Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Frazeologia2005-09-27
Co obecnie oznacza wyrażenie okrągły stół? Czy można je zapisać wielką literą?
W Wielkim słowniku frazeologicznym języka polskiego P. Müldnera-Nieckowskiego można przeczytać definicję: ‘rozmowy, dyskusje, negocjacje równoprawnych reprezentantów różnych poglądów albo różnych dziedzin’, według tegoż słownika w języku dziennikarskim ‘okrągły stół to ‘miejsce, w którym toczą się negocjacje równoprawnych reprezentantów różnych poglądów, zazwyczaj politycznych’. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza odnotowuje następującą definicję frazeologizmu okrągły stół: ‘rozmowy, obrady prowadzone przez przedstawicieli różnych ugrupowań, partii politycznych, krajów w celu znalezienia kompromisowego rozwiązania spornych spraw’. W nazwie tej oba elementy można zapisać wielką literą (i bez cudzysłowu) zgodnie ze zwyczajem językowym przyjętym dla tej nazwy przez Polaków i ze względów uczuciowych. Warto jednak pamiętać o zasadzie, że nazwy wydarzeń historycznych zwykle pisze się małą literą (Wielki słownik ortograficzny pod red. E. Polańskiego, reguła 105).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-09-27
Chciałam zapytać, co oznacza związek frazeologiczny zażyć tabaki?
Zażyć tabaki to (przestarzały) frazeologizm o znaczeniu ‘wciągnąć do nosa szczyptę tabaki (sproszkowanego tytoniu) powodującej podrażnianie nozdrzy i kichanie’ (Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka, P. Müldner-Nieckowski: Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-09-19
Chciałabym dowiedzieć się, jak można by przetłumaczyć związki nadzieja prysła jak bańka mydlana lub nadzieje spełzły na niczym.
Porównania prysnąć jak bańka mydlana używamy, gdy mówimy o czymś niematerialnym, prysnąć jak bańka mydlana oznacza ‘zniknąć nagle’ (por. M. Bańko Słownik porównań). To, że czyjeś nadzieje spełzły na niczym, oznacza, że oczekiwania, nadzieje, marzenia tej osoby nie spełniły się.
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-09-19
Co oznacza powiedzenie walczyć z wiatrakami?
Walczyć z wiatrakami to inaczej ‘walczyć z czymś nierealnym, urojonym’ (por. np. Słownik języka polskiego PWN pod red. W. Doroszewskiego).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-04-27
Co oznacza zwrot frazeologiczny krecia robota. Dziękuję.
Krecia robota to podstępne, skryte działanie skierowane przeciwko komuś.
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-03-25
Co oznacza i jaka jest etymologia przymiotnika zielony w wyrażeniu nie mam zielonego pojęcia? Z góry dziękuję za odpowiedz. Marek Karliner, University of Cambridge
Rzeczownik pojęcie jako ‘pochwycenie, wzięcie sobie, zabranie; poślubienie, tzn. wzięcie za żonę (męża)’ występuje w polszczyźnie od XV do XVIII wieku. Od drugiej połowy XVI wieku sporadycznie pojawia się też w znaczeniu ‘zrozumienie’, które od XIX stulecia będzie dominującym sensem tego słowa. Wyraz pojęcie to derywat odczasownikowy: [po-] + [jąć]. Prefiks po- jest ogólnosłowiańskim przedrostkiem służącym tworzeniu czasowników odczasownikowych. Popularyzowane od XIX wieku pojęcie (w sensie ‘zrozumienie’) jest także podstawą zwrotów, które są z kolei replikami innojęzycznych sformułowań: nie mam pojęcia – ‘nie wiem’ = np. fr. je n’ai pas idée; niem. ich habe keine Ahnung; wyrobić sobie pojęcie – ‘poznać, zrozumieć’ = np. niem. sich einen Brgriff machen; to przechodzi wszelkie pojęcie – ‘to trudno zrozumieć’ = np. niem. das übersteigt alle Begriffe. Polski zwrot nie mieć pojęcia występuje najczęściej w takich oto wariantach: nie mieć zielonego (1899 rok) / najmniejszego / bladego pojęcia o czymś, o kimś. Obecność przymiotnika zielony w omawianym przykładzie należy wiązać z jego konotacjami typu: niedojrzały, np. znać w zielonym, co ma być w dojrzałym, zielone jabłko; młody, np. zielona głowa (o kimś młodym, niedojrzałym), zielone lata (młodość). Stąd możemy wnioskować, iż wyjaśnienie obecności wyrazu zielony najbliższe byłoby takiemu stwierdzeniu: ‘nie mieć nawet niedojrzałego, właściwego młodej osobie (tzn. bez doświadczenia) pojęcia o czymś, o kimś’.
Joanna Przyklenk
Frazeologia2005-03-23
Co znaczy związek frazeologiczny sierota boża?
Takiego związku nie odnotowują słowniki, ale jest używany np. w Internecie. Określenie to jest zdecydowanie potoczne i pod względem semantycznym łączy się ściśle z rzeczownikiem sierota w znaczeniu ‘ktoś godny politowania’ (J. Anusiewicz, J. Skawiński Słownik polszczyzny potocznej), ‘ironicznie o człowieku niezaradnym, mało przedsiębiorczym, roztargnionym’ (Słownik współczesnego języka polskiego pod red. B. Dunaja), ‘osoba niezaradna lub budząca współczucie’ (Inny słownik języka polskiego pod red. M. Bańki), ‘potocznie, ironicznie o człowieku niezaradnym, pogardzanym przez innych’ (Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-03-12
Co znaczy związek frazeologiczny miłość platoniczna?
Miłość platoniczna to miłość mężczyzny i kobiety pozbawiona pierwiastków zmysłowych (zob. Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-03-07
Co oznacza związek frazeologiczny kulawy kompromis?
Słowniki nie odnotowują połączenia kulawy kompromis, a w Internecie udało mi się znaleźć zaledwie 3 przykłady użycia takiej metafory. Być może jest to omyłkowa lub okazjonalna konstrukcja podobna do związku frazeologicznego zgniły kompromis używanego głownie w publicystyce (przykłady znaleźć można np. w „Polityce”, „Neewsweeku”, „Wiedzy i Życiu”, „Wprost”, „Gazecie Polskiej”, „Tygodniku Powszechnym”, „Gazecie Finansowej”, „Naszym Dzienniku”, „Znaku”, „Myśli Polskiej”, „Fakcie”, „Res Publice” i innych). Zgniły kompromis to ‘ugoda będąca w zasadzie kapitulacją jednej ze stron, która musi się sprzeniewierzyć wyznawanym dotąd zasadom’ (Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Być może modyfikacja kulawy kompromis ma w przekonaniu tak mówiących osób złagodzić negatywny wydźwięk przymiotnika zgniły?
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-03-01
Co oznacza związek frazeologiczny lwi pazur?
Lwi pazur ‘wielki talent dający się dostrzec nawet w szczególe’ (por. Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-03-01
Co oznacza związek frazeologiczny lew salonowy?
Lwem salonowym nazywa się mężczyznę uwodzącego kobiety (por. Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-03-01
Witam, poproszę kilka przykładów lub wskazówkę na temat - frazeologizmy języka potocznego. Z góry dziękuję za każdą radę, która mnie ukierunkuje w jakikolwiek sposób.
Najłatwiej znaleźć potoczne związki frazeologiczne w Słowniku polszczyzny potocznej J. Anusiewicza i J. Skawińskiego. Oto kilka: dać ciała ‘zrobić coś źle, niewłaściwie, skompromitować się’, na blachę ‘dobrze, doskonale, bezbłędnie, znakomicie’, na chama ‘w sposób bezwzględny, brutalnie, przemocą, z użyciem iły’, wchodzić w coś z butami ‘zachowywać się brutalnie, niedelikatnie, nietaktownie’. Proszę zajrzeć także na stronę www.frazeologia.pl.
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-02-22
Co to znaczy czuć się jak groch przy drodze? Pierwszy raz spotkałam się z takim określeniem, a nie mogę tego zwrotu odnaleźć w słowniku frazeologicznym. Z góry dziękuję za pomoc.
Geneza tego znanego nie tylko w Polsce przysłowia jest jasna, idzie bowiem o uprawę pożytecznej rośliny przy drodze, którą poruszają się podróżni. Jeśli ktoś czuje się jak groch przy drodze, to znaczy, że czuje się źle, gdyż jest narażony na nieprzyjemności z każdej strony, jak groch zasiany przy drodze, podskubywany przez głodnych wędrowców (zob. M. Bańko: Słownik porównań. Warszawa 2004). Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza zalicza ten frazeologizm do potocznych i podaje definicję ‘czuć się źle, być stale niepokojonym, nękanym’. Od dawna znany jest również zwrot przysłowiowy jak groch przy drodze o znaczeniu ‘kto idzie, to skubnie’ (zob. Słownik języka polskiego PAN pod red. W. Doroszewskiego). Julian Krzyżanowski zwraca uwagę, że w dobie staropolskiej frazeologizm ten miał postać Jak groch przy drodze, kto idzie, to go głodze z czasownikiem głość o znaczeniu ‘jeść’, który wyszedł z użycia, skutkiem czego zmienił się również kształt przysłowia (J. Krzyżanowski: Mądrej głowie dość dwie słowie. T. 1, Trzy centurie przysłów polskich. Warszawa 1960, s. 177-178).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2005-01-07
Co oznacza związek frazeologiczny żywić się manną Bożą?
Jeśli idzie o związki frazeologiczne dotyczące biblijnej manny z nieba, to jest ich kilka, choć Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka odnotowuje tylko jeden – manna z nieba spadnie, spada komuś ‘coś komuś przychodzi łatwo, bez wysiłku, nieoczekiwanie’. Więcej frazeologizmów z manną znaleźć można w publikacji A. Godynia Od Adama i Ewy zaczynać. Mały słownik biblizmów języka polskiego (np. jak manna z nieba spadł oznaczający nieoczekiwaną pomoc). Interesujący Pana związek ma kilka wariantów – manną bożą żyje, żywić się manną bożą (albo niebieską) oraz żyć manną bożą (albo niebieską). Wszystkie one używane są w znaczeniu ‘żyć nie wiadomo z czego, bez stałych środków utrzymania; nie dojadać’.
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2004-12-21
Co oznacza wyrażenie milczeć jak zaklęty?
Wyrażeniem milczy jak zaklęty określa się człowieka, który milczy uporczywie (por. M. Bańko Słownik porównań).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2004-12-20
Co oznacza frazeologizm plagi egipskie?
Plaga egipska to frazeologizm stosowany w celu określenia czegoś lub kogoś bardzo dokuczliwego, uciążliwego, nieznośnego. Jest on aluzją do klęsk, które według Biblii zesłał Bóg na Egipt za to, że faraon nie chciał uwolnić Żydów (por. Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2004-12-20
Co oznacza frazeologizm wieści Hiobowe?
Hiobowa wieść oznacza ‘wiadomość tragiczną, wiadomość o nieszczęściu’ (por. Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2004-12-20
Co oznacza frazeologizm wdowi grosz?
Wdowi grosz (grosik) to ‘niewielka suma, niewielki dar składany na jakiś cel kosztem wyrzeczeń, lecz z serca, przez kogoś niezamożnego’ (zob. Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka).
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2004-12-16
Co oznacza związek Salomonowa mądrość?
Tego frazeologizmu biblijnego używa się na określenie mądrości niezwykłej, nadzwyczajnej. Inną jego wersją jest utarte porównanie mądry jak Salomon.
Katarzyna Wyrwas
Frazeologia2004-12-13
Co oznacza związek frazeologiczny głos wołającego na pustyni?
Pochodzący z Biblii frazeologizm głos wołającego (rzadkie wołający) na puszczy (będący tłumaczeniem łacińskiej konstrukcji vox clamantis in deserto) oznacza ‘słowa, apel nie znajdujące oddźwięku, nie słuchane, lekceważone, trafiające w próżnię’. Rzeczownik puszcza oznaczał dawniej ‘miejsce puste, pustkowie, pustynię’, dziś jednak używany jest w znaczeniu ‘pierwotny, dziewiczy las’ i współcześnie zauważa się modyfikację tego związku, którą upowszechniła zwłaszcza Biblia Tysiąclecia. Nadal jednak w uzusie częstsza jest wersja z puszczą, co potwierdza nie tylko Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego, lecz także materiał ze stron internetowych i Korpusu języka polskiego PWN. Wersję głos wołającego na puszczy odnotowują także takie publikacje, jak Słownik języka polskiego PWN pod red. W. Doroszewskiego, Słownik języka polskiego PWN pod red. M. Szymczaka, Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza oraz Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny S. Bąby i J. Liberka i A. Godyń w słowniku Od Adama i Ewy zaczynać. Mały słownik biblizmów języka polskiego. Prof. Jan Miodek w swym Słowniku ojczyzny polszczyzny uznaje oba warianty omawianego frazeologizmu za równorzędne, podkreślając, że rzeczowniki puszcza pustynia są tożsame etymologicznie (pochodzą bowiem od prasłowiańskiego przymiotnika *pustъ ‘pusty, bezludny’). W swoich tekstach Profesor zaleca, aby wersji głos wołającego na puszczy używać w codziennym językowym obcowaniu, a wariantu głos wołającego na pustyni tylko w czytanach kościelnych, słowo pustynia oddaje bowiem dobrze realia krajobrazów biblijnych.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166