskakiwały na siebie); 2) pot. ‘atakować kogoś słownie’. Dziś ów potoczny sens zmienia się i nabiera silnych znamion wulgarności. Coraz częściej bowiem omawiane słowo występuje zamiast całego zwrotu typu: (ktoś) może (komuś) (na chuja) skoczyć (naskoczyć) lub (ktoś) może (komuś) na wała (wał – ‘męski narząd płciowy; penis’) skoczyć (naskoczyć), tzn. ‘ktoś nie może nic zrobić, zaszkodzić komuś w żaden sposób’, np.: – Unikaj kłopotów. – Możesz mi skoczyć; Może mi skoczyć na wała (za: Maciej Czeszewski: Słownik polszczyzny potocznej. Warszawa 2008).
Joanna Przyklenk
Słowotwórstwo2011-02-26
Mam problem z określeniem jednowyrazowym mieszkańca Arktyki. Mieszkaniec Azji - to Azjata, mieszkaniec Europy - Europejczyk, a mieszkaniec Arktyki - to?
Od nazwy miejscowej Arktyka nie tworzy się nazw mieszkańców.
Joanna Przyklenk
Poprawność komunikacyjna2011-02-26
Czy wyrażenie serdecznie polecam jest poprawne? Wątpliwości wzbudziła moja młodsza siostra, która znalazła ów problematyczny epitet w opisie jednej z aukcji Allegro. Skoro można powiedzieć gorąco/naprawdę polecam, to chyba podane przeze mnie wyrażenie również jest zgodne i logiczne.
Tak, wyrażenie serdecznie polecam można uznać za poprawne. Serdecznie znaczy bowiem nie tylko ‘z wielką sympatią, szczerze i z życzliwością’, ale także ‘bardzo, naprawdę’.
Joanna Przyklenk
Odmiana2011-02-26
Proszę o odpowiedź, jak forma poprawna postrzeganie przez przedszkolaków czy przez przedszkolaki.
Forma przedszkolaków będzie odnosiła się tylko do chłopców, przedszkolacy bowiem to chłopcy chodzący do przedszkola (w bierniku – kogo? co? – przedszkolaków). Jeżeli jednak chce Pani w stwierdzeniu postrzeganie przez przedszkolaki wskazać na ogół przedszkolaków (czyli i na dziewczynki, i na chłopców), to wówczas należy użyć formy przez przedszkolaki.
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-02-26
Czy nazwiska żeńskie: Dziurka, Hebda należy odmieniać?
Tak, te nazwiska odmieniają się tak, jak rzeczowniki zakończone na –a typu wdowa, dziurka, bieda, czyli:
D. Dziurki, Hebdy;
C. i Ms. Dziurce, Hebdzie;
B. Dziurkę, Hebdę;
N. Dziurką, Hebdą.
Joanna Przyklenk
Składnia2011-02-26
Odzyskano 504 książki czy 504 książek?
Odzyskano pięćset cztery książki, a nie odzyskano pięciuset czterech książek.
Joanna Przyklenk
Znaczenie2011-02-26
Jakiś czas temu powszechne stało się określenie senior w znaczeniu człowiek stary. Ze słowników etymologicznych dowiedziałam się, że senior ma bardzo bogatą historię, ale zastanawiam się, kiedy i dlaczego zaczęto stosować go w obecnym, eufemistycznym przecież, kontekście. Mam wrażenie, że senior używany jest zwykle, kiedy mowa o starości aktywnej np. o uniwersytetach trzeciego wieku. Czy językoznawcy analizowali już to najnowsze zastosowanie określenia senior i jaki ewentualnie był wynik takiego badania?
Wyraz senior jest latynizmem, czyli zapożyczeniem z języka łacińskiego (łac. senior ‘starszy’ stopień wyższy od senex ‘stary’ (zob. W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2007)). We współczesnej polszczyźnie funkcjonuje on w znaczeniach: 1) książk. a) ‘najstarszy wiekiem członek rodziny, rodu (ojciec, brat)’ (Senior rodu), b) ‘najstarszy wiekiem lub latami pracy członek jakiegoś zespołu, jakiejś społeczności’ (Senior polskich literatów, Senior zawodu nauczycielskiego), 2) sport. ‘zawodnik w wieku odpowiednim do uprawiania danej dyscypliny sportu, zwykle mający ukończone 19 lat’ (Zawody seniorów), 3) hist. a) ‘w Polsce dzielnicowej: najstarszy z Piastów, któremu podlegali książęta poszczególnych dzielnic’, b) ‘w prawie lennym: feudał sprawujący opiekę nad zależnym od niego wasalem’ (zob. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Przytoczone definicje pokazują, że słownik ten nie notuje znaczenia wyrazu senior jako eufemizmu dla ‘człowiek stary’. Również A. Dąbrowska w publikacjach Eufemizmy współczesnego języka polskiego (Wrocław 1993) oraz Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie (Warszawa 2009) nie wymienia wśród eufemizmów dotyczących wieku człowieka wyrazu senior. Badaczka zwraca uwagę, że unikanie mówienia wprost o starości jest charakterystyczne dla społeczeństw o wysokim poziomie cywilizacyjnym, w których przeciętna długość życia jest stosunkowo duża. Panujący w wielu współczesnych społeczeństwach kult młodości powoduje, że o wieku się nie mówi, albo mówi w sposób łagodny. To „odmładzanie” starości odbywa się za pomocą różnych środków językowych (A. Dąbrowska: Eufemizmy…, s. 137-138). Na pewno użycie nazw senior i seniorka, podobnie jak eufemizmów typu osoba niemłoda / nie pierwszej młodości / starsza / dojrzała pozwala uniknąć negatywnych konotacji związanych ze starością. W tym sensie wyrazy senior i seniorka są nazwami zastępczymi, wzbudzającymi pozytywne (lub neutralne) skojarzenia, dla rodzimych nazw starzec i staruszka, stary / stara (o osobie) (por. dom starców i dom seniora). Określenie senior funkcjonuje jako element m.in. wyrażeń klub seniora, bal seniora, edukacja seniorów związanych z różnymi formami aktywności ludzi starszych. Trudno jednak jednoznacznie określić, od kiedy nazwa senior używana jest w polszczyźnie w tym znaczeniu. Nie w każdym wypadku określenie senior odnosi się również do starości aktywnej, o czym świadczy chociażby tytuł książki Jolanty Twardowskiej-Rajewskiej Senior w domu – opieka długoterminowa nad niesprawnym seniorem (Warszawa 2007).
Barbara Mitrenga
Interpunkcja2011-02-26
Czy można zastosować przecinek przed słowem informuję w konstrukcji Nawiązując do otrzymanej korespondencji, informuję, że...?
Zdecydowanie trzeba stosować przecinki w powyższej konstrukcji. Imiesłowy przysłówkowe współczesne (zakończone na -ąc) i uprzednie (zakończone na -wszy, -łszy) zawsze oddziela się przecinkami.
Monika Wosnitzka
Interpunkcja2011-02-26
Czy podając klientowi adres e-mail, na jaki może skierować zapytanie, można zastosować dwukropek (np. W razie dalszych pytań, proszę o przesłanie wiadomości na adres: info@info.pl) czy powinno być bez dwukropka przed adresem?
Niestety większość użytkowników języka polskiego uważa, że powinno się stawiać dwukropek przed podaniem adresu e-maila, numeru telefonu itp. Jedynym usprawiedliwieniem takiego myślenia jest chęć zwrócenia czyjejś uwagi na swoje dane, ale pamiętajmy, że taki zapis jest nie najlepszy. Zdanie poprawne: W razie dalszych pytań, proszę o przesłanie wiadomości na adres info@info.pl.
Monika Wosnitzka
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-02-26
Proszę o podanie liczby mnogiej do nazwiska Szwaja, np. mamy zaszczyt zaprosić Sz.P. Annę i Piotra Szwajów czy Szwaję?
W liczbie mnogiej mamy do czynienia z następującą odmianą: Szwajowie, nie ma Szwajów, ze Szwajami, zapraszamy Szwajów, idziemy ze Szwajami i rozmawiamy o Szwajach.
Joanna Przyklenk
Wymowa2011-02-26
Chodzi mi o akcentowanie. Jak wiemy, czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej mają końcówki typu itp.
Ja robię, Ja kupię, Ja wam dziękuję. Jednak wszędzie, w mowie potocznej nie słyszy się takiego akcentowania. Wszyscy mówią zrobie, kupie i tak dalej, również w telewizji. Jak zatem poprawnie powinno się fonetycznie wymawiać te samogłoski? Byłbym rad, gdybyście mnie oświecili. Co jest prawdą, co nie?
Prawidłowa wymowa nosówki [–ę] na końcu wyrazu charakteryzuje się osłabioną nazalizacją (nosowością). W związku z tym zwykle tej nosowości nie słychać i zamiast wygłosowego zapisanego [–ę] mamy w mowie [–e]. Za prawidłowe uznamy zatem sytuacje, w których idę wymawiane jest jak [ide] / [ide + słaba nosowość], a plotę jak [plote] / [plote + słaba nosowość]. Za hiperpoprawne (nazbyt poprawne), czyli niemieszczące się w normie uznaje się natomiast nazbyt staranne artykułowanie nosowości [–ę] na końcu wyrazu, czyli wymowa typu [idę], [plotę] uchodzi za niepoprawną. Sytuacja ta nie dotyczy nosówki [–ą] na końcu wyrazu, której nosowość należy artykułować, tzn., że nie można dopuszczać do sytuacji, kiedy wygłosowe –ą w piśmie zamieni się nam na [–o] w mowie.
Joanna Przyklenk
Ortografia2011-02-26
Czy powinniśmy napisać zagadnienia administracyjno-prawne czy zagadnienia administracyjnoprawne?
Oba zapisy mogą funkcjonować, jednak pisownia łączna lub z dywizem będzie zależała od znaczenia. Jeśli przez zagadnienia administracyjnoprawne ma się na myśli zagadnienia dotyczące prawa administracyjnego, to wówczas piszemy wyraz łącznie. Natomiast jeśli zagadnienia administracyjno-prawne są zarazem administracyjne i prawne, wtedy stosujemy w pisowni łącznik.
Joanna Przyklenk
Składnia2011-02-26
Chciałabym się upewnić, która forma jest poprawna: amortyzacja finansowego majątku trwałego czy amortyzacja od finansowego majątku trwałego). Chodzi o terminy z działu rachunkowości.
Amortyzacja w znaczeniu ekonomicznym to zmniejszanie się wartości środków trwałych w wyniku ich zużywania. A zatem konieczne jest użycie rzeczownika (i ewentualnie przymiotników) w dopełniaczu. Przyimek od jest tutaj zbędny.
Alicja Podstolec
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2011-02-26
Chciałabym spytać o odmianę nazwiska Maya. Czy będzie odmieniać się tak jak imię Maja?
Nazwisko May odmienia się według I deklinacji męskiej. A zatem: M. May, D. Maya, C. Mayowi, B. Maya, N. Mayem, Ms. Mayu. Dotyczy to oczywiście mężczyzny, noszącego to nazwisko. Pani May natomiast swojego nazwiska nie odmienia. W liczbie mnogiej paradygmat odmiany wygląda następująco: M. Mayowie, D. Mayów, C. Mayom, B. Mayów, N: Mayami, Msc: Mayach.
Alicja Podstolec
Znaczenie2011-02-26
Czy możliwe jest użycie nazw kulturologia antropocentryczna i literaturoznawstwo interkulturowe jako dyscyplin/dziedzin naukowych, czy mają one w ogóle sens?
Trudno opowiedzieć się jednoznacznie za sensem nazw dyscyplin/dziedzin naukowych, które Pani wymienia. KBN (Komitet Badań Naukowych), który jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej Polski, nie umieszcza ich na liście dyscyplin/dziedzin naukowych. Okazuje się jednak, że możliwe jest użycie takich pojęć. Na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego są katedry używające nazw, o których mowa: Instytut Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej, Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej. Czym jednak różniłby się przedmiot zainteresowania kulturoznawstwa od tematyki badań kulturologii? Czy możliwe są obserwacje kulturowe bez odnoszenia się do ich interkulturowości (pleonazm?)? Trudno o odpowiedź na te pytania. Mając jednak na uwadze fakt, że podziały w nauce zmieniają się niczym obrazy w kalejdoskopie, a powstawanie interdyscyplinarnych sfer badań jest coraz częstszym zjawiskiem, niebezpiecznie byłoby odmawiać racji bytu takim nazwom, choć obecnie wydają się one przejawem mnożenia bytów i chyba uznałabym je za nieuzasadnione.
Kinga Knapik

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166