Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Składnia2015-10-26
Czy forma 130 elementy jest poprawna? Np. widzę 130 elementy – czy jest możliwość, by użyć 130 elementy zamiast 130 elementów?
Z liczebnikami jest tak: połączenia jeden element, dwa elementy, trzy elementy, cztery elementy występują w związku zgody, a w połączeniach rzeczowników z liczebnikami od 5 wzwyż mamy do czynienia ze związkiem rządu, co oznacza, że liczebniki pięć, sześć, dwadzieścia, sto trzydzieści i inne wymagają, aby towarzyszący im rzeczownik przybrał formę dopełniacza (rządzą formą rzeczownika). Dlatego jedyną akceptowalną formą w polszczyźnie jest połączenie sto trzydzieści – czego? – elementów. Nie zmienia tego nawet użycie z czasownikiem widzieć.
Katarzyna Wyrwas

Odmiana2015-10-26
Chodzi o słowo kilkanaścioro, a właściwie o jego odmianę. Jak jest poprawnie:
Zabawę przygotowano dla kilkanaściorga czy kilkunaściorga dzieci?
Zdecydowanie dla kilkanaściorga dzieci. Formę tę odnotowuje m.in. „Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN” pod red. Andrzeja Markowskiego, przestrzegając jednocześnie przed błędnymi formami z wewnętrznym -u-. Warto sięgnąć także do udostępnionego w Internecie „Słownika gramatycznego języka polskiego”, który zamieszcza pełen zestaw form odmiany interesującego Panią słowa: http://sgjp.pl/leksemy/#90121/kilkana%C5%9Bcie.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-10-26
Jestem w trakcie wypisywania zaproszeń ślubnych i pojawiła się pewna wątpliwość. Otóż jeden z naszych przyjaciół ma na imię Bolko. Nie Bolesław, nie Bolek, tylko Bolko. Jaki jest paradygmat odmiany tego imienia? Zapraszamy Sz.P. Bolko czy Bolka?
Zaproszenie jest tekstem oficjalnym, nawet jeśli jest kierowane do znajomych, rodziny, przyjaciół. Nawet na zaproszeniu do babci nie napiszemy zapraszamy babcię Jadzię Kowalską, lecz zapraszamy Jadwigę Kowalską. Już w tym momencie sprawa powinna być jasna, ponieważ Bolesław i Bolko to dwa różne imiona, a Bolek jest zdrobnieniem od Bolesław i w zaproszeniu tej formy nie użyjemy. Pozostaje imię Bolko, które oczywiście jest odmienne, lecz formy ma zbieżne z formami zdrobnienia Bolek: Bolko, Bolka, Bolkowi, Bolkiem, Bolku. I w tym miejscu warto się zastanowić, czy Zapraszamy Sz.P. Bolka Kowalskiego rzeczywiście stanowi problem. Sam Bolko wie, jak brzmi jego imię, zapewne je odmienia, a zaproszenie jest adresowane do niego…

Interpunkcja2015-10-26
Bardzo proszę o informację, czy w buletach na końcu zdań powinno się wstawiać kropkę jak na końcu zdania. Czy bulety powinno się zaczynać od wielkiej czy małej litery? Bulety występują w newsletterach e-mailingowych bądź w ulotkach – to wymienione w punktach korzyści przedstawionej oferty.
Rozumiem, że bulety to pewien rodzaj wyliczeń, a zatem należy postąpić z nimi tak jak z wyliczeniami. W przypadku wyliczeń składających się z członów zapisywanych od myślnika w osobnych wierszach można albo umieszczać na końcu każdego z nich średniki lub przecinki, albo zrezygnować z tych znaków, jeśli człony wyliczenia są krótkie i będzie to podnosiło czytelność tekstu, np.:
Oferujemy:
— niskie ceny
— dostępność usług
— wysoką jakość
— profesjonalną obsługę.

lub:
Oferujemy:
— niskie ceny,
— dostępność usług,
— wysoką jakość,
— profesjonalną obsługę.

Jak widać, wyliczenie należy zakończyć kropką. Jeśli wyliczamy coś za pomocą zdań, kolejne punkty powinna rozpoczynać wielka litera, a kończyć kropka, np.:
Plan pracy:
1. Przygotowujemy narzędzia.
2. Kupujemy materiały.
3. Wykonujemy szkic.
4. Wycinamy szablon.
5. Malujemy wzór.


Różne2015-10-26
Moje pytanie dotyczy wyznania wiary katolickiej według Kodeksu Prawa Kanonicznego. Otóż zastanawiam się, jaki zwrot jest prawidłowy: ukrzyżowany został dla nas pod Ponckim Piłatem czy może też ukrzyżowany został dla nas pod Poncjuszem Piłatem. A może oba zwroty są prawidłowe?
W Kościele funkcjonują dwa ustalone teksty wyznania wiary, oba cytowane są w katechizmie Kościoła katolickiego (w wydaniu Pallotinum 1994 na s. 54): jeden – „Symbol Apostolski” i drugi – „Symbol Nicejsko-Konstantynopolitański” (używany w liturgii eucharystycznej), zredagowane w różnych okresach historii Kościoła, zgodnie z potrzebami czasu. Pierwszy (bardziej archaiczny językowo) zawiera frazę umęczon pod Ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł i pogrzebion. W drugim tekście odpowiada jej fraza Ukrzyżowany również za nas pod Poncjuszem Piłatem został umęczony i pogrzebany.

Znaczenie2015-10-26
Moi koledzy z pracy uważają, że stosowane przeze mnie w różnych opracowaniach określenie osoby pochodzenia kaukaskiego nie jest poprawne. Czy mają rację?
Nie sprecyzował Pan, o jakie opracowania chodzi, ale podejrzewam, że pisze Pan na temat ras ludzkich. W opisach antropologicznych stosuje się termin rasa kaukaska (kaukazoidzi) w znaczeniu ‘rasa biała’, jeśli natomiast zamiast tego użyjemy połączenia osoby pochodzenia kaukaskiego, odbiorcy mogą je odczytać jako określenie osób, które pochodzą z Kaukazu.

Znaczenie2015-10-26
Czy czasownik utopić się (o człowieku, który się topi) może zostać zastąpiony formą zostać utopionym, zdaniem wyrażonym w formie biernej?
Jest pewna istotna różnica między utopić się a zostać utopionym: forma z się wskazuje, że ktoś stracił życie w wyniku utonięcia bez niczyjej pomocy (por. definicję z „Uniwersalnego słownika języka polskiego” pod red. S. Dubisza: «stracić lub odebrać sobie życie przez całkowite pogrążenie się, zanurzenie się w wodzie i duszenie się wywołane napełnieniem się wodą dróg oddechowych; utonąć»), a konstrukcja bierna zostać utopionym zawiera wskazanie osoby, która odebrała ofierze życie, topiąc ją. Także czasownik utopić ma znaczenie «pozbawić życia przez całkowite pogrążenie, zanurzenie w wodzie, wrzucenie do wody». Analogiczne jest zestawienie zabić się «odebrać sobie życie, popełnić samobójstwo» oraz «ponieść śmierć w wypadku; zginąć» i zostać zabitym (przez kogoś). Jak zatem widać, jedno z określeń tu wymienianych nie może zastąpić drugiego.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-10-26
Przepraszam, że zawracam czas taką drobnostką, jednak wydaje mi się, że tylko Państwa wiedza i autorytet są w stanie rozstrzygnąć spór. Sprawa tyczy się odmiany (deklinacji) nazwiska Wall. Kolega upiera się, że jest ono nieodmienne, ja twierdzę, że jest. Czy byliby Państwo łaskawi orzec, kto ma rację? Swoje zdanie opieram na „Wielkim słowniku języka polskiego”, w którym jest wyraźnie napisane, że nazwisko należy odmieniać, jeśli jest to tylko możliwe.
Większość nazwisk podlega odmianie, nieodmienne są bardzo nieliczne (zob. Nazwiska nieodmienne). Nazwisko Wall powinno przyjąć w liczbie pojedynczej formy: Walla, Wallowi, Wallem, Wallu, a w liczbie mnogiej: Wallowie, Wallów, Wallom, Wallami, Wallach.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-10-26
Istnieje wieś Szkudła (w mianowniku). Czy poprawie jest: do Szkudły, w Szkudli?
Skoro forma podstawowa ma postać Szkudła (jak szkoła, to nazwa powinna się odmieniać jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego: idziemy do Szkudły, przyglądamy się Szkudle, widzimy Szkudłę, chwalimy się Szkudłą, mówimy o Szkudle.

Ortografia2015-10-26
Jak jest poprawnie: aha czy acha?
„Wielki słownik ortograficzny języka polskiego PWN” pod red. E. Polańskiego podaje tylko jedną poprawną formę: aha (zob. http://sjp.pwn.pl/so/aha;4407884.html). Słowniki języka polskiego podają definicję tego potocznego słowa: «wykrzyknik wyrażający potwierdzenie, zrozumienie, przypomnienie, ironię itp.» (zob. http://sjp.pwn.pl/sjp/aha;2439013.html).
Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-10-26
Czy nazwisko Paszko się odmienia? Jeżeli tak, to w jaki sposób?
Nazwiska zakończone na -o odmieniają się według deklinacji żeńskiej, podobnie jak Matejko, Kościuszko, Moniuszko, Fredro. Kolejne formy to: Paszki, Paszce, Paszką jak Matejki, Matejce, Matejką, Kościuszki, Kościuszce, Kościuszką, Fredry, Fredrze, Fredrą. W liczbie mnogiej, czyli np. dla pary małżeńskiej lub rodzeństwa, nazwisko to powinno przyjąć formy: Paszkowie, Paszków, Paszkom, Paszkami, Paszkach.

Frazeologia2015-10-26
Spotkałem się z opinią, że sformułowanie zadać kłam należy do języka potocznego. Chciałbym się dowiedzieć, czy rzeczywiście można ten zwrot tak zakwalifikować.
Połączenie to nie należy z pewnością do języka potocznego, a wręcz przeciwnie: można je umieścić w stylu wysokim. W słownikach rzeczownik kłam określany jest jako archaizm z definicją «fałsz, kłamstwo, kłamanie» i wskazaniem, że we współczesnym języku pojawia się wyłącznie w cytowanym w pytaniu związku frazeologicznym. Zadawać komuś / czemuś kłam / fałsz uznawane jest za wrażenie przestarzałe i/lub podniosłe, w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod red. S. Dubisza odnotowane jest z definicjami: «stwierdzać nieprawdziwość, fałszywość czegoś; demaskować czyjeś kłamstwo» (z przykładem: zadawać kłam plotkom, pogłoskom i «zarzucać komuś kłamstwo» (z przykładem: Nie pozwolę, żeby zadawano mi kłam).

Frazeologia2015-10-26
Czy wyrażenia pranie brudnych pieniędzy i zimna wojna należy brać w cudzysłów?
Oba cytowane połączenia to związki frazeologiczne, czyli wyrażenia metaforyczne, przenośne: zimna wojna to określenie napiętych stosunków między USA i ZSRR oraz ich sojusznikami, walki prowadzonej środkami politycznymi, ekonomicznymi i propagandowymi bez używania broni; można także mówić o takich stosunkach między państwami jako o zimnej wojnie (definicja z „Uniwersalnego słownika języka polskiego” pod red. S. Dubisza), wyrażanie prać brudne pieniądze w znaczeniu «legalizować nieuczciwie zarobione pieniądze, inwestując je w legalne interesy» podaje „Wielki słownik języka polskiego PAN” (www.wsjp.pl). Związków frazeologicznych w polszczyźnie nie ujmuje się w cudzysłów, odbiorcy rozpoznają je jako wyrażenia przenośne, bazując na swej znajomości języka.

Wyrazy obce2015-10-26
Mam problem ze słowem pisownią anglojęzycznego słowa starup / start-up oznaczającego nowo powstałe przedsiębiorstwa, spółki czy działalności gospodarcze. W Internecie widziałem kilka różnych sposobów zapisu i przyznam, że jestem nieco skołowany. Jak zapisać to słowo, aby brzmiało najpoprawniej: starupów, start-up’ów czy może startup’ów?
Sprawa jest nieco skomplikowana. Interesującej Pana nazwy nie odnotowują jeszcze polskie słowniki. Określenie jest dość nowe i dlatego bywa niejednolicie zapisywane. Sprawdziłam więc w „Merriam-Webster Dictionary” – słownik ten podaje pisownię formy angielskiej start-up i pewnie taką można byłoby przyjąć również na gruncie polskim. Oczywiście zgodnie z tendencja, jaką można zaobserwować w angielszczyźnie, może się wkrótce ustalić w tym znaczeniu jako jedyna pisownia łączna startup, którą widać już zresztą na anglojęzycznych i polskich stronach. Podobnie jest z angielskim rzeczownikiem makeup nazywającym podkład pod makijaż, który polskie słowniki odnotowują jedynie jako make-up, podczas gdy wspomniany „Merriam-Webster Dictionary” odnotowuje tylko formę makeup, będącą efektem częstego w angielszczyźnie procesu scalania czasownika (make) z przyimkiem (up) w celu utworzenia rzeczownika (por. też angielski czasownik pick up ‘podnieść’ i rzeczownik od niego pochodny pickup ‘półciężarówka’, w polszczyźnie odnotowywany w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” jako pick-up lub w wersji spolszczonej pikap).
Mając na uwadze powyższe argumenty, można powiedzieć, że poprawnie będzie napisać startup. Inna sprawą jest zapis form odmiany tego rzeczownika. Przytacza Pan formy pisane z apostrofem, gdy tymczasem apostrof nie jest tu potrzebny, ponieważ używany jest do przedstawiania form odmiany wyrazów obcych jedynie wtedy, gdy istnieje różnica ilościowa pomiędzy pisownią a wymową, a konkretnie wtedy, gdy na końcu wyrazu występuje e, które jest niewymawiane, np. w formach sprite’a, pendrive’a. Jeśli wyraz nie ma na końcu głoski niemej, końcówki dodajemy bezpośrednio do tematu.
Rzeczownik startup przyjmowałby zatem w odmianie przez przypadki formy następujące: w liczbie pojedynczej: DB. startupu, C. startupowi, N. startupem, Ms. startupie, w liczbie mnogiej: M. startupy, DB. startupów, C. startupom, N. startupami, Ms. startupach.

Składnia2015-10-26
Proszę o odpowiedź, czy w poniższym tekście (w przypadku pana Y) należy użyć słowa części czy częściach:
Orzeczono o zwrocie nieruchomości: panu X – w 1/3 części, panu Y – w 2/3 części.
Jeśli przeczytamy tekst na głos, wyraźnie usłyszymy, która forma jest poprawna: w jednej trzeciej części i w dwóch trzecich części. Zaimki ułamkowe łączą się z rzeczownikami, wymagając od nich przyjęcia formy dopełniacza: jedna czwarta – czego?; dwie trzecie – czego? Inne przykłady to pół chleba, ćwierć minuty, półtorej godziny.

Znaczenie2015-10-26
Co to znaczy warzony?
Jest to forma imiesłowu przymiotnikowego biernego od czasownika warzyć, który w słownikach jest odnotowany w kilku znaczeniach. W dawnej polszczyźnie warzyć znaczyło «przyrządzać, gotować gorące potrawy» (np. warzyć kaszę; zob. hasło w „Słowniku języka polskiego PAN” pod red. W. Doroszewskiego: http://doroszewski.pwn.pl/haslo/warzyć). Dziś jest to znaczenie przestarzałe, lecz jakaś jego część pozostała w języku odnoszącym się do produkcji środków spożywczych i technologią z tym związaną – warzyć w tym sensie znaczy «utrzymywać w stanie wrzenia na pewnym etapie procesu technologicznego», co znajduje odzwierciedlenie połączeniu warzyć sól «odparowywać solankę w celu otrzymania soli jadalnej» i w nazwie sól warzona (zwana też warzonką, która jest najlepszej jakości solą jadalną). Mamy też w polszczyźnie połączenie warzyć piwo o znaczeniu «produkować piwo przygotowując zacier, gotując i przerabiając sfermentowaną brzeczkę». Najczęściej w naszych czasach spotykamy się z nazwą sól warzona, a reklamy piwa przekonują nas, że napój ten był „długo warzony”, co ma sugerować, że jest doskonałej jakości.

Odmiana2015-10-26
Mówimy zjem kotleta czy zjem kotlet?
Wzorcowo powinniśmy powiedzieć zjem – co? – kotlet, ponieważ kotlet jako rzeczownik rodzaju męskonieżywotnego powinien w bierniku przybrać formę bezkońcówkową jak inne rzeczowniki z tej grupy: zjem groch, sznycel, bigos; kupię bukiet, samochód, komputer; podaj mi młotek, długopis, nóż. Niektóre jednak rzeczowniku tego typu przybierają formę biernika równą dopełniaczowi, co jest akceptowalne w języku potocznym, jak zjem kotleta.

Ortografia2015-10-26
Jak powinno się napisać: 25-lecia czy 25.lecia? Czy też można używać obu form?
Poprawny zapis widzimy tylko w pierwszej formie. Zasady pisowni polskiej mówią, że w wyrazach złożonych z liczbą w pierwszej części stosuje się łącznik, czyli krótką kreskę, aby połączyć oba człony (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/191-W-wyrazach-zlozonych-z-liczba-lub-litera-w-pierwszej-czesci;629548.html). Formy te można byłoby również zapisać słownie w formie dwudziestopięciolecia. Podobnie możemy zapisać 2-godzinny, 5-miesięczny, 3-majowy, 10-złotowy (albo: dwugodzinny, pięciomiesięczny, trzeciomajowy, dziesięciozłotowy).

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-10-26
Proszę o odpowiedź, czy dobrze odmieniam nazwiska w dedykacji:
Dla Filipa Ekierta.
Dla Amelii Feitek.
Dla Mikołaja Lejka (Lejk)
Dla Laury Salgut.
Dla Marcela Sulki (Sulk).
Ostatnie nazwisko nie jest odmienione poprawnie. Skoro mianownik ma postać Sulk, to nazwisko powinno się odmieniać według deklinacji męskiej, podobnie jak wcześniejsze nazwisko Lejk, czyli Sulka, Sulkowi, Sulkiem, Sulku.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2015-10-26
Mam wątpliwości dotyczące formy przymiotnikowej powstałej od nazwy własnej. Miasteczko nosi nazwę Strzelno.
W „Urzędowym wykazie nazw miejscowości i ich części” (http://ksng.gugik.gov.pl/urzedowe_nazwy_miejscowosci.php) są odnotowane 4 miejscowości o takiej nazwie i we wszystkich wypadkach wykaz wskazuje formę przymiotnika strzeleński, który najdokładniej nawiązuje do formy rzeczownikowej.


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166