Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-17
Czy dopełniacz od Rumia (taka miejscowość na północ od Gdyni) to Rumii czy Rumi?
Rumi.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-12
Jak nazywają się mieszkańcy: Oslo, Pragi, Nagasaki, Moskwy?
Od nazw Oslo i Nagasaki nie tworzy się w polszczyźnie jednowyrazowych nazw mieszkańców, dlatego pozostają nam formy opisowe: mieszkaniec Oslo i mieszkaniec Nagasaki. Mieszkańcy Moskwy to moskwianin (potocznie moskwiczanin) i moskwianka, w Pradze natomiast mieszkają prażanin (potocznie prażak) i prażanka.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-12
Jak powinno się zwracać do kobiety, która jest żoną mężczyzny o nazwisku Sycha, Jaskóła, Łaba? Justyna
Można oczywiście użyć formy podstawowej – pani Sycha, pani Jaskóła, pani Łaba. Można także użyć form żeńskich, które od nazwisk zakończonych na -a tworzy się za pomocą przyrostka -ina // -yna - pani Syszyna, pani Jaskólina, pani Łabina. Jak widać, przyrostek ten wywołuje wymiany głosek (w wymienionych nazwiskach odmężowskich s : sz, ł : l, b : l’), co w pewnym stopniu zniekształca nazwisko, dlatego też współcześnie coraz częściej odstępuje się od tworzenia tego typu form na korzyść derywatów z przyrostkiem -owa nie wywołującym alternacji - pani Sychowa, pani Jaskółowa, pani Łabowa.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-12
Uprzejmie proszę o podanie, która z form odmiany jest prawidłowa: Jerzy, Marcin, Horacy i Izabela Cholewka czy Jerzy, Marcin, Horacy i Izabela Cholewkowie?
Obie wersje są poprawne. Ja sama wolę formy liczby mnogiej.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-11
Jak należy odmienić nazwisko profesora Kazimierza Łątki (Łątka)? Kontekst: umowa zawarta z Kazimierzem Łątkiem?
Jeśli nazwisko brzmi Łątka, to umowa jest zawarta z profesorem Łątką.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-02
Czy nazwiska, takie jak Płuciennik, Starzec, Wróbel, Dudek również powinny przyjmować formę liczby mnogiej: Płuciennikowie, Starcowie, Wróblowie i Dudkowie?
Oczywiście, wymienione formy liczbie mnogiej są jak najbardziej poprawne!
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-02
Jak poprawnie należy odmieniać nazwę miasta Włoszczowa - we Włoszczowie czy we Włoszczowej? Bardzo proszę o wyjaśnienie i podanie literatury, w której jest to rozstrzygnięte. Gosia B.
Włoszczowa odmienia się według deklinacji rzeczownikowej (czyli np. jak krowa). Poprawne formy to: D. Włoszczowy, CMs. Włoszczowie, B. Włoszczowę, N. Włoszczową (zob. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, Jan Grzenia Słownik nazw własnych i inne).
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-03-01
Właśnie adresuje koperty z zaproszeniami ślubnymi i zastanawia mnie, jak powinienem odmienić nazwisko: Sz.P. X i Y Dziągowie czy X i Y Dziąg?
Można pozostawić nazwisko pary małżeńskiej w liczbie pojedynczej, ale sądzę, że lepiej brzmi ono w liczbie mnogiej – wszak idzie o dwie osoby!
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-02-25
Jak należy odmieniać nazwisko polskiego geofizyka, Romana Teisseyre? Czy po apostrofie dodawać końcówki deklinacyjne? Nie wiem, czy e na końcu nazwiska jest głoską niemą. A może odmieniać jedynie imię lub tytuł naukowy (profesor), a nazwiska nie?
Nazwisko jest zakończone w wymowie na spółgłoskę (-e jest nieme), a więc nie ma problemu z odmianą, tylko z zapisem form fleksyjnych, które skrupulatnie wymieniam (uwaga na miejscownik): DB. Teisseyre’a, C. Teisseyre’owi, N. Teisseyre’em, Ms. Teisseyrze.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-02-25
Ostatnio doświadczyłem dość nieprzyjemnego uczucia osoby, która nie potrafi odmieniać nazwisk... Pan, do którego napisałem w pewnej sprawie, nazywa się Grzegorz Godziek. Pisałem: Do Pana Grzegorza Godźka. Dostałem burę w biurze, że chyba nie chodziłem do szkoły, że powinno być napisane: Godzieka. Mogłem się pomylić, nie byłem pewien odmiany, ale: Maciek - Maćka, a nie Macieka, Muniek - Muńka, a nie Munieka, Godziek - Godźka, a nie Godzieka (?). Rozumiem, że jest to nazwisko i może istnieją inne zasady jego odmiany, ale niestety ich nie znam...
Nazwisko Godziek powstało najprawdopodobniej jako zdrobnienie imienia Godzisław. A skoro Władysław - Władek, DB. Władka, Stanisław - Stanek // Staniek (są takie nazwiska), DB. Stańka, to i Godźka. Argumenty językowe świadczą na Pana korzyść. Na korzyść Pańskich krytyków przemawia zaś pospolity w komunikacji urzędowej obyczaj unikania odmiany, zwłaszcza gdy towarzyszą jej oboczności, co ma uzasadnienie funkcjonalne. Wprawdzie formy typu Jana Godzieka nie wydają mi się udane, ale zgadzam się, że ich zaletą jest możliwość odtworzenia podstawowej formy nazwiska. Opowiadam się więc za pojednaniem: Godźka lub Godzieka.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-02-25
Jak powinnam zaadresować list do koleżanki i jej męża: koleżanka nazywa się Ilona Sewioło-Wilk, jej mąż Robert Wilk; czy napisać Ilona i Robert Wilkowie, jeśli koleżanka nazywa się nie Wilk,ale „aż” Sewioło-Wilk i używa obu nazwisk? Dziękuje za odpowiedź.
Wspólnym nazwiskiem tych państwa jest Wilk, a w takim razie należy list adresować do Ilony i Roberta Wilków. Jeśli z jakichś powodów nie jest to możliwe lub dopuszczalne, trzeba każdą z tych osób wymienić z osobna.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-02-25
Chciałbym się dowiedzieć jak odmieniać nazwisko Łąpieś. Szczególnie interesuje mnie dopełniacz w połączeniu z imieniem męskim.
Odmieniać należy tak: DB. Jana Łąpiesia, C. Janowi Łąpiesiowi, N. Janem Łąpiesiem, Ms. Janie Łąpiesiu. Jest to nazwisko odmienne, a połączenie z imieniem nic tu nie zmienia. Domyślam się, że mógł ktoś, urzędnik zapewne, sugerować, że nazwisko to jest nieodmienne w połączeniu z imieniem, ale to nieprawda. Tylko niektóre nazwiska, jeśli poprzedza je imię, mogą być nie odmieniane.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-02-21
Wkrótce wychodzę za mąż. Przyjmę nazwisko męża: Purzyna. Jak odmienia się to nazwisko? Wypisuję teraz zaproszenia ślubne i mam problem z odmianą tego nazwiska. Nie wiem,czy zapraszam Państwa X.Y.Purzyna? Purzynę? Purzynów? Problem dotyczy również nazwiska Cholewa, Maślanka, Łabin, Lech. Byłbym wdzięczna za szybko odpowiedź. Pozdrawiam i dziękuję. Joasia
Nazwisko Purzyna – zarówno w przypadku Pani, jak i Pani męża – odmienia się według deklinacji żeńskiej: lp. D. Purzyny, CMs. Purzynie, B. Purzynę, N. Purzyną; lm. M. Purzynowie, D. Purzynów, C. Purzynom, B. Purzynę, N. Purzynami, Ms. Purzynach. Zaprasza się zatem Państwa Purzynów, Panią Purzynę oraz Pana Purzynę. Zaprasza Pani także na swój ślub Państwa: Cholewów, Maślanków, Łabinów i Lechów. Wszystkiego najlepszego na nowej drodze życia!
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-27
Spotkałam się z oficjalnym użyciem wyrazu osleński i oslowski utworzonych od (nieodmiennej) nazwy Oslo, chciałam zapytać, czy to poprawne formy.
Szkoda, że nie podaje Pani przykładów użycia, byłyby użyteczne, zwłaszcza jeśli pojawiły się w druku. Ja w tekstach internetowych znalazłem tylko Uniwersytet Oslowski, ale formę taką spotkałem tylko raz, o wiele częściej jest Uniwersytet w Oslo, i słusznie. Z dwu podanych form pierwszą trzeba zdecydowanie odrzucić, gdyż jest niezręczna i wcale nie kojarzy się z nazwą podstawową. Druga nie ma tych wad (a przynajmniej w takim stopniu), więc można by ją zaakceptować. Trzeba jednak się liczyć z tym, że nie występuje w praktyce językowej, toteż - jeśli jej użyjemy - będzie zaskakiwać. Można jednak przyjąć, że wyrazy pochodne od nazwy stolicy Norwegii staną się potrzebne. W takim razie zalecanymi formami są: oslowianin, oslowianka, oslowianie, oslowski.
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-27
Nazywam się Bieńko. Czy mam prawo nie odmieniać mojego nazwiska?
Nazwiska o takim zakończeniu mogą pozostawać nie odmieniane, ale należy ich użyć z jakimś innym odmienianym wyrazem. Najczęściej będzie to imię, ewentualnie jakiś rzeczownik pospolity (pan, dyrektor, inżynier itp.). Stosując się do tej zasady, mogę napisać: Odpowiedziałem na pytanie pana Bieńko (lub pana Bieńki).
Jan Grzenia
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-16
Jaka jest prawidłowa pisownia nazwy miejscowości: Iwonicz Zdrój czy też Iwonicz-Zdrój?
Jeszcze do niedawna obowiązywała pisownia rozdzielna tego typu nazw jako złożonych z członów względem siebie znaczeniowo nierównorzędnych, trudno jednak wymagać od każdego użytkownika języka wiedzy o genetycznej, administracyjnej i znaczeniowej równorzędności czy nierównorzędności nazw. Pisownia z łącznikiem jest zgodna z Wykazem urzędowych nazw miejscowości w Polsce (Warszawa 1980-1982), dlatego też zgodnie z Zasadami użycia łącznika w wieloczłonowych nazwach miejscowych, które dla Rady Języka Polskiego opracowała prof. Aleksandra Cieślikowa, wprowadzono w drugim wydaniu Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego (Warszawa 2006, reguła 184, s. 82) ujednolicenie pisowni nazw miejscowych złożonych z dwóch lub więcej członów, które wspólnie identyfikują jednostkę administracyjną lub/i geograficzną (czyli miejscowość lub jej część, np. dzielnicę). W związku z tym piszemy obecnie z łącznikiem: Bielsko-Biała, Bielsko-Biała-Lipnik, Warszawa-Okęcie, Warszawa-Praga-Północ, Iwonicz-Zdrój, Rabka-Zdrój, Busko-Zdrój, Krynica-Zdrój, Ceków-Kolonia, Kalwaria-Lanckorona, Rutka-Tartak, Warszawa-Śródmieście, Skarżysko-Kamienna, Czechowice-Dziedzice itp. W opracowaniu prof. A. Cieślikowej czytamy, że w pracach Komisji Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych reguła użycia łącznika przyczynia się do względnie jednolitego traktowania nazw o różnej genezie. Od zasady pisowni nazw złożonych z łącznikiem istnieje oczywiście wyjątek: nie piszemy z łącznikiem nazw miejscowych, w których jeden z członów (przymiotnik) pozostaje w związku zgody z głównym członem nazwy (rzeczownikiem), np. Dąbrówka Nowa, Nowy Sącz, Przewóz Stary, a także w tych, w których pierwszym członem nazwy są wyrazy: Kolonia, Osada, Osiedle, np. Kolonia Ostrów (jak Kolonia Ostrowska), Kolonia Wronów (jak Kolonia Wronowska), Osiedle Wilga, Osada Konin, Osada Leśna itp.
Warto dodać, że w książce Losy polskiej ortografii S. Jodłowskiego (Warszawa 1979, s. 130-131) czytamy, iż prof. Witold Taszycki, przewodniczący działającej po II wojnie światowej Komisji Ustalania Nazw Miejscowych i Obiektów Fizjograficznych, wprowadzenie w XII wydaniu Pisowni polskiej PAN z 1957 r. reguły o stosowaniu łącznika w nazwach miejscowych składających się z dwu członów rzeczownikowych «uznał za wynik niewątpliwej pomyłki» (tamże, s. 131). W. Taszycki pisał na ten temat dwukrotnie: w „Poradniku Językowym” (1974, s. 356-357) oraz w „Języku Polskim” (1976, s. 218-219). Bezłącznikową pisownię dwuwyrazowych nazw miejscowych typu Polanica Zdrój, Różanka Dwór, Debrzno Wieś, Szczecin Turzyn potwierdzają przede wszystkim polskie akty rządowe (zarządzenia, rozporządzenia) opublikowane w „Monitorze Polskim” z lat 1946-1947, które powstały w efekcie działania wspomnianej Komisji Ustalania Nazw Miejscowych. Komisja owa miała zaś podczas swych prac na uwadze polską tradycję piśmienniczą, w której od dawna już ustaliła się zwyczajowa pisownia zestawień bliźniaczych o członach nierównorzędnych bez łącznika (S. Jodłowski przytacza tu m.in. przykłady z Pana Tadeusza: wiśnie bliźnięta, matrony topole, dąb gaduła, łosie rogale, księża paulinowie, bracia strzelcy itp.).
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-13
Proszę o wyjaśnienie odmiany imion zakończonych na końcówkę -na.
W polszczyźnie końcowe -na nie jest końcówką odmiany, można je nazwać jedynie zakończeniem danego wyrazu. Imiona tak zakończone to imiona żeńskie, takie jak Anna, Iwona, Helena i inne (ich właściwą końcówką fleksyjną jest -a). Odmieniają się one według deklinacji żeńskiej: lp. M. Anna, Iwona, Helena, D. Anny, Iwony, Heleny, CMs. Annie, Iwonie, Helenie, B. Annę, Iwonę, Helenę, N. Anną, Iwoną, Heleną, W. Anno, Iwono, Heleno; lm. MBW. Anny, Iwony, Heleny, D. Ann, Iwon, Helen, CMs. Annom, Iwonom, Helenom, N. Annami, Iwonami, Helenami. Formy odmiany wielu imion zawierają np. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego czy Słownik imion Jana Grzeni i Słownik nazw własnych tegoż Autora.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-07
Jaka jest właściwa forma odmiany imienia Kuba? Tych Kubów (Jakubów) czy może tych Kub?
Jeśli użylibyśmy formy (tych) Kub, nasz rozmówca mógłby sądzić, że z niewiadomych powodów (może związanych z halucynacjami?) mówimy o kilku tych samych wyspach (krajach), ponieważ istnieje nazwa geograficzna Kuba. Nazwa owej wyspy w polszczyźnie odmienia się według deklinacji żeńskiej i – potencjalnie oczywiście, bo kilku tak nazwanych wysp nie ma, a więc forma jest w zasadzie nieużywana! – w dopełniaczu liczby mnogiej ma właśnie formę (tych) Kub. Imiona męskie natomiast – czy to Jakub (ze zdrobnieniem Kuba) czy też Kuba (bo jest to imię również nadawane, co potwierdza np. Słownik imion Jana Grzeni) – przybierają w dopełniaczu (i bierniku) liczby mnogiej formy Jakubów oraz Kubów.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-03
Witam, mam pytanie dotyczące odmiany nazwiska Oczko. Czy jest może ono nieodmienne?
Nazwisko Oczko jest jak najbardziej odmienne, tak jak reszta polskich nazwisk, por. podobnie zakończone Matejko, Kościuszko, Orzeszko. Formy nazwiska Oczko używanego z imieniem męskim w liczbie pojedynczej byłyby następujące: M. Jan Oczko, D. Jana Oczki, C. Janowi Oczce, B. Jana Oczkę, N. Janem Oczką, Ms. Janie Oczce. Jeśli nazwisko Oczko nosi kobieta, pozostaje ono nieodmienne, co jest w tym wypadku w polszczyźnie wykładnikiem żeńskości: M. Maria Oczko, DCMs. Marii Oczko, B. Marię Oczko, N. Marią Oczko. Para nosząca takie nazwisko to państwo Oczkowie, a w przypadkach zależnych: DB. Oczków, C. Oczkom, N. Oczkami, Ms. Oczkach.
Katarzyna Wyrwas
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2005-01-03
Poeta młodopolski nazywał się Stanisław Korab Brzozowski. Jak będzie brzmiało jego nazwisko w dopełniaczu? Jaka jest poprawna forma dopełniacza w przypadku, gdy chodzi o braci Stanisława i Wincentego Korab (Korabi?) Brzozowskich? Czy forma Stanisława Korabia-Brzozowskiego, stosowana np. przez p. prof. Martę Wykę w podręczniku Literatura Młodej Polski (Kraków 2004, s. 27), jest błędna?
Nazwisko to należy zapisać z łącznikiem: Korab-Brzozowski. W dopełniaczu pierwszy człon można odmieniać, w związku z tym możliwe są dwie formy: Korab-Brzozowskiego lub Koraba-Brzozowskiego. W liczbie mnogiej: bracia Korab-Brzozowscy lub Korabowie-Brzozowscy. W odniesieniu do nazw własnych pojęcie błędu językowego musi być stosowane nieco inaczej niż do wyrazów pospolitych. Powiedzmy może tak: forma Korabia-Brzozowskiego jest nie tyle błędna, ile bardzo rzadko stosowana, zdecydowanie najrzadziej spośród trzech możliwych form tego nazwiska. Powstała ona w wyniku analogii do wyrazu pospolitego korab (książkowe określenie łodzi lub okrętu), odmienianego DB. korabia, C. korabiowi, N. korabiem, Ms. korabiu.
Jan Grzenia

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166