Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2010-11-12
Od kilku dni zadaję sobie pytanie, jaką częścią mowy jest wyraz trzeba. Szukałem odpowiedzi w internecie, lecz nic nie znalazłem. Pytałem nawet mojej nauczycielki od języka polskiego, ale ona nie potrafiła udzielić mi jednoznacznej odpowiedzi. Powiedziała, że jedni uważają ten wyraz za partykułę, a drudzy za jakąś inną część mowy. Mam nadzieję, że odpowiedź z Państwa strony mnie usatysfakcjonuje.
Trzeba jest czasownikiem niewłaściwym, zwanym też modalnym oraz predykatywem. To oznacza, że wymaga on po sobie w kolejności czasownika w postaci bezokolicznika i ma funkcję zdaniotwórczą, czyli odpowiada za utworzenie zdania. Podobnymi predykatywami są: można, potrzeba, warto, wolno.
Iwona Loewe
Ortografia2010-11-12
Jakimi literami należy zapisać poszczególne wyrazy w wyrażeniu CHORĄGIEW WIELKA ZIEMI KRAKOWSKIEJ?
Pisownia: chorągiew wielka ziemi krakowskiej jest poprawna; por. oddziały wojsk polskich; były w bitwie pod Grunwaldem i inne chorągwie: ziemi poznańskiej na przykład.
Aldona Skudrzyk
Interpunkcja2010-11-12
Mam pytanie dotyczące użycia znaku wykrzyknika na końcu zdania. Czy można używać dwóch takich znaków, czy może dopuszczalny jest tylko jeden wykrzyknik, ewentualnie trzy?
Zazwyczaj na końcu zdania dajemy tylko jeden wykrzyknik, ale jeśli jest to uzasadnione, można ich liczbę zwiększyć do dwóch lub maksymalnie trzech. Robimy tak głównie wtedy, kiedy zależy nam na podkreśleniu silnie emocjonalnego charakteru wypowiedzi. Por. poprawny zapis zdań wypowiadanych przez osobę coraz mocniej zdenerwowaną: Idź już! Odejdź!! Nie zbliżaj się!!!.
Katarzyna Mazur
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-12
Bardzo proszę u udzielenie mi odpowiedzi w sprawie odmiany imienia Janusz. Zwróciłam się do znajomego w formie: Dobrze Januszu, poinformuję Cię o tym. Zwrócił mi uwagę, że jest to niepoprawna forma, i pouczył mnie, że powinnam powiedzieć dobrze, Janusz... Podaję argument jakiego użył: "Imię Janusz się nie odmienia w taki sposób i nie ma wersji Januszu. Taka wersja występuje tylko w przypadku – miejscownik. W zdaniu, które napisałaś, będzie brzmieć: Dobrze, Janusz. Sorry, że zwracam uwagę, ale jakoś dziwnie mi się to czyta :))))))). Bardzo proszę o odpowiedź, gdyż całe życie, zwracając się bezpośrednio do osób, odmieniałam imiona. Do mnie też całe życie mówiono dobrze, Aniu.
Poprawną formą rzeczownika Janusz w wołaczu (a taki właśnie kontekst Panią interesuje) jest oczywiście forma Januszu. Jeśli używamy czyjegoś imienia podczas zwracania się do niego, witania czy też żegnamy z nim, zawsze stosujemy owo imię w wołaczu. A zatem powiemy: Witaj, Arturze; Żegnaj Mariuszu i Nie masz racji, Januszu, sądząc, że twoje imię ma formę Januszu tylko w miejscowniku. Taką samą postać ma ono również w wołaczu.
Katarzyna Sujkowska-Sobisz
Odmiana2010-11-12
Mam pytanie odnośnie do pisowni wyrażenia Państwo (mam na myśli wyrażenie stosowane w oficjalnych pismach, rozpoczynanych zwrotem Szanowni Państwo). Jaka jest poprawna odmiana tego wyrażenia w zdaniu: Dokonaliśmy zmian w wykorzystywanych przez Państwa programach komputerowych czy Dokonaliśmy zmian w wykorzystywanych przez Państwo programach komputerowych?
Wyraz państwo ma identyczną formę w dopełniaczu i bierniku – to jest państwa. Zatem poprawne jest pierwsze z przywołanych w pytaniu zdań: Dokonaliśmy zmian w wykorzystywanych (przez kogo?) przez Państwa programach komputerowych.
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-12
Jak prawidłowo odmienić nazwisko w liczbie mnogiej w zdaniu: ISZ i AG w imieniu Rodziców oraz własnym z radością zapraszają: Huehndorf, Gierada, Gawryś, Maj, Łopata, Hołoś, Franczak.
Nazwiska wymienione w pytaniu są odmieniane według modelu rzeczownikowego, czyli przyjmują w liczbie mnogiej takie końcówki, jak wyraz psycholog (tj. M. psychologowie, D. psychologów, C. psychologom, B. psychologów, N. psychologami, Ms. psychologach). Skoro mamy w mianowniku liczby mnogiej formy: ci państwo Huehnderfowie, Gieradowie, Gawrysiowie, Majowie, Łopatowie, Hołosiowie i Franczakowie, to – zapraszając ich – należy użyć formy biernikowej: państwa Huenhdorfów, Gieradów, Gawrysiów, Majów, Łopatów, Hołosiów, Franczaków.
Joanna Przyklenk
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2010-11-12
Jak odmieniają się nazwiska rosyjskie żeńskie, zakończone na -ina? W Słowniku ortograficznym (PWN, 2006) znalazłam informację, że tylko Karenina ma odmianę rzeczownikową, zaś pozostałe – przymiotnikową. Słownik poprawnej polszczyzny (PWN, wyd. z 2008 roku) natomiast nie wyodrębnia nazwisk żeńskich rosyjskich w osobną grupę i zaleca odmianę rzeczownikową we wszystkich przypadkach. Proszę o rozwianie moich wątpliwości – czy obie wersje zatem są dopuszczalne?
Spośród wszystkich nazwisk żeńskich (w tym i rosyjskich) odmieniają się tylko te zakończone na -a, przy czym nazwiska z formantem -owa, -ewa lub -ska, -cka, -dzka oraz -na (tym ostatnim tylko jako odpowiednikiem męskiego -ny) mają odmianę przymiotnikową, natomiast wszystkie pozostałe z wygłosowym -a (także te na -ówna oraz polskie czy rosyjskie na -ina) włączane są do paradygmatów rzeczownikowych. I nie może być inaczej.
A zgodnie z powyższymi zasadami będziemy mieć następujące formy przypadków nazwisk znanej rosyjskiej piosenkarki Maszy Rasputiny oraz jej rodaczki grającej w narodowej reprezentacji siatkarek Eleny Godiny:
M. Rasputina, Godina; D. Rasputiny, Godiny; C. = Ms. Rasputinie, Godinie; B. Rasputinę, Godinę; N. Rasputiną, Godiną;
a także taką oto odmianę nazwisk innych Rosjanek: tyczkarki Eleny Isinbajewej i tenisistki Marii Szarapowej:
M. Isinbajewa, Szarapowa; D. = C. = Ms. Isinbajewej, Szarapowej; B. = N. Insibajewą, Szarapową.
I jeszcze słowo komentarza do przywołanego przez Panią zalecenia Słownika poprawnej polszczyzny. Uwaga o odmienianiu nazwisk rosyjskich według deklinacji rzeczownikowej jest tam zamieszczona zapewne w punkcie omawiającym fleksję nazwisk męskich na -in (a przy okazji też męskich na -ow, -ew), i do nich powinniśmy ją odnosić (por. zresztą z regułą 314 zasad pisowni polskiej).
Katarzyna Mazur
Odmiana2010-11-12
Jak poprawnie należy napisać rzeczownik tableau w liczbie mnogiej?
Rzeczownik ten jest nieodmienny, a więc we wszystkich przypadkach obu liczb przyjmuje formę tableau. Warto dodać, że ma on rodzaj nijaki i tego właśnie rodzaju będzie wymagał od orzeczenia czasownikowego w zdaniach, w których sam występuje jako podmiot w liczbie pojedynczej, oraz od łączącego się z nim np. przymiotnika Por. też użycie omawianego rzeczownika w wypowiedzeniach: To ładne tableau zawisło na ścianie obok pokoju nauczycielskiego oraz Zamówiliśmy dwa kolorowe tableau).
Katarzyna Mazur

Odmiana2010-11-12
Mam problem z banalnym rozumieć. Nie miałam wątpliwości, jak odmieniać ten czasownik, dopóki ktoś nie wlał zwątpienia w moje serce ;-) W 1 os. lp. ja rozumię czy rozumie?
Forma 1 os. lp. czasu teraźniejszego czasownika rozumieć w trybie orzekającym brzmi (ja) rozumiem. Czasownik ten przyjmuje bowiem końcówki koniugacji III (-m, -sz, -ø, -my,
-cie, -ą
), podobnie zresztą jak np. czasowniki umieć czy śmieć (‘mieć odwagę’). Rozumie to forma 3 os. lp. z końcówką wyrażoną tzw. zerem morfologicznym, zaś postać *rozumię jest ewidentnie błędna.
Katarzyna Mazur

Składnia2010-11-08
Czy można zapytać: Nie będziesz mi kłamał?
Można (mamy tego dowód powyżej) i, co najważniejsze, jest to pytanie zadane zgodnie z regułami języka polskiego. Czasownik kłamać przyłącza bowiem m.in. dopełnienie w celowniku. Poprawne są zatem także zdania Jacek kłamał kolegom oraz Nie kłam nam, że nie piłeś.
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-11-08
W szkole powołany został Zespół humanistyczny. Błagam o odpowiedź, czy ta nazwa jest poprawna pod względem ortograficznym.
W przypadku gdy mamy do czynienia z rozmaitymi grupami (w tym artystycznymi, naukowymi, sportowymi), urzędami, zakładami pracy, instytucjami itp., powinniśmy pisać każdy człon ich pełnych nazw – z wyjątkiem przyimków i spójników – wielką literą. Domyślam się, że zespół, o którym mowa w pytaniu, to jakaś uczniowska organizacja, a zatem jego nazwa powinna przyjąć postać Zespół Humanistyczny (por. użycie tej nazwy w wypowiedzi: Zapisałem się wczoraj do Zespołu Humanistycznego. Pierwsza próba w przyszłym tygodniu).
Gdyby się jednak okazało, że ktoś tym terminem określił tylko przedmiot nauczania (choćby tzw. zespół wyrównawczy dla uczniów mających zaległości w nauce), musielibyśmy pisać go małą literą, podobnie zresztą jak nazwy innych przedmiotów, np. matematyka, fizyka, język angielski (zob. poprawne zdanie: W szkole nie radzę sobie z językiem polskim i historią, dlatego zapisałem się na zajęcia z zespołu humanistycznego).
Katarzyna Mazur

Interpunkcja2010-11-08
Proszę o informację, gdzie w tym wypadku postawić przecinek:
– Pisz tak, aby każdy mógł przeczytać.
– Pisz, tak aby każdy mógł przeczytać.
– Pisz, tak, aby każdy mógł przeczytać.
Czy każdy zapis jest prawidłowy i wynika tylko z intencji piszącego?
Każdy z podanych zapisów jest dla jakiejś interpretacji poprawny. Warto jednak zwrócić uwagę na to, iż w pierwszym zdaniu nacisk kładziony jest na sposób, w jaki ktoś ma pisać (użyjemy tej wypowiedzi, jeśli chcemy, by czyjeś pismo było np. wyraźne). Z kolei w drugim położony jest on przede wszystkim na czynność pisania (Pisz, a nie mów!). Zdanie to mogłoby np. wyrażać w nieco krótszy sposób myśl zawartą w takiej wypowiedzi: Pisz, by dzięki temu każdy mógł się dowiedzieć, jakie jest twoje zdanie. Trzecie zdanie narzuca natomiast następującą interpretację: Pisz, a skoro już piszesz, to rób to starannie. Przykłady te potwierdzają, że faktycznie interpunkcja w wielu przypadkach zależy od intencji komunikatu.
Barbara Pukalska
Poprawność komunikacyjna2010-11-08
Natrafiłem dziś, czytając artykuł prasowy, na uwagę autora, która mnie zdziwiła. Otóż, sprawa dotyczy wyrażenia w tym zakresie. Cytując autora:
W tym zakresie" (kolejny ukochany koszmarek urzędników) zdecydowanie wyróżniają się rozdziały, których bohaterem jest urząd marszałkowski.
Stąd moje pytanie, gdzie tkwi rzekomy błąd w wyrażeniu w tym zakresie, jeśli nie jedynie w ewentualnym przesadnym jego stosowaniu. Czy może rzecz dotyczy nieumiejętnego użycia w błędnym kontekście?
Wyrażenie w zakresie (czegoś) jest całkiem poprawne, zresztą publicysta – autor cytowanego artykułu prasowego – użył go właściwie, a umieścił je w cudzysłowie nie dlatego, że jest ono nieakceptowalne, ale by wyróżnić je w tekście i następnie opatrzyć komentarzem. Mianem "urzędniczego koszmarku" zostało ono natomiast określone z uwagi na jego znaczną frekwencję w tekstach w ogóle i zapewne też w tekście, który stał się przedmiotem krytyki dziennikarza.
Rozwińmy jednak temat. Do poruszonej przez Pana kwestii odnosi się m.in. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego, którego autorzy uznają połączenie w zakresie za nadużywane i proponują zastępować je konstrukcjami np. z samym przyimkiem w. Jednak moim zdaniem taka sugestia wydawnictwa może być dla znacznej części jego czytelników myląca – będą się oni bowiem starali w ogóle rezygnować z wplatania omawianego wyrażenia w swoje wypowiedzi, i to nawet wówczas, gdy jego zastosowanie wyda się niemal konieczne, by uniknąć powtórzenia czy urozmaicić styl. Ponadto jeśli spojrzymy na zacytowane zdanie, nie tak łatwo zastąpić w nim tę frazę jakąś inną, zwłaszcza jeśli w sąsiedztwie pojawiłyby się zwroty takie jak pod tym względem; tu. A zatem jeśli połączenie w zakresie (czegoś) pojawia się w krótszym tekście raz, a w znacznie dłuższym (powiedzmy: kilkusetstronicowym?) parę razy, nie powinno być uznane za przejaw niekompetencji językowej autora danej wypowiedzi.
Katarzyna Mazur

Składnia2010-11-08
Czy to zdanie jest poprawne: Jak się spotkamy, pokażę Ci moją nową książkę? Czy zdanie musi rozpoczynać słowo gdy lub kiedy?
Spójnika jak do wprowadzania zdań podrzędnych okolicznikowych czasu możemy używać tylko w stylu potocznym – wtedy nie jest to błąd. Jednak norma wzorcowa nakazuje zastępować go np. spójnikami kiedy, gdy, odkąd, w zależności od intencji wypowiedzi.
Katarzyna Mazur

Ortografia2010-11-08
Dziękuję uprzejmie za odpowiedź na pytanie o zapis wyrażenia kiełbasa średnio rozdrobniona. Zasugerowałam się pisownią słowa średniozamożny. Po przeczytaniu Pani wyjaśnienia zaczynam mieć wątpliwości, czy nie należałoby pisać średnio zamożny.
Można pisać średnio zamożny albo średniozamożny. Niektóre wyrażenia po prostu się zleksykalizowały i dziś stanowią jedno słowo. Takich wyjątków nie jest dużo. Por. często omawiane w tym kontekście przez poradniki językowe przykłady: [kupiłem] płytę długogrającą lub płyta [już] długo grająca (obie konstrukcje, jak widać, o nieco innym znaczeniu) czy też słabowidzący człowiek (gdy mowa o takim, który ma wadę wzroku) oraz słabo widzący człowiek (jeśli chodzi o osobę, która niekoniecznie musi stale nosić okulary, ale akurat w danym momencie źle widzi, bo jest ciemno).
No tak, wyjątków niby nie jest wiele, trzeba jednak zachować czujność.
Katarzyna Mazur
Ortografia2010-11-08
Jaka jest poprawna pisownia: kiełbasa średnio rozdrobniona czy kiełbasa średniorozdrobniona?
Poprawnie będzie: średnio rozdrobniona. By ustalić pisownię w tym i jemu podobnych przypadkach, trzeba zastanowić się, jaką częścią mowy byłby oba człony konstrukcji, gdybyśmy spróbowali zmienić ich kolejność. Jeśli po takim przekształceniu drugi element będzie przysłówkiem, a pierwszy przymiotnikiem lub imiesłowem przymiotnikowym, który jest przez ten przysłówek określany, to przy pierwotnym szyku zastosujemy pisownię rozdzielną. No i w podanym w pytaniu przykładzie właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia. Kiełbasa średnio rozdrobniona to bowiem ‘kiełbasa [która została] rozdrobniona średnio’ (gdzie rozdrobniona to imiesłów przymiotnikowy, a średnio – przysłówek).
Katarzyna Mazur
Etymologia2010-11-08
Jakie jest pochodzenie słowa puszcza? Czy słowo to pochodzi od pustka i oznaczało miejsce, którego stopa ludzka nie dotknęła?
Słowo puszcza – jak podaje Wiesław Boryś w Słowniku etymologicznym języka polskiego – pojawia się w polszczyźnie już w XIV wieku na oznaczenie dziewiczego lasu, a także lasu znacznych rozmiarów. W staropolszczyźnie nazwano nim też pustynię (jako ziemię nieuprawianą oraz teren pozbawiony życia), a od XVI w. również pustkowie i pustelnię. Omawiany wyraz przejęliśmy z prasłowiańszczyzny, która znała rzeczownik pušča, powstały poprzez dodanie formantu -ja do tematu pust- występującego w psł. przymiotniku pustъ – ‘pusty, niczym nie napełniony, opróżniony’.
Katarzyna Mazur
Interpunkcja2010-11-08
Błąd w prawie karnym - Stan obecny i proponowane zmiany. Jak to zapisujemy: z myślnikiem, łącznikiem czy półpauza i czy ze spacją czy bez? To samo pytanie przy zapisie daty 22-23.09.1993, oraz to samo pytanie do Lublin - Kazimierz Dolny.
Podany w pytaniu dwuczęściowy tytuł należałoby składać z myślnikiem (por. Błąd w prawie karnym — Stan obecny i proponowane zmiany) albo z zastępującą go często w druku półpauzą ze spacjami, zwaną też półpauzą ze światłami (por. Błąd w prawie karnym – Stan obecny i proponowane zmiany).
Gdy w tekstach drukowanych chcemy podać natomiast jakiś przedział czasowy, stosujemy między liczbami arabskimi oznaczającymi np. dzień, miesiąc czy rok półpauzę bez spacji (por. 22–23.09.1993), ewentualnie dywiz, ale osobiście polecam to pierwsze wyjście. Tych samych znaków używamy do zaznaczania trasy między dwoma punktami (por. Lublin–Kazimierz Dolny oraz Lublin-Kazimierz Dolny), z tym że użycie tu dywizu może być bardzo mylące (występuje on bowiem m.in. w nazwach własnych złożonych, por. Bielsko-Biała, Katowice-Piotrowice), więc zdecydowanie odradzam jego zastosowanie.
W tekstach pisanych odręcznie w omawianych wyżej kontekstach w miejsce owej półpauzy bez spacji lub dywizu wprowadza się często myślnik lub półpauzę ze spacjami (por. również poprawne wersje zapisu nie w druku: 22 — 23.09.1993 lub 22 – 23.09.1993; a także Lublin — Kazimierz Dolny oraz LublinKazimierz Dolny).
Katarzyna Mazur

Interpunkcja2010-11-08
Proszę o informację: czy w tekście, kiedy wprowadzam nowe słowo (nazwę maszyny), powinno ono być zapisane w cudzysłowie?
Nie ma takiej konieczności. Proszę jednak pamiętać, że jeżeli mimo wszystko zdecydujemy się na użycie cudzysłowu, nie powinniśmy już poprzedzać nazwy, która jest nim opatrzona, dodatkowym zwrotem metajęzykowym, np. tak zwany (w skrócie tzw.).
Katarzyna Mazur

Składnia2010-11-08
Czy poprawna jest forma centrum obsługi klienta i logistyki czy może centrum logistyki i obsługi klienta?
Tak naprawdę obie formy są do zaakceptowania, choć aby ustrzec odbiorcę przed mogącą się u niego zrodzić niewłaściwą interpretacją, jakoby w komunikacie chodziło o centrum obsługujące jednocześnie i klientów, i jakiś dział logistyki, wybrałabym wariant drugi, moim zdaniem zgrabniejszy, czyli centrum logistyki i obsługi klienta. Oczywiście składniowo dalej będzie to wypowiedź dwuznaczna (ostatecznie ktoś mógłby pomyśleć, że mamy do czynienia z organizacją zajmującą się nie tylko obsługą, ale i logistyką klienta(!)), lecz jeśli na składnię nałożymy semantykę, właściwie problem zupełnie nam znika.
Katarzyna Mazur


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166