Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Ortografia2004-12-02
Uprzejmie proszę o odpowiedź, redaguję tekst prawniczy, jak zapisać skrót Tekst jednolity? Podano mi taki zapis: Tj. Dz.U. 2004, Nr 8, poz. 65. Dziękuję.
Skrót tj. Słownik skrótów i skrótowców Jerzego Podrackiego oraz Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego objaśniają jako ‘to jest’, a zatem jest on już niejako zarezerwowany i nie należy go stosować w celu wyrażania innych treści. Specjalnego skrótu na wyrażenie tekst jednolity słowniki nie odnotowują, istnieje jednak wyraźna potrzeba skracania, skoro na stronach internetowych można spotkać kilka różnych – mniej lub bardziej godnych zaakceptowania – wersji skrótowych. W największej ilości dokumentów stosuje się skrót t. j., który można zaaprobować, pomimo że może on jednak prowadzić do nieporozumień komunikacyjnych ze względu na jego podobieństwo do tj. ‘to jest’. Nieco mniej przykładów użycia, choć przecież również tysiące, dotyczy zapisu tekst jedn. – sądzę, że ten skrót także można zaakceptować, bo jest przede wszystkim czytelny (zwłaszcza że w kontekście mamy Dziennik Ustaw), podobnie jak skrót t. jedn. użyty w ponad 500 przykładach. Znalazłam ponadto zaledwie po kilka przykładów ze skróceniami tekst jed. oraz t. jed., których stosowania nie polecałabym. Proszę zwrócić uwagę, że zgodnie z zasadami polskiej ortografii (a przeciwnie do praktyki widocznej w tekstach prawniczych) skrót nr określający numer Dziennika Ustaw powinno się zapisywać małą literą.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-12-01
Czy w zaproszeniu zwrot do ogólnego adresata należy pisać wielką literą, np. Serdecznie zapraszam wszystkich Uczniów Gimnazjum... itd.?
Ortografia niekiedy uzależniona bywa od naszego stosunku do adresata wypowiedzi, z tego też względu lub ze względów uczuciowych niektóre wyrazy, a szczególnie zwroty do adresata, można napisać wielką literą.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-11-30
Zwracam się z uprzejmym zapytaniem, jak napisać wyrażenie super disco dans. Będę zobowiązana za odpowiedź.
Wyrażenie chyba nie powinno podlegać zasadom polskiej ortografii? Trudno się domyślić znaczenia tego wyrażenia, w każdym razie mnie. Jeśli jest to ‘nadzwyczajny taniec dyskotekowy’, to superdans disco. Jeśli jest to jednak ‘nadzwyczajna dyskoteka’, to superdisco dans. Słowem: super- jest przedrostkiem, który piszemy łącznie z wyrazem, do którego się odnosi, np. superatrakcja, supercena, superokazja. Najlepiej jednak pomyśleć, czy taki zestaw wyrazów zapożyczonych jest niezbędny do wyrażenia treści.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-11-30
Szanowni Państwo, czy poprawnie napiszemy: władze landu Nadrenii-Palatynatu czy władze Landu Nadrenii-Palatynatu? Z pozdrowieniami, Anna W.
Wyraz land jest wyrazem pospolitym i nie wchodzi w skład nazwy własnej, piszemy go małą literą (por. np. województwo).
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-11-29
Czy słowo gril może być spolszczone, czy powinno być napisane przez dwa l?
Rzeczownik grill jest przez wszystkie współczesne słowniki niezwykle konsekwentnie notowany w formie z dwoma l, jest to zatem jedyny obowiązujący zapis, bez wariantów.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-11-26
Chciałabym dowiedzieć się o pisownie słowa: fifty-fifty, czemu akurat w ten sposób powinno się je zapisywać, czy forma fifti-fifti jest niepoprawna?
Fifty-fifty polszczyzna zapożyczyła z języka angielskiego, w którym właśnie w taki sposób jest zapisywane to funkcjonujące jako przymiotnik i przysłówek wyrażenie o dosłownym znaczeniu ‘50 i 50’ (zob. Merriam-Webster’s Dictionary, The American Heritage Dictionary of the English Language). W naszym języku fifty-fifty ma znaczenie raczej przysłówkowe ‘równo (dla obu), po połowie, pół na pół (por. Wielki słownik wyrazów obcych PWN pod red. M. Bańki, Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego). Drugi podany przez Panią wariant pisowni jest niepoprawnym, uproszczonym zapisem fonetycznym, którego nie sposób znaleźć w słownikach.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-11-23
Która z form jest poprawna: Święta Bożego Narodzenia czy święta Bożego Narodzenia? Czy słowo święta w życzeniach świątecznych pisze się dużą czy małą literą?
Poprawna forma zapisu to święta Bożego Narodzenia. W wyrażeniu tym nazwą własną jest tylko człon Boże Narodzenie (funkcjonuje przecież samo określenie Boże Narodzenie), wyraz święta jest wyrazem pospolitym, pisanym małą literą, podobnie piszemy wyrazy oznaczające obrzędy, zwyczaje, np. andrzejki, mikołajki, walentynki.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-11-18
Jak poprawnie zapisać przy nazwisku – doktor honoris causa, Doktor Honoris Causa czy Doktor honoris causa?
Według Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego tytuły naukowe i zawodowe piszemy małą literą (zob. reguła 115 i część hasłowa), a zatem np. Jan Kowalski, doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-11-16
Proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: 1. Jak należy pisać – Kościół zjednoczeniowy czy Zjednoczeniowy, świadkowie Jehowy czy Świadkowie Jehowy? 2. Dlaczego w Roczniku Statystycznym GUS-u z 2003 r. nazwy wyznań pisanie są następująco: Kościół Zielonoświątkowy, Kościół Rzymskokatolicki, Kościół Ewangelicko-Reformowany (drugi człon wielką literą), inaczej niż podają słowniki z PWN-u (drugi człon małą literą). Do czego powinni odwoływać się np. socjologowie, pisząc w swoich artykułach czy książkach o ww. wyznaniach, do słowników czy do Rocznika Statystycznego?
Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego zaleca pisownię świadkowie Jehowy i Kościół zjednoczeniowy. Zalecana w regule 84 pisownia nazw różnych kościołów ‘jako ogółu wyznawców, organizacji, instytucji’ to także np. Kościół katolicki, Kościół rzymskokatolicki, Kościół prawosławny, Kościół anglikański, Kościół episkopalny, Kościół mariawitów, Kościół zielonoświątkowy, Kościół autokefaliczny, Kościół protestancki, Kościół grekokatolicki, Kościół unicki, Kościół koptyjski, Kościół maronicki, Kościół ormiański, Kościół polskokatolicki, Kościół reformowany itd. Urzędowe nazwy własne wyznań piszemy jednak wielkimi literami, np. Polski Narodowy Kościół Katolicki, Rosyjski Kościół Prawosławny, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Ewangelicko-Reformowany. Co do autorytetu ortograficznego, to może nim być niewątpliwie zbiór słownikowych wydawnictw PWN, gdyż słowniki sporządzają profesjonaliści (językoznawcy), roczniki statystyczne zaś niekoniecznie są takim autorytetem, niestety bowiem na pisowni nie skupią należytej uwagi. Należy więc trzymać się słowników!
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-11-10
Jaka forma jest poprawna: w województwie podkarpackim, w Województwie Podkarpackim, w Podkarpackim, w Podkarpackiem? Szczególnie zależy mi na formach w Podkarpackim czy w Podkarpackiem. Dziękuję z góry za szybką odpowiedź.
Nazwy okręgów administracyjnych, w tym także województw, piszemy w polszczyźnie małą literą (zob. Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego, reguła 128), a zatem poprawny zapis to w województwie podkarpackim. Jeśli piszemy (dość skrótowo i nieoficjalnie) nazwę województwa, możemy użyć przymiotnika w podkarpackim, również pisanego małą literą. Pisownia !w Województwie Podkarpackim oraz !w Podkarpackim jest niepoprawna. Nazwę Podkarpackie w połączeniu w Podkarpackiem należy natomiast zapisać wielką literą, gdyż jest ona w tym przypadku używana jako rzeczownikowa nazwa regionu (por. inne nazwy regionów, jak w Krakowskiem, w Kieleckiem, w Poznańskiem, w Lubelskiem). Nazwy regionów zachowały do dnia dzisiejszego starą końcówkę przymiotnikową -em, podczas gdy nowszej -im używa się obecnie w odmianie przymiotników będących nazwami województw. Recenzujący naszą książkę prof. J. Miodek dodał w tym miejscu, że obecna w nazwach regionów końcówka -em brzmi bardzo sztucznie, na większości współczesnych Polaków robi wrażenie tworu dziwnego i archaicznego. Profesor zachęca do posługiwania się końcówką -im, tylko w piśmie zaznaczając wielką literą różnicę miedzy nazwą regionu i województwa.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-11-10
Jak należy napisać: wyżej ległe pokłady czy wyżejległe pokłady?
Wyraz ma niewątpliwie charakter terminu specjalistycznego, nie jest doraźnym połączeniem dwu wyrazów (np. wyżej położony, wyżej leżący), stąd jego pisownia łączna. Określa bowiem w stały sposób cechę czegoś, np. coś co teraz jest wyżej leżące za chwilę może być położone niżej, zaś jeśli coś jest wyżejległe jest takie zawsze, zwykle. Z tego względu właściwa jest pisownia łączna.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-11-09
Jak mam napisać wyrazy nieuczynienie, nie objętym, niepublikowany, nie dającej?
Napisała je Pani poprawnie – nieuczynienie łącznie, bo nie z rzeczownikiem; pozostałe trzy z imiesłowami mogą być łącznie lub – jeśli życzy Pani sobie podkreślić czasownikowe znaczenie imiesłowu – rozdzielnie.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-11-04
Moje pytanie dotyczy zapisu nazw plików komputerowych. Dopóki nie dostałam do korekty książki o komputerach, problem nie istniał :). Otóż spotkałam w tekście zapis .doc, .rtf, .pdf, .wpd z kropką przed skrótem. Trochę to dziwnie wygląda w tekście, ale rzeczywiście, komputer tak podaje nazwy plików. Jak poprawnie zapisać te formy w zdaniu?
Rozszerzenia plików komputerowych są skrótowcami, a dla polszczyzny nie jest typowe zapisywanie kropek przed skrótami, choćby miały one być fragmentami jakichś nazw. Z tego względu wersje typu .doc, .rtf nie wydają się poprawne i nie są zbyt częste nawet w codziennym czy profesjonalnym użyciu, czego dowodem mogą być strony internetowe, na których zdecydowanie dominują zapisy bez kropek – doc, rtf, pdf etc. (obok rzadkich zapisów *.rtf”, *rtf, ..rtf.. , z których jedynie pierwszy można zaakceptować, ale tylko pod warunkiem, że widzimy go na ekranie komputera). W Internecie nazwy te bywają również zapisywane wielkimi literami (DOC, RTF, PDF). Niestety, nawet najnowsze współczesne słowniki nie są konsekwentne w kwestii pisowni nazw rozszerzeń plików – Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego podaje np. pisane małymi literami txt, exe, gif, rtf, doc, ale już WWW, HTML, JPEG i JPG notuje zapisane wielkimi literami (podobnie Wielki słownik wyrazów obcych pod red. M. Bańki w przypadku HTML). Za pisownią nazw rozszerzeń plików małymi literami i bez kropek przemawiają niewątpliwie dwa argumenty: argument autorytetu (Wielki słownik ortograficzny PWN) oraz argument uzusu (upowszechnienie w społeczeństwie). Ja również się za taką pisownią opowiadam.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-10-28
Kiedy piszemy jakby, a kiedy jak by?
Jakby pisane łącznie używane jest w znaczeniu ‘gdyby’ i oznacza warunek, od którego może zależeć wykonanie jakiejś czynności, np. Jakby chciał, toby zrobił. Jak by pisane rozdzielnie oznacza ‘w jaki sposób’, np. Jak by to (można) wyjaśnić?
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-10-27
Jak powinnam napisać połączenie słów super i Minerwa?
Jeśli Minerwa w tym nowym złożonym wyrazie ma znaczenie nazwy własnej i musi być z tego powodu zapisana wielką literą, należy oba wyrazy połączyć za pomocą łącznika (dywizu): super-Minerwa. Jeżeli jednak druga część to minerwa nie będąca nazwą własną i pisana małą literą (?), to w polszczyźnie obowiązuje zasada łącznej pisowni super- jako pierwszego członu wyrazu: superminerwa (por. np. Słownik pisowni łącznej i rozdzielnej E. Polańskiego i A. Skudrzyk). A swoją drogą – cóż to jest super-Minerwa lub superminerwa?!
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-10-25
Dlaczego co dzień pisze się osobno? Proszę o uzasadnienie albo o jakąś regułkę.
Wyraz co ma w polszczyźnie kilka funkcji: jest traktowany jak zaimek, spójnik oraz partykuła. W wyrażeniu co dzień mamy do czynienia z użyciem tego wyrazu w funkcji partykuły w wyrażeniach oznaczających powtarzanie się czegoś, np. co godzina, co chwila, co rok. W języku polskim istnieje również wyrażenie frazeologiczne na co dzień o znaczeniu ‘na dzień powszedni; na powszedni, codzienny użytek’. We wszystkich tych przypadkach wyraz co jest pisany rozdzielnie, jest to bowiem po prostu odrębne słowo. Specjalnej reguły nie ma. Inna rzecz, że w wyrazie codziennie (pochodnym od co dzień) obowiązuje pisownia łączna, jest to jednak bardziej sprawa słowotwórstwa niż ortografii, ponieważ wyrazy słowotwórczo pochodne od kilku słów piszemy łącznie, np. nagrobek (od na grobie), przedsionek (od przed sienią), kilkuosobowy (od kilka osób), grotołaz ('ten, kto łazi po grotach') itd.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-10-20
Czy rasy psów piszemy wielką czy też małą literą, np. owczarek niemiecki czy buldog?
Nazwy ras psów piszemy małą literą.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2004-10-19
Jaka jest poprawna forma: niewpisany czy nie wpisany i dlaczego?
Zgodnie obowiązującymi od 1997 roku zasadami pisowni partykuły nie z imiesłowami odmiennymi poprawne są oba zaproponowane przez Pana sposoby zapisu. Szczegółowe informacje znajdzie Pan w dziale Ortografia, w którym opublikowaliśmy już kilka odpowiedzi na podobne pytania.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-10-16
Jak się pisze słowo w ogóle czy w ogóle – razem czy osobno i dlaczego?
Odpowiedź jest krótka: poprawna jest pisownia rozdzielna, bo są to nadal dwa słowa. Nawet słowniki notują w ogóle z definicją ‘ujmując rzecz ogólnie, ogólnie biorąc, podsumowując; w sumie’ lub też ‘w zdaniach zaprzeczonych: zupełnie, wcale, ani trochę’ pod hasłem ogół (por. np. hasło w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod red. E. Polańskiego czy Słowniku języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka).
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2004-10-15
Od pewnego czasu nurtuje mnie problem pisowni imion głów panujących, a dokładniej rzecz ujmując – przydomków pochodzących od nazw dzielnic, którymi władali poszczególni książęta śląscy z dynastii Piastów (a więc noszący już „nazwisko” Piast). Mianowicie jak pisać: Bolko II świdnicki czy Bolko II Świdnicki, Mieszko lubuski czy Mieszko Lubuski itd.? Wiem, że najbezpieczniej byłoby zastosować pisownię typu Konrad III, książę oleśnicki, ale chodzi mi dokładnie o formę, jaką podałem powyżej.
Co do „przezwisk” typu Rozrzutny, Chrobry, Rogatka, Pierworodny, Plątonogi, Gruby, Wysoki, Mały, Krzywousty, Odważny, Surowy, Rudy itp. nie mam najmniejszych wątpliwości, że tylko i wyłącznie wielką literą. Czy ma tutaj zastosowanie jakaś ogólna reguła (np. pisowni nazw własnych wielką literą), czy też każdy przypadek należałoby rozpatrzyć oddzielnie?
Do pisowni przydomków pochodzących od nazw dzielnic, którymi władali poszczególni książęta, zastosowanie ma reguła o pisowni takich przydomków wielką literą. Problem tkwi więc w tym, czy przytaczane określenia są przydomkami. Przydomek jest stałym, utrwalonym tradycją składnikiem nazwy własnej, por. wielu zapewne było książąt mazowieckich, ale tylko Konrad zyskał taki przydomek (Konrad Mazowiecki – ten od Krzyżaków).
Nie tylko więc, jak Pan pisze, najbezpieczniej byłoby zastosować pisownię typu książę oleśnicki Konrad III, ale najpewniej jest to zgodne z funkcjonowaniem nazwy własnej. Nie chodzi o pisownię, ale o historyczną prawdę i w tym sensie każdy przypadek należałoby rozpatrzyć oddzielnie.
W odniesieniu do postaci historycznych tylko z ustalonej tradycją i zapisem historii. Przydomek jest dodatkową nazwą nadawaną osobie – pełni funkcję odróżniającą, identyfikującą, jak imię i nazwisko. Reguła ortograficzna jest tu jasna i nie ma formy zalecenia, jest jednoznacznie nakazująca pisownię wielką literą (por. Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego, s. 43). Inna rzecz, że w przykładach nie ma przydomka oddzielnicowego, ale to nie zmienia ogólnej zasady. Raz jeszcze: jeśli chodzi o jakiegokolwiek Henryka związanego z Saksonią czy z Sasami – proszę bardzo: Henryk saski, ale jeśli o jednego, konkretnego tak nazywanego w tradycji i historii – to tylko Henryk Saski. Wniosek nasuwa się sam.
Aldona Skudrzyk

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166