Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Ortografia2016-06-06
Jaką regułę zastosować do pisowni przymiotnika z przedrostkiem eko-? Ekologiczny piszemy łącznie, bez łącznika, natomiast spotkałam się z pisownią eko-efektywny. Jak powinno być: eko-efektywny czy ekoefektywny?
W języku polskim wszystkie przedrostki pisze się łącznie z wyrazami pospolitymi, a eko- to pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na ich związek znaczeniowy ze środowiskiem naturalnym lub jego ochroną. Zgodnie z regułą 148 zasad pisowni polskiej powinniśmy zatem pisać: ekoefektywny, ekoskóra, ekorozwój, ekoklimat, ekopaliwo, ekomyjnia, ekofarba, ekosystem, ekopolityka itd. Pisownia tego typu wyrazów z łącznikiem to efekt niewystarczającej wiedzy autorów na temat – skądinąd dość skomplikowanych – zasad pisowni polskiej.
Katarzyna Wyrwas

Poprawność komunikacyjna2016-06-06
Czy w pismach urzędowych można zamieścić postscriptum?
Postscriptum to dopisek do listu, artykułu itp., umieszczany już po podpisie autora. Już sama definicja wskazuje miejsca, w których ten dopisek zwykł się pojawiać – jest to z reguły korespondencja prywatna, choć być może obecnie należałoby użyć formy przeszłej: była. Kiedy pisano listy i inne pisma ręcznie, potem także na maszynie do pisania, postscriptum służyło do tego, by to, co sobie jeszcze przypomnieliśmy, umieścić w obrębie naszego pisma, w którym kiedyś podpis nadawcy stanowił ostateczne zamknięcie. W czasach komputerów, smartfonów, komunikatorów, w związku z coraz bardziej rozpowszechnioną korespondencją elektroniczną, rozpowszechnieniem różnorakich usług telekomunikacyjnych i teleinformatycznych, coraz mniej piszemy, a jeśli piszemy, to mamy możliwość edycji tekstu. Z tego powodu postscriptum odchodzi w niepamięć w ogóle, a w tekstach urzędowych jest rzadkością. Myślę, że ze względu na typ komunikacji (urzędowej, oficjalnej) postscriptum nie jest wyborem ani zbyt stosownym, ani typowym. Nie można jednak postscriptum potępić, jeśli jego zastosowanie wymusza sytuacja, np. pismo urzędowe jest gotowe, powielone i podpisane przez właściwą osobę, a tymczasem zachodzi konieczność dodania informacji istotnych dla odbiorcy. W tym wypadku ważniejsza od stosowności jest potrzeba informacyjna.

Grzeczność językowa2016-06-04
Dzień dobry,
przeczytałam informację, że w zaproszeniu ślubnym wpisuje się pierwsze imię mężczyzny, gdy jest on z nami spokrewniony (np. brat, kuzyn) i gdy osoba mu towarzysząca jest nam znana z nazwiska, ale nie jest dla nas osobą bliską (np. nie znamy jej osobiście). Czy jest to zgodne z poprawnością językową? Co wówczas z napisem na kopercie? Czy tylko wymienić wówczas mężczyznę, czy obydwoje, ale drugą kobietę, czy może zgodnie z zasadami adresowania kopert – pierwszą kobietę? Zwracam uwagę, że zaproszenia będą wręczane osobiście, więc napis na kopercie jest bez adresu.
Z góry dziękuje za odpowiedź
Klaudia
W kulturze polskiej i w uformowanej w niej grzeczności językowej jedną z ważniejszych cech jest szacunek dla kobiety, który manifestuje się na różne sposoby. Jednym z nich jest zasada pierwszeństwa dla kobiety. Ona pierwsza podaje rękę mężczyźnie, wchodzi jako pierwsza do pomieszczenia (to zachowanie jest jednak bardziej skomplikowane). Także w sytuacji, gdy mamy do czynienia z osobami różnych płci, jako pierwszą zwykle wymienia się kobietę, np. Anna i Jan Kowalscy, Anna Nowak i Jan Kowalski. Tradycja językowa nie jest tak jednoznaczna: Adam i Ewa, Tristan i Izolda, Wars i Sawa, Jaś i Małgosia.
Sytuacje oficjalne na ogół unieważniają tę swoistą „zasadę precedencji” dotyczącą kobiety i jej pozycji. Tu decydującym czynnikiem jest hierarchia.
W sytuacji, która jest opisana w pytaniu (zaproszenie brata, kuzyna), dopuszczalne będzie zaadresowanie zaproszenia:
Szanowni Państwo
Jan Nowak i Anna Kowalska

Jeśli nazwisko osoby, którą zaproszenie także obejmuje, ale której imię i nazwisko nie jest nam znane, dopuszczalna jest formuła:
Szanowny Pan
Jan Nowak z osobą towarzyszącą

lub
Szanowna Pani
Anna Kowalska z osobą towarzyszącą

Warto jednak dołożyć starać, by zdobyć informację o danych personalnych „osoby towarzyszącej”. To zdecydowanie bardziej eleganckie wobec naszego bliskiego i osoby dla niego bliskiej, choć nie jest ona nam znana.
Użycie formy spersonalizowanej, a nie ogólnej formuły, sprawi, że odbiór zaproszenia będzie milszy.
Jeśli zaproszeni są naszymi znajomymi i są w związku, kolejność ich nazwisk powinna być tradycyjna, czyli z układem: kobieta i mężczyzna. Stosujemy go także wówczas, gdy jednej osoby nie znamy osobiście:
Szanowni Państwo
Anna Kowalska i Jan Nowak

Układ (kolejność) nazwisk trzeba zachować konsekwentnie w tekście zaproszenia i na kopercie.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2016-06-04
Moje nazwisko brzmi Bejger i mam problem z jego odmianą w rodzaju męskim (dodam, że jest spór wśród wielu polonistek). Czy powiem w dopełniaczu Mateusza Bejger, Bejgera czy Bejgra?
Z góry serdecznie dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam.
Nazwiska zakończone na -er noszone przez kobiety nie odmieniają się, a podlegają odmianie, gdy ich nosicielami są mężczyźni. Dlatego też pierwszą podaną przez Panią wersję – Mateusza Bejger – należy odrzucić jako błędną, niezgodną z zasadami gramatyki polskiej. Warte rozważania są natomiast formy podane jako druga i trzecia.
Jak podaje „Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN” pod red. A. Markowskiego, nazwiska na -er, podobnie jak rzeczowniki pospolite, takie jak kelner, szwagier, oficer, mogą się odmieniać z zachowaniem -e- ruchomego, np. Romer – D. Romera, Mahler – D. Mahlera, Kromer – D. Kromera, Weber – D. Webera, Hitler, – D. Hitlera, Homer, – D. Homera, ale część z nich ze względu na preferencje społeczne odmienia się z zanikiem -e- ruchomego, jak Szuster – D. Szustra, Luter – D. Lutra. Warto dodać, że nazwisk odmienianych drugim sposobem jest niewiele i można przypuszczać, że osoby używające form tego nazwiska zapewne chętniej wybiorą te: Bejgera, Bejgerowi, Bejgerem, Bejgerze, a w liczbie mnogiej: Bejgerowie, Bejgerów, Bejgerom, Bejgerami, Bejgerach.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2016-06-02
Proszę o pomoc w odmianie nazwiska Sasaki. Czy dyplom przyznajemy panu Sasakiemu?
Tak, ponieważ nazwiska zakończone na -i mają właśnie taką, czyli przymiotnikową, odmianę: Sasakiego, Sasakiemu, Sasakim, podobnie jak Rosati, Rosatiego, Rosatiemu, Pavarotti, Pavarottiego, Pavarottiemu itp.

Wyrazy obce2016-06-02
Ponieważ termin jest dosyć nowy i w źródłach pojawiają się różne zapisy, prosiłabym Państwa o podpowiedź, w jaki poprawny sposób zapisywać pokaz slajdów z dźwiękiem zwany fotokastem albo fotocastem?
Słowa zapożyczone często najpierw są używane w pisowni obcej, a z czasem następuje spolszczenie zapisu, jak w wypadku wyrazów kaseta (cassette), kola (cola), wideo (video), smartfon (smartphone), komputer (computer), szampon (shampoo), czipsy (chipsy), butik (boutique), balejaż (balayage), baner (banner), dżinsy (jeans), szorty (shorts) i wielu innych wyrazów obcych pochodzących z różnych języków. Nie ma jednoznacznych reguł co do czasu, kiedy odbywa się zmiana spolszczająca, o tym decydują sami użytkownicy języka. Można jedynie obserwować tendencję wzrostową form o pisowni przystosowanej do reguł rodzimej ortografii. Jeśli w Pani środowisku dominuje lub jest akceptowana forma spolszczona, proszę ją śmiało stosować. Zapis fotokast jest z pewnością tym, który zadomowi się z czasem w polszczyźnie, a może nawet pozostanie w naszym języku jako jedyny.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2016-06-02
Witam, chciałabym się dowiedzieć jak poprawnie odmienić przez przypadki w liczbie mnogiej nazwisko Miś. Nie jestem pewna tych form:
M. Misiowie
D. Misiowów
C. Misiowom
B. Misiowów
N. z Misiowami
Ms. o Misiowach
W. (o) Misiowie
Pozdrawiam :)
Poprawne formy liczby mnogiej nazwiska Miś to:
M. Misiowie
D. Misiów
C. Misiom
B. Misiów
N. z Misiami
Ms. Misiach
W. Misiowie!


Ortografia2016-06-02
Uprzejmie proszę o informację, jak prawidłowo napisać skrót od nazwy Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa RolniczegoWMODR czy W-MODR?
Poprawną wersją jest WMODR, ponieważ w skrótowcach rezygnuje się z łącznika, por. np. AGH to skrótowiec od nazwy Akademia Górniczo-Hutnicza.

Ortografia2016-06-02
Dzień dobry. Mam pytanie dotyczące pisowni wyrażeń typu długodziałające nawozy, nawóz szybkodziałający, nawóz wolnodziałający. Opracowania zalecają pisownię rozdzielną: http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/dlugo-dzialajace-i-krotko-dzialajace;5515.html. Łączna jest dopuszczalna, gdy „wyrażenia wskazujące na trwałą, a nie doraźną właściwość obiektu”. Moje pytanie dotyczy tego, czy szybkodziałający / wolnodziałający w wypadku np. nawozu to jego trwała czy doraźna cecha. W Internecie można się spotkać spotkać z oboma typami pisowni, więc to o niczym nie świadczy. Ale w czasopismach naukowych, które przeszły przez etap redakcji językowej, z reguły mamy pisownię rozłączną.
Moim zdaniem, jeżeli jak w tym fragmencie: „azot (podstawowy składnik decydujący o wzroście) w dwóch formach, a mianowicie wolnodziałającej (wiązanej w glebie) oraz szybkodziałającej (słabiej wiązanej w glebie)” (za: http://www.fungichem.pl/azofoska-granulowana-3-kg.html) wolnodziałający ma znaczenie ‘nawóz z azotem wiązanym w glebie’, a szybkodziałający ‘nawóz z azotem słabo wiązanym w glebie’, można chyba mówić o scaleniu się składników wyrażenia i nowym terminie, a nie tylko o wyrażeniu przysłówek + imiesłów.
Jakie jest stanowisko Poradni w tej sprawie?
Pozdrawiam, Michał Łuczyński
Cały wywód prowadzony przez Pana jest słuszny, dociekania zasad pisowni imponujące. Zasada w tym przypadku ma charakter dość niejednoznaczny, interpretacyjny. Konkluzja: wolnodziałający ma znaczenie ‘nawóz z azotem wiązanym w glebie’, a szybkodziałający ‘nawóz z azotem słabo wiązanym w glebie’, jest przekonująca. Pamiętać jednak trzeba, że tylko w tym zestawieniu specjalistycznym łączna pisownia jest zasadna. Oznacza to zatem pisownię podwójną: wyrażenia wolno działający mechanizm lub szybko działający szef będą pisane rozłącznie.
Pozdrawiam,
Aldona Skudrzyk

Interpunkcja2016-06-02
Dlaczego w zdaniu „W idealnym świecie systemy bankowe budowane z udziałem tych, którzy sami będą ich później używać, powinny spotykać się z uznaniem zarówno klientów banku, jak i jego samego” powinien być przecinek po używać?
Ponieważ ciąg którzy sami będą ich później używać jest zdaniem podrzędnym przydawkowym, które rozrywa ciągłość zdania nadrzędnego. W takim wypadku te swego rodzaju wtrącenia wydzielamy przecinkami z obu stron. Zwykle pamiętamy tylko o przecinku otwierającym zdanie podrzędne, a o przecinku zamykającym je zapominamy. Oto link do stosownej reguły zasad pisowni polskiej: http://sjp.pwn.pl/zasady/362-90-A-1-Oddzielanie-zdania-podrzednego-okreslajacego;629773.html (zob. podpunkt a).

Grzeczność językowa2016-05-29
Przygotowuję treść zaproszeń na ślub. Jeżeli małżeństwa mają dzieci, to czy prawidłowo jest zaprosić: Sz. P. Annę i Jana Kowalskich wraz z rodziną czy z dziećmi? A co w przypadku, kiedy jest tylko jedno dziecko?
Jeśli dzieci jest więcej i są grupą różnopłciową, można napisać z dziećmi, jeśli jest jedno dziecko i znamy jego płeć, można użyć sformułowania z córką / synem, jeśli więcej – z córkami / synami. Można też nazwać dzieci po imieniu, na pewno poczują się docenione.
Składnia2016-05-29
Czy to prawda, że od tego roku poprawna jest też forma pisze w zdanie Na tablicy pisze...? Dotychczas poprawna była forma jest napisane.
Jeśli tylko idzie nam o to, że ktoś pisze na tablicy, to jest to jak najbardziej poprawna forma: Na tablicy pisze Janek, bo pisze Janek, a zatem czasownik pisać musi przybrać formę 3. osoby liczby pojedynczej pisze odnoszącą się do czynności wykonywanej przez osobę. Innej możliwości akceptowalnej w poprawnej polszczyźnie nie ma. O tekście na tablicy nadal mówimy: Na tablicy jest napisane...
Składnia2016-05-29
Szanowni Państwo, jak mam powiedzieć: twórców z gminy Nekla czy twórców gminy Nekla?
Twórcy gminy Nekla to określenie nieco mylące, ponieważ ktoś mógłby zrozumieć je jako wskazanie osób, które gminę utworzyły. Precyzyjne jest połączenie twórcy z gminy Nekla. Przyimek z wyraźnie określa w nim pochodzenie osób, o których mowa.

Znaczenie2016-05-21
Zdarzyło mi się niedawno użyć słowa przeewaluować w kontekście poglądów (przeewaluować poglądy). Jednakże nie byłem do końca pewien istnienia takiego słowa i sprawdziłem w Internecie – okazuje się, że takowego nie ma, podobnie jak przewaluować oraz rewaluować. Czy istnieje zatem jakieś słowo pochodzące od ewaluować mające pożądane przeze mnie znaczenie?
Ewaluacja to ‘ustalanie wartości i ceny czegoś; ocenianie, oszacowanie’ („Wielki słownik poprawnej polszczyzny” pod red. Andrzeja Markowskiego). W „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod red. Stanisława Dubisza wyraz ten opatrzony jest kwalifikatorem ekonomiczny i raczej w takim sensie należy rozumieć jego znaczenie. Słowo rewaluować notowane jest m.in. w „Innym słowniku języka polskiego” pod red. Mirosława Bańki oraz w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego”. W drugim z wymienionych podaje się jeszcze wyraz zrewaluować, ale jego znaczenia są zbieżne z wyjaśnieniami dla słowa rewaluować. W obu słownikach na pierwszym miejscu rewaluowanie definiuje się jako podwyższenie wartości waluty. W drugim znaczeniu rewaluować oznacza ‘podnosić wartość czegoś, przywrócić, przywracać wartość czegoś’ („Uniwersalny słownik języka polskiego”). Drugie znaczenie oznaczone jest kwalifikatorami książkowe oraz przenośne. W „Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny” termin rewaluacja odnosi się tylko i wyłącznie do wzrostu siły waluty. Podane słowa nie są zatem zbyt fortunne w przytoczonym kontekście (rewaluować poglądy). Słowo przeewaluować można uzasadnić słowotwórczo: przedrostek prze- jest w języku polskim stosowany m.in. do określenia czynności, którą wykonujemy na nowo (np. przedrukować, przemalować, przebudować, por. „Słownik języka polskiego” pod red. Elżbiety Sobol, „Inny słownik języka polskiego”). W żadnym z dotychczas wymienionych słowników wyraz przeewaluować jednak nie figuruje, dlatego należy ostrożnie podejść do kwestii, czy taka forma istnieje. Zamiast obco brzmiących derywatów wyrazu ewaluacja można użyć takich słów, jak np. przewartościować lub zrewidować. Przewartościować to ‘nadać czemuś inną wartość, doszukać się w czymś innych wartości, ocenić coś na nowo’ („Uniwersalny słownik języka polskiego”). Z kolei zrewidować to ‘poddać rewizji (ponownej ocenie, krytyce) dotychczasowe poglądy, poprzednie postanowienia’ („Słownik języka polskiego”).
Barbara Matuszczyk

Składnia2016-05-21
Witam Szanowne Grono Ekspertów,
mam pytanie, które być może dotyczy różnic miedzy poszczególnymi regionami Polski. Jestem z Wielkopolski, a obecnie mieszkam w Łodzi i przez 40 lat nie spotkałem się z przypadkiem, że ktoś mówi: ktoś / coś od kogoś / czegoś, np. mama od Andrzeja zamiast mama Andrzeja lub ubrania od Viki zamiast ubrania Viki. Znajoma z Opolszczyzny twierdzi, że uczono ją w szkołach właśnie takiej formy od kogoś / czegoś, czyli np. ten srebrny samochód jest od Michała (ja bym powiedział: ten srebrny samochód jest Michała). Czy taka forma wskazująca od kogoś / czegoś jest poprawna, czy raczej powinniśmy używać samego kogoś / czegoś?
Szanowny Panie,
niewątpliwie Pana obserwacja dotycząca regionów Polski jest właściwa. Rzeczywiście dialekty języka polskiego różnią się między sobą wymową, słownictwem i odmianą wyrazów, a także składnią. I właśnie w przypadku relacji posiadania mamy różne struktury składniowe. W języku ogólnym występuje połączenie: rzeczownik + rzeczownik w dopełniaczu, czyli samochód Michała, mama Andrzeja, dom matki. W polszczyźnie istnieją również przymiotniki dzierżawcze wskazujące relację posiadania, jak Pałac Kazimierzowski, dramat Szekspirowski, Sabałowe bajania, poezja Miłoszowa, Zosina chustka, Marysin ojciec, Psałterz Dawidów (= Dawida). Ostatnie dwa przykłady to relikty prostej odmiany przymiotników. W dialektach śląskich (podobnie jak w strukturach języka niemieckiego z przyimkiem von) powszechnie występują połączenia: rzeczownik + przyimek od + rzeczownik w dopełniaczu, czyli książka od brata, matka od Andrzeja. Tak więc znajoma z Opolszczyzny może znać te dialektalne formy, a co do edukacji szkolnej, to mogły się one pojawić jedynie na lekcjach z kultury regionalnej jako przykłady gwarowe. Podkreślić trzeba, że wskazane w pytaniu konstrukcje z od są właściwe i poprawne tylko wtedy, gdy są używane w kontakcie lokalnym, w środowisku gwarowym. W kontakcie ogólnym, ogólnopolskim poprawne są formy niegwarowe, czyli te bez przyimka od.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2016-05-20
W gminie Mietków jest miejscowość o nazwie Borzygniew. Mam wątpliwości co do odmiany tejże w dopełniaczu: Borzygniewu czy Borzygniewia? W aktualnym wykazie nazw urzędowych figuruje forma Borzygniewia, natomiast w najnowszym wydaniu „Wielkiego słownika ortograficznego PWN” jest Borzygniewu. Jak jest w istocie?
Na początku warto wyjaśnić rodowód nazwy miejscowości Borzygniew. Jest to toponim dzierżawczy, od imienia Borzygniew, podobnie jak Wrocław od imienia Wrocisław. Do imion Borzygniew, Wrocisław dodawany był przyrostek dzierżawczy -jь, zatem pierwotnie nazwy te miały zakończenia miękkie: Wrocław’, Borzygniew’. Stwardnienie wygłosowych spółgłosek wargowych miękkich (~p’ → ~p, ~b’ → ~b, ~m’ → ~m, ~v’ →~v) datuje się na XVIII/XIX wiek, śladem zaś tego procesu są dzisiejsze oboczności w odmianie: karp – karp’-a; Oświęcim – Oświęcim’-a, Wrocław’ – Wrocław’-a, Borzygniew – Borzygniew’a. Jak widać, z punktu widzenia historii języka poprawną formą dopełniacza jest Borzygniewia.
A jednak w Internecie obok Borzygniewia funkcjonuje forma Borzygniewu, taka też postać, jak Pan pisze, widnieje w słowniku ortograficznym. Można to tłumaczyć uznaniem rzeczownika Borzygniew za nazwę o temacie twardym, wtedy końcówka -u jest umotywowana (np. do Starogardu, Sopotu, Kołobrzegu). Generalnie jest zasada, że o formach nazw miejscowości decyduje uzus. Widocznie nadszedł czas, gdy obie wersje – starsza i nowsza – są w użyciu. Często także formy odmiany używane lokalnie, w danej społeczności różnią się od oficjalnych i wtedy uznaje się obie za poprawne, choć pierwszeństwo przyznaje się wersji lokalnej.
Kończąc, chciałabym napisać jeszcze kilka słów o imieniu Borzygniew, od którego pochodzi interesująca Pana nazwa miejscowa. Cząstka Borzy- widnieje w wielu staropolskich imionach: Borzy-gniew, Borzy-mir, Borzy-sław, Borzy-woj.. Borъ to prasłowiański rzeczownik o znaczeniu ‘walka’, a ten pochodzi od czasownika botori (sę) ‘zmagać się, mocować się, walczyć’.

Znaczenie2016-05-19
Czy mógłbym prosić o weryfikację, która wersja zdania jest poprawna?
1. Tegoroczny projekt w przedszkolu specjalnym będzie pierwszym, jaki realizujemy w ramach nowej perspektywy finansowej.
2. Tegoroczny projekt w przedszkolu specjalnym będzie pierwszym, który realizujemy w ramach nowej perspektywy finansowej.
Jak podaje „Uniwersalny słownik języka polskiego” pod red. S. Dubisza, jaki to zaimek przymiotny względny, który przyłącza do nadrzędnego rzeczownika zdanie rozwijające określające cechę charakteryzowanego obiektu, często w sposób porównawczy. Słownik podaje m.in. takie przykłady: W mieście była powódź, jakiej nie pamiętało starsze pokolenie. To najpiękniejsze widoki, jakie przyrodnikowi może ofiarować świat zwierząt. Widać wyraźnie, że zastąpienie zaimka jaki zaimkiem który zmienia sens pierwszego zdania, ponieważ przesuwa akcent ze znaczenia ‘to była wielka powódź, dawniej takiej nie było’ na ‘starsze pokolenie nie pamięta powodzi, która była w mieście’.
Który to zaimek przymiotny względny przyłączający do nadrzędnego rzeczownika lub zaimka osobowego zdanie charakteryzujące określony i już zidentyfikowany obiekt. Wskazany wcześniej słownik podaje m.in. przykłady: Włóż tę koszulę, którą ci kupiłam na imieniny. Nawet ona, która nigdy nie występowała przeciwko niemu, tym razem przyłączyła się do protestu. Ci, którzy nie chcieli tańczyć, wzięli udział w kuligu. Jak widać, w wymienionych kontekstach nie powinno się zamieniać który na jaki. W „Nowym słowniku poprawnej polszczyzny” pod red. A. Markowskiego podano zasadę, którą należy się kierować w razie wątpliwości opisanych przez Pana: „[…] jeżeli w poprzedzającym kontekście można użyć zaimka ten, następuje po nim zaimek który. Np.: Wybraliśmy tego kandydata, który (nie: jaki) znał najwięcej języków. Chciałbyś chyba ten model drukarki, który (nie: jaki) widziałeś na targach. Jeżeli w zdaniu nadrzędnym może wystąpić zaimek taki — następuje po nim zaimek jaki. Np.: […] Były tu takie warunki, jakie (nie: które) miałam w dzieciństwie”. Słownik podaje też przykład: Wybrała taką melodię, jaką (nie: którą) matka bardzo lubiła. Jeśli zdanie to zawierałoby zaimek ten, sytuacja byłaby inna: Wybrała melodię, którą (nie: jaką) matka bardzo lubiła.
W podanych przez Pana zdaniach można użyć każdego z zaimków, nie są to konteksty szczególnie nacechowane. Liczebnik porządkowy pierwszy można zastąpić zarówno zaimkiem który, jak i jaki, bo należy do tych, które mają odmianę przymiotnikową. Doradzałabym jednak użycie który, bo za pomocą tego właśnie zaimka pytamy o liczebniki porządkowe.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2016-05-19
Czy nazwisko Kus odmienia się?
Oczywiście, że się odmienia! Odmieniają się niemal wszystkie nazwiska, a te nieodmienne (z powodów wyłącznie fonetycznych) są bardzo nieliczne (tu znaleźć możne wykaz typów nazwisk nieodmiennych, wśród których – jak widać – nie ma nazwisk rodzimych: http://www.poradniajezykowa.pl/zasady.php#Nazwiska_nieodmienne).
Jeśli nazwisko rodzaju męskiego nosi kobieta, pozostaje ono nieodmienne: Maria Kus, Marii Kus, Marię Kus itd. Jeśli nosi je mężczyzna, to odmienia się je wedle wzorca męskiego: Jan Kus, Jana Kusa, Jakowi Kusowi, Janem Kusem, Janie Kusie. Podobnym nazwiskiem jest Hus, które nosił czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła, prekursor protestantyzmu, profesor Uniwersytetu Praskiego Jan Hus.
Nazwisko pary małżeńskiej, rodzeństwa czy też całej rodziny powinno brzmieć Kusowie, a formy odmiany w liczbie mnogiej to: Jana i Marii Kusów, Janowi i Marii Kusom, Jana i Marię Kusów, Janem i Marią Kusami, Janie i Marii Kusach.

Nazwy własne (pisownia i odmiana)2016-05-19
Proszę o pomoc w odmianie nazwiska Maziec. Jak brzmi poprawna odmiana rodzaju męskiego i żeńskiego liczby pojedynczej oraz liczby mnogiej?
Jeśli nazwisko takie nosi kobieta, pozostaje nieodmienne: Maria Maziec, Marii Maziec, Marię Maziec itd. Jeśli nosi je mężczyzna, to odmienia się je wedle wzorca męskiego (podobnie do nazwy pospolitej marzec): Jan Maziec, Jana Maźca, Jakowi Maźcowi, Janem Maźcem, Janie Maźcu. Nazwisko pary powinno brzmieć Maźcowie, a formy odmiany w liczbie mnogiej to: Maźców, Maźcom Maźcami, Maźcach.

Etymologia2016-05-04
Jakie jest pochodzenie słowa Piast i jak wyglądała jego forma w języku staropolskim?
Piast to „legendarny protoplasta pierwszej dynastii polskich władców”, a także „przedstawiciel tej dynastii” („Uniwersalny słownik języka polskiego”). Samo imię jest pochodzenia chłopskiego, ale to właśnie od niego nazwano dynastię sprawującą rządy w Polsce do 1370 roku. O Piaście piszą w swoich kronikach np. Gall Anonim, Wincenty Kadłubek oraz Jan Długosz.
Wyraz ten jest zapożyczony z ruskiego: piest oznacza ‘tłuczek’ (A. Brückner „Słownik etymologiczny języka polskiego”) lub w staropolskim ‘stępor’, czasownik *peis-//*pois-//*pi-n-s-//*pis- znaczy tyle co ‘obtłukiwać ziarno stęporem w stępie’ (A. Bańkowski „Etymologiczny słownik języka polskiego”).
Barbara Matuszczyk


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166