Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Interpunkcja2004-11-08
Cytuję ustawę, lecz odmieniam wyrazy w ramach cytowanego fragmentu. Czy powinnam użyć w tym wypadku cudzysłowu? Chcę napisać: Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach określa cele powołania fundacji jako: zgodne z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej cele społecznie lub gospodarczo użyteczne. W ustawie natomiast artykuł brzmi: „Art. 1. Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności, takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami”.
Nie musi Pani ujmować swego tekstu w cudzysłów, ponieważ nie cytuje Pani dokładnie, a jedynie omawia fragment oryginalnego artykułu, używając nawet innego czasownika – powołać zamiast ustanowić.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-11-03
Dlaczego w wyrażeniu jakby to było, gdyby stawiamy przecinek? Dodam, że owa fraza pochodzi ze zdania: Zaczął rozmyślać, jakby to było, gdyby mógł zabrać skarby, które znajdowały się w podziemiach.
Przecinek jest znakiem interpunkcyjnym, którego głównym zadaniem jest oddzielanie zdań składowych w zdaniu złożonym, a cytowane zdanie z pewnością jest złożone. Jego „złożoność” można przewidzieć nawet widząc jedynie fragment jakby to było, gdyby, ponieważ już w pierwszej części zawiera czasownik było, a gdyby każe się domyślić kolejnego czasownika, który musi się pojawić wkrótce. W zdaniu tym widzę inny, ważniejszy problem – nie mamy tu słowa jakby (w znaczeniu ‘jeśli, gdy’), lecz połączenie jak z by (w znaczeniu ‘w jaki sposób’). Cząstka by w tym przypadku należy do czasownika było, stanowi bowiem wykładnik trybu przypuszczającego byłoby.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-10-26
Kiedy przed spójnikiem bowiem stawia się przecinek, a kiedy nie?
Bowiem to spójnik wprowadzający zdania podrzędne okolicznikowe przyczyny, po nim pojawić się może także zdanie podrzędne wprowadzające wyjaśnienie, uzasadnienie treści zdania poprzedniego. Przed zdaniem zawierającym spójnik bowiem należy zatem zawsze postawić przecinek, bo oddzielamy w ten sposób zdanie podrzędne, np. Interesował się sztuką współczesną, miał bowiem wielu przyjaciół wśród artystów. Wyrok nie był surowy, skazano go bowiem na karę grzywny. Jak pokazują powyższe przykłady, spójnik ten nie bywa poprzedzany przecinkiem bezpośrednio, ponieważ tradycyjnie jest umieszczany na drugim lub nawet na trzecim miejscu w zdaniu podrzędnym. Umieszczanie go na początku zdania podrzędnego jest uznawane za mniej poprawne, ale dopuszczalne, np. Cały dwór chodził na palcach, bowiem książę był od rana zdenerwowany (por. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, s. 68).
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-10-18
Kiedy stawiamy przecinek?
Przecinka używamy oczywiście w obrębie zdania (pojedynczego i złożonego) i jest wiele przypadków, kiedy trzeba go zastosować (zob. Zasady pisowni polskiej). Porada językowa nie może jednak polegać na tym, aby przepisać wielki fragment tekstu z odpowiedniej publikacji, dlatego ograniczę się jedynie do schematycznego wyliczenia sytuacji, w których przecinek jest wymagany. Służy on m.in. do oddzielania: 1) zdań składowych zdania złożonego (zdania nadrzędnego od podrzędnego, a także członów zdania złożonego współrzędnie: przeciwstawnego, wynikowego oraz synonimicznego), 2) fragmentów zdania wyrażonych imiesłowem przysłówkowym, 3) członów dopowiedzianych, wtrąconych. Przecinek stawia się także przed: 1) powtórzonym spójnikiem, 2) jednorodnymi i równorzędnymi członami zdania pojedynczego (podmiotami, dopełnieniami, przydawkami, okolicznikami), 3) wyliczeniem i wyszczególnieniem, 4) wyrazami występującymi w wołaczu będącymi poza związkami składniowymi. Szersze omówienie tego obszernego i skomplikowanego zagadnienia (wraz ze stosownymi przykładami) zawiera hasło Interpunkcja w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, a szczegółowe zalecenia dotyczące stosowania przecinka znajdzie wnikliwy czytelnik zwłaszcza w Słowniku interpunkcyjnym języka polskiego J. Podrackiego.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-10-13
Jak powinno się prawidłowo zapisywać cytat: 1. ... Elżbieta była zła..., 2. Elżbieta była zła, 3. Elżbieta była zła..., 4. (...) Elżbieta była zła (...), 5. Autor chciał przekazać, że: ......., 6. Autor chciał przekazać, że ......?
Cytaty dosłowne z jakiegoś tekstu ujmuje się z obu stron w cudzysłów, np. „Elżbieta była zła.”. Jak widać, jeśli cytujemy całe zdanie, zakończyć je należy kropką jeszcze w obrębie cudzysłowu, ale i po cudzysłowie należy postawić kropkę. Jeśli skracamy cytat, ucinając początkowy wyraz, wielokropek w nawiasie występuje na początku cytatu, np. „(...) Elżbieta była zła.”. Jeśli ucinamy koniec zdania, wielokropek ten stawiamy na końcu, a po nim kropkę, np. „Elżbieta była zła (...).”. Niekiedy oczywiście w praktyce spotykamy się z cytatami urwanymi zakończonymi wielokropkiem bez nawiasu. W mowie niezależnej, w której dosłownie przytacza się wypowiedziany przez kogoś tekst, używa się czasownika mówienia, np. mówić, powiedzieć itp., po którym powinien pojawić się dwukropek, a następnie cytowany tekst w cudzysłowie, np. Mówił jej: „Przyjdź!”. W mowie zależnej przytaczamy cudze lub własne słowa ujmując je w formę zdań podrzędnych, cudzysłowy są więc wtedy niepotrzebne, np. Autor chciał przekazać, że Elżbieta była zła.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-10-13
Czy należy postawić przecinek w zdaniu: Kumulacja metali toksycznych pobieranych przez rośliny z gleby zależy od temperatury i odczynu? Chodzi mi o rozdzielenie przymiotnika i imiesłowu przymiotnikowego. Prosiłabym też o podanie reguły.
Odmienny imiesłów przymiotnikowy bierny pobieranych pełni w tym zdaniu funkcję przydawki, czyli określenia rzeczownika, a zatem nie oddziela się go przecinkiem.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-10-06
Mam pytanie dotyczące interpunkcji. Chodzi o zdania: W środę 18 kwietnia odbędą się wybory. 18 kwietnia w środę odbędą się wybory. Czy w zdaniach tych powinnam postawić przecinki: W środę , 18 kwietnia... czy 18 kwietnia, w środę...? Spotkałam się z różnymi zapisami tego typu zdań, więc mam wątpliwości.
W cytowanych przez Panią zdaniach ze zmienionym szykiem wyrazów człony 18 kwietnia (w pierwszym) i w środę (w drugim) są dopowiedzeniami. Funkcją dopowiedzeń jest dokładniejsze określenie wcześniejszych elementów, wprowadzenie dodatkowych informacji, objaśnień, które jednak mogą być (oczywiście w pewnych kontekstach) opuszczone bez szkody dla budowy zdania. W takich przypadkach należałoby postawić przecinki w tych miejscach, w których to Pani uczyniła.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-06-29
Bardzo proszę o wyjaśnienie mi kilku spornych kwestii dotyczących prawidłowej pisowni: 1. Policjanci będą karać kierowców, przejeżdżających czerwone światła - wg mnie nie powinno tu być przecinka. 2. Woj. śląskie to 1 województwo w Polsce, które zorganizowało kurs dla urzędników, zajmujących się sprawami drogowymi - wg mnie powinno być bez przecinka przed dla urzędników zajmujących się. Jeśli chodzi o przecinki, to według słownika ortograficznego nie powinno ich być, ale z kolei w Słowniku interpunkcyjnym PWN czasem są dopuszczalne. Jak więc w takich konstrukcjach jest prawidłowo i których zasad trzeba się trzymać? Wśród naszego zespołu zdania są podzielone.
Ma Pani rację – w obu przypadkach przecinek jest niepotrzebny. Odmienne imiesłowy przymiotnikowe – czynny (na -ący) i bierny (na -ny, -ty) – pełnią w zdaniu funkcje przydawek, czyli określeń rzeczownika i ze względów składniowych nie oddziela się ich przecinkami. Inaczej jest w przypadku imiesłowów przysłówkowych, ale pisaliśmy już o tym ostatnio, więc odsyłam do działu Ortografia. Jest w podanym przez Panią przykładzie 2 inna niepokojąca rzecz – używa Pani cyfry 1, która może powodować problemy w zrozumieniu sensu tego zdania, bo czy województwo to jest jednym czy też pierwszym. Jeśli jest pierwszym, to obowiązuje inny zapis – cyfra z kropką (1.), której jednak nie polecałabym w tym przypadku. Najlepiej użyć odpowiedniego słowa.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-06-18
Kiedy stawiamy przecinki przed imiesłowami ? W słowniku jest napisane, że stawiamy przed imiesłowami zakończonymi na -ąc i -szy, jeżeli są do nich jakieś określenia. Ale czy analogicznie stawiamy przecinek przed imiesłowami o innych zakończeniach, np. -ąca, -ące itd.?
Odmienne imiesłowy przymiotnikowe – czynny (na -ący) i bierny (na -ny, -ty) – pełnią w zdaniu funkcje przydawek, czyli określeń rzeczownika. Można je oddzielać przecinkami od reszty zdania, ale nie jest to konieczne (zależy m.in. od intencji autora wypowiedzi), np. W dali za stawem widać było łąki, okryte jeszcze trawami. Spotkałem koleżankę, mieszkającą od lat za granicą . Od 1993 roku zgodnie z zaleceniem Komisji Kultury Języka PAN, mającym uprościć polską interpunkcję, oddziela się obowiązkowo przecinkiem każdy imiesłów zakończony na -ąc, -wszy i -łszy, bez względu na to, czy ma określenia, czy też występuje bez nich i bez względu na to, jak interpretujemy jego funkcję w zdaniu. Jeśli imiesłów taki jest wtrącony w zdanie, wydziela się go przecinkami z obu stron. Nieodmienne imiesłowy przysłówkowe – współczesny (na -ąc) oraz uprzedni (na -wszy i -łszy) – są w zdaniu złożonym ośrodkiem kolejnego wypowiedzenia, tzw. imiesłowowego równoważnika zdania i jako jednostki składniowe oddzielane są przecinkami (zob. regułę 367 zasad pisowni polskiej).
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-06-16
Wiadomo, że skróty, których ostatnia litera jest jednocześnie ostatnią literą pełnej formy danego wyrazu, nie przyjmują kropki. Chciałam zapytać jak to jest z ich odmienianymi formami, czy należy napisać: praca napisana pod kier. dr. X, czy ...pod kier.dr X? A może: ...pod kier. dra X?
Skrót dr piszemy bez kropki albo jako połączenie dra, drowi itd., chyba że zostanie użyty w przypadku zależnym, np. praca napisana pod kierunkiem dr. Kowalskiego (z kropką, bo to skrót od formy dopełniaczowej doktora, która na r się nie kończy). Dozwolone są zatem wersje: przyglądam się dr. (drowi) Kowalskiemu, idę z dr. (drem) Kowalskim, mówię o dr. (drze) Kowalskim. Jeśli kobieta jest doktorem, to jej stopień naukowy nazwany rzeczownikiem doktor nie odmienia się, napiszemy więc pod kierunkiem dr Anny Kowalskiej (bez kropki, bo r na końcu).
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-05-24
Jak zapisuje się w tekście w tabeli 2.15. znajduje się... czy w tabeli 2.15 (bez kropki) znajduje się?
Jeżeli traktować to oznaczenie jako numer porządkowy, czyli tabela druga, punkt piętnasty, to trzeba zapisać z kropką, a jeżeli z uznajemy, że mamy tu do czynienia z elipsą słowa numer, to wtedy czytamy tabela (numer) dwa piętnaście i kropki być nie musi.
Romualda Piętkowa
Interpunkcja2004-05-08
Kiedy należy stawiać przecinek przed jak? Podam przykłady, co do których mam wątpliwości: Humor jej zgasł jak zdmuchnięta świeczka. Mówiła dużo jak zawsze. Porwała się z fotela jak rażona piorunem. Zrobiła to jak zwykle szybko.
Jeśli jak nie wprowadza zdań podrzędnych, a jedynie człony porównawcze, to nie stawiamy przecinka, np. Wszystko było jasne jak na dłoni. Jak każde dziecko lubił klocki. Przecinek należy postawić, jeśli człon porównawczy jest wtrącony, co wcale nie znaczy, że w istocie przerywa zdanie, zatem: Dziś, podobnie jak wczoraj, padał deszcz. Czuł gorzki smak, jak po piołunie. Trudno o przykład dopowiedzenia przed zdaniem właściwym, bo przeczy to jego istocie - ma skomentować to, co się mówi albo mówiło. Każde porównanie może stać się wtrąceniem, jeśli tylko autor tekstu zasygnalizuje to w mowie - pauzą, w piśmie - właśnie przecinkiem. Oczywiście, że jak przed wszystkimi powtórzeniami, porównanie paralelne wymaga przecinka, czyli: Zarządzenie to dotyczy tak przemysłu, jak i handlu. Ponadto wymaga przecinka jak wprowadzające wyliczenie: Ropa naftowa dostarcza nam wielu produktów, jak benzyna, eter, oleje, smary. W podanych przykładach przecinek należy postawić jedynie w zdaniu Zrobiła to, jak zwykle, szybko.
Iwona Loewe
Interpunkcja2004-05-07
Bardzo proszę o wyjaśnienie poprawności zapisu, gdyż takiego przykładu nie znalazłam w Słowniku interpunkcyjnym PWN: „Diabeł wodny - demon wodny wymieniany w przekazach wierzeniowych. ...diabły wodne, istoty wyjątkowo złe i złośliwe (...). [A. Nowak, Kultura ludowa...]”. Jest to przekaz o charakterze ludowym. Mam problem z prawidłowym zapisem wielokropka, wtrąceń. Chodzi mi o to, czy po kropce kończącej zdanie jest spacja i można zacząć niepełne zdanie od wielokropka, czy przypis w nawiasie kwadratowym nie ma na końcu kropki lub średnika, mimo że po nim od dużej litery jest kolejne zdanie?
Pani pytanie dotyczy kilku zagadnień związanych z kształtem graficznym tekstu, jakimi są: stosowanie wielokropka i nawiasów, przytaczanie cudzego tekstu i opisu bibliograficznego w przypisach lub w tekście głównym. Znak interpunkcyjny, jakim jest wielokropek, jest stosowany, aby wskazać, że tok mówienia został w jakiś sposób przerwany lub urwany. Pełniąc tę funkcję, nie może pojawić się na początku zdania. Wielokropek jest graficznym obrazem zawieszenia głosu w wypowiedzi mówionej. Jego użycie może więc być swoistym komentarzem do wypowiadanych treści, sygnałem niedopowiedzenia, pozwalającym czytelnikowi na różnorodną interpretację. Wielokropek ujęty w nawias sygnalizuje opuszczenie fragmentu tekstu cytowanego. Uwagi autora o ingerencji w cytowany tekst umieszczane są zwykle w nawiasie kwadratowym. Stąd wielokropek w połączeniu z nawiasem kwadratowym jest informacją o pominięciu fragmentu tekstu (w tej funkcji może występować również na początku cytowanego tekstu). Jeżeli cytat nie występuje w tekście ciągłym i jest wyróżniony, nawias jest pomijany. Wielokropek stosowany jest także w skróconym zapisie bibliograficznym w przypisach. Jest to specjalistyczne użycie wielokropka w pracach naukowych w przypisach w przypadku pozycji bibliograficznych przytaczanych więcej niż jeden raz. Taki zapis występuje w tradycyjnych przypisach umieszczanych pod tekstem głównym. Tak więc przytoczony przez Panią przykład: [A. Nowak, Kultura ludowa...] nie powinien pojawić się w tekście. W przypadku tekstu, do którego jest dołączona bibliografia, przypisy bibliograficzne występujące w tekście mogą mieć postać: (nazwisko rok: strona), czyli np. (Nowak 1988: 23). Przypisy bibliograficzne nie są dodatkowo wyróżniane znakami interpunkcyjnymi, a kropka po przypisie (Nowak 1988: 23). oznacza po prostu zakończenie zdania. Po kropce kończącej zdanie a przed początkiem zdania następnego powinna być umieszczona spacja, na co zwraca uwagę także program komputerowy.
Romualda Piętkowa
Interpunkcja2004-04-29
Jak traktować neologizmy - czy pisać je w cudzysłowiu, czy zamieniać na wyrażenia poprawne? Jak traktować wyrazy potoczne, np. odchamić, niedopuszczone jeszcze w słownikach - czy pisać je w cudzysłowiu?
Po pierwsze – w cudzysłowie. Po drugie – cudzysłów bywa nadużywany. W cudzysłów nie ujmuje się m.in. wyrazów mało znanych piszącemu ani słów z innej warstwy stylistycznej. Nie wiem, co rozumie Pani przez neologizmy, ale pewnie można by je zamieniać na wyrazy notowane w słownikach.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-04-26
Mam problem z cudzysłowem: cytat: ‘cytat w cytacie’. - i właśnie ta końcówka mnie niepokoi. Czy powinnam skasować któryś z cudzysłowów?
Użycie cudzysłowu w cudzysłowie nie jest niepoprawne. Należy w takim przypadku zastosować dwa różne typy wyróżnienia cytatu, np. tekst szerszy ująć w cudzysłów zwykły, a tekst węższy w nim zawarty umieścić w cudzysłowie ostrokątnym. W interpunkcji polskiej obowiązuje zasada, że zdanie zawierające cytat (choćby on sam był również zdaniem) zamykamy kropką, a nie cudzysłowem. Zawiłości przytaczania można więc zobrazować następująco: „cytat: »cytat w cytacie«”. Por. J. Podracki, Słownik interpunkcyjny.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-03-30
Czy w datach, gdzie miesiąc jest zapisywany cyfrą rzymską, po dniu dajemy kropkę (np. 2. VI 2004), czy też (2 VI 2004)?
Jeżeli miesiąc jest oznaczony cyframi rzymskimi, nie stawiamy kropki ani po nich, ani po poprzedzających je cyfrach arabskich, a zatem poprawny zapis to 2 VI 2004 r. Kropkę należy postawić, jeżeli zarówno miesiąc i dzień oznaczamy cyframi arabskimi, np. 2. 04. 2004 r.
Katarzyna Wyrwas
Odmiana2004-03-11
Jakiego rodzaju jest P.S.ten P.S. czy to P.S.?
PS, czyli postscriptum (‘dopisek do listu’), jest w polszczyźnie rzeczownikiem rodzaju nijakiego, podobnie jak w języku łacińskim, z którego pochodzi. Według Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. E. Polańskiego skrótowiec PS zapisujemy wielkimi literami i bez kropek (reguły 90 i 218).
Interpunkcja2004-02-28
Przed jakimi wyrazami nie stawiamy przecinka?
Przecinka nie stawiamy przed wieloma wyrazami. Pytanie jest sformułowane nieco nieprecyzyjnie, ale domyślam się, że idzie o spójniki. Zasadniczo nie stawiamy przecinka przed spójnikami: i, oraz, tudzież, lub, albo, bądź, ani, ni, a (jeśli występuje w znaczeniu i). Od tej reguły istnieje jednak kilka wyjątków, ponieważ postawimy po tych spójnikach przecinek, gdy np. następujący po nich tekst będzie dopowiedzeniem, por. Przyjaźnimy się mocno, i to od dawna. Przecinka użyjemy także w wyliczeniu, którego kolejne człony rozpoczynają się od tego samego spójnika, np. Interesował się i filmem, i teatrem, i muzyką. Jeżeli spójnik łączy zdania współrzędne w zdaniu złożonym, a między nimi znajduje się zdanie podrzędne, musi ono zostać wydzielone przecinkami bez względu na kolejny element, np. Chyba dostanie na gwiazdkę rower, o którym marzył, i będzie mógł trenować (zob. Jerzy Podracki Słownik interpunkcyjny języka polskiego z zasadami przestankowania).
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-02-27
Czy w wyrażeniach: Uzyskane w tabeli 9 dane, pozwalają... oraz Na podstawie danych (por. tabela 9, rysunek 5) można... stawia się po cyfrach kropkę?
W takim przypadku możliwy jest zapis bez kropek, ponieważ ich brak nie stwarza wątpliwości co tego, czy autor ma na myśli liczebnik porządkowy, czy liczebnik główny.
Katarzyna Wyrwas
Interpunkcja2004-02-25
J.M. Rektor czy raczej JM Rektor?
Skrót JM ('Jego Magnificencja') zapisujemy bez kropek (zob. J. Podracki Słownik skrótów i skrótowców).
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166