Ortografia | 2011-01-11 |
Mam dylemat co do wyboru przyimka. Czy poprawna forma to radio z słuchawkami czy radio ze słuchawkami? | |
Prawidłową formą będzie radio ze słuchawkami. Przyimek z przybiera postać ze, gdy następujący po nim wyraz zaczyna się od spółgłoski: s, z, ś, ź, ż, rz, sz, po której też mamy jakąś inną spółgłoskę, lub gdy wyraz po przyimku zaczyna się od kilku spółgłosek. Joanna Przyklenk |
Ortografia | 2011-01-11 |
Czy błędy w nazwiskach (np. gdy faktyczne nazwisko Ciecióra zapisane zostało jako Cieciura) traktujemy jako błędy ortograficzne? | |
Tak. Jeśli ktoś zapisze nazwisko Poremba jako Poręba, Cieciura jako Ciecióra lub na odwrót – zapisze Poremba, Ciecióra, a nosiciele nazwiska mienią się Poręba, Cieciura, to są to błędy ortograficzne. Joanna Przyklenk |
Ortografia | 2011-01-11 |
Moje pytanie jest związane z pisownią nazw marek i rodzin samochodowych. Bardzo często spotykam pisownię małą literą, np. toyota yaris, mazda. Proszę o informację, jaka powinna być prawidłowa pisownia, ponieważ wydaje mi się, że nazwy tego typu powinny być pisane dużą literą. Są to nazwy własne firm motoryzacyjnych. | |
Za poprawny przyjęty jest zapis następujący: Fiat jako marka samochodów i firma oraz fiat jako samochód marki Fiat. Nazwy różnego rodzaju wytworów przemysłowych, np. samochodów, motocykli, rowerów, aparatów radiowych i telewizyjnych, aparatów fotograficznych, zegarków, lekarstw, papierosów, napojów, artykułów spożywczych, odzieży, butów, używane jako nazwy pospolite konkretnych przedmiotów, a nie jako nazwy marek i typów oraz firm zapisywane są małą literą: fiat, peugeot, mercedes, nysa, jawa, diora, sony, kodak, cyma, omega, aspiryna, paracetamol, klubowe, marlboro, ustronianka, napoleon (= koniak), wyborowa (= wódka), tokaj, kama, rama, pierniki toruńskie, solejka, adidasy. Natomiast nazwy firm wytwarzających te artykuły oraz nazwy marek firmowych pisze się wielką literą, np. samochód marki Fiat albo samochód „Fiat”. Joanna Przyklenk |
Ortografia | 2011-01-11 |
Czy mówiąc o konkretnym zgromadzeniu, a używając w tekście tylko słowa zgromadzenie, piszemy je wielką literą? | |
Jeśli nie używamy w danym momencie nazwy własnej w jej pełnym brzmieniu, najczęściej rezygnujemy z użycia wielkich liter. Dopuszcza się jednak zapisanie dużą literą nawet tylko jednego z członów złożonej nazwy własnej, który ją aktualnie reprezentuje, jeśli przemawiają za tym względy uczuciowe. Ale jest tutaj pewien warunek: w tym samym tekście wcześniej powinna pojawić się owa nazwa w całości. Zatem poprawnie byłoby np. Maria wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Bosych Dzieciątka Jezus. W Zgromadzeniu odnalazła to, czego szukała przez całe dotychczasowe życie. Radziłabym jednak mimo wszystko bardzo oszczędnie stosować wielką literę, a więc jedynie wtedy, gdy jest to naprawdę uzasadnione. Ja raczej zawsze napisałabym tak: Zgromadzenie karmelitanek założył o. Anzelm Gądek. Obecnie do tego zgromadzenia należy wiele kobiet. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2011-01-11 |
Jaka jest poprawna pisownia: las Grombliński? | |
Domyślam się, że w pytaniu chodziło o Las Grąbliński – powinniśmy w tym przypadku oba człony pisać wielką literą, gdyż jest to nazwa jednostkowa, odnoszona do konkretnego lasu niedaleko miejscowości Licheń, lasu uznawanego zresztą za miejsce objawień Matki Bożej. Gdyby jednak chodziło nam o jakieś inne, dowolne większe skupisko drzew w Grąblinie, napisalibyśmy las grąbliński, a w liczbie mnogiej lasy grąblińskie. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2011-01-11 |
Jak napiszemy słowo Cyganka – wielką czy małą literą? | |
Jeśli będziemy mieć na myśli przedstawicielkę narodu cygańskiego, wówczas napiszemy, że jest to Cyganka, ale gdyby chodziło nam o określenie bądź kobiety o śniadej cerze i ciemnych włosach, bądź oszustki, zapisalibyśmy je małą literą – cyganka. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2011-01-09 |
Czy w zdaniu (...) w dniu 22 czerwca 1789 r. uchwalono konstytucję Lustracja dymów i podanie ludności, inicjującą działania (...) wyraz konstytucja pisze się małą, czy wielką literą? | |
Słowo konstytucja (użyte zresztą jako synonim połączenia uchwała sejmowa) nie wchodzi w podanym przez Panią przykładzie do tytułu dokumentu, zatem trzeba ją pisać małymi literami. Sam zaś tytuł „Lustracja dymów i podanie ludności” należałoby umieścić w cudzysłowie. |
Ortografia | 2010-12-10 |
Mam pytanie dotyczące hasła umieszczonego na plakacie, mianowicie, czy powinno być napisane: 70. rocznica Zbrodni Katyńskiej czy 70. Rocznica Zbrodni Katyńskiej lub być może poprawna jest jeszcze inna wersja? | |
70. rocznica zbrodni katyńskiej; liczebniki porządkowe (który z kolei) piszemy z kropką. Zbrodnia katyńska nie jest nazwą własną. Pytanie nie do końca sformułowane jednoznacznie. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-12-03 |
Nurtuje mnie pytanie o pewną błahostkę: spotkałam się z opinią, że zapis 40% może oznaczać zarówno ‘czterdziestoprocentowy’, jak i ‘czterdzieści procent’. Czy jest tak faktycznie? Czy może jedynym dopuszczalnym skrótem jest zapis 40-proc.? | |
Przymiotnik czterdziestoprocentowy oddajemy za pomocą następujących form skróconych: 40-procentowy lub 40-proc., jednak już nie: *40%-owy ani nie *40-% (por. np. A. Wolański: Edycja tekstów, PWN, Warszawa 2008). Zapis 40% może się natomiast pojawić jedynie w zastępstwie liczebnika czterdzieści i łączącego się z nim rzeczownika procent. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-12-01 |
Proszę o wyjaśnienie pisowni słowa (słów): ponaddwukrotny (tak jak ponaddwuletni?) czy ponad dwukrotny? Nie mogłam tego znaleźć ani w słowniku ortograficznym, ani w języka polskiego, ani w żadnym innym. | |
Jeśli potraktujemy ponad- jako cząstkę słowotwórczą, musimy ją z liczebnikami wielokrotnymi, podobnie jak z przymiotnikami, pisać łącznie, a zatem ponaddwukrotny, ponadpięciokrotna itd. Ale oczywiście można też ponad zinterpretować jako partykułę (dodawaną do liczebników bądź odliczebnikowych przymiotników i przysłówków oraz do rzeczowników wyrażających ilość czegoś) i wtedy stosować równie zasadny oraz poprawny zapis ponad dwukrotny, ponad pięciokrotny. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-12-01 |
Chciałabym się dowiedzieć, czy m.in. powinno pisać się ze spacją, ponieważ ostatnio na zajęciach pani doktor powiedziała, że pisownia łączna jest błędem. Bardzo bym prosiła o zweryfikowanie tej wiadomości. | |
Pisane z kropkami po każdym członie skróty od dwóch lub więcej wyrazów są składane zawsze bez spacji. A zatem poprawnie będzie m.in., nie zaś *m. in. Ten drugi zapis sugerowałby bowiem, że mamy do czynienia z dwoma różnymi skrótami. Pierwszym z nich byłby m. i jak podają słowniki, należałoby go rozwinąć do postaci mieszkanie lub morze czy też męski (rodzaj), gdyż m. nie funkcjonuje samodzielnie jako skrót od między (podobnie zresztą jak samo o. nie jest skrótem od ogrzewanie, chociaż właśnie ten wyraz zastępuje w c.o. ‘centralne ogrzewanie’). Interpretacja omawianego skrótu zawierającego spację musiałaby być zatem niezgodna z zamierzeniem piszącego, co tylko dowodzi błędu zapisu. Ponadto proszę zauważyć, że składanie skrótów bez spacji ma jeszcze jedną zaletę – nie musimy zmagać się z sytuacjami, gdy na stronie po jej złamaniu jeden człon skrótu zostaje w poprzedniej linijce, a drugi przechodzi do następnej. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-12-01 |
Jak należy zapisać nazwę modlitwy: Nowenna pompejańska czy Nowenna Pompejańska? (Chodzi o ten drugi wyraz – nie wiem, czy dużą literą, czy małą). | |
Jeżeli uznamy, że ta nowenna to jedna rozbudowana modlitwa, jej tytuł powinniśmy pisać Nowenna pompejańska (oczywiście w Pani tekstach całość albo tylko kursywą, albo tylko w cudzysłowie). Ale równie dobrze można potraktować ją jako pewien sposób odmawiania Różańca i stosować w przypadku jej zapisu tylko małe litery, czyli nowenna pompejańska. Byłaby ona wówczas traktowana podobnie jak liturgia godzin – forma codziennej modlitwy Kościoła (jednak w przeciwieństwie do Liturgii godzin jako tytułu książki, która zbiera poszczególne teksty modlitwy brewiarzowej) lub jak jakieś nabożeństwo (por. też pisane małymi literami nabożeństwo majowe). Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-12-01 |
Chciałabym zapytać, czy wpisując w dzienniku plan lekcji, powinnam nazwy przedmiotów pisać wielką literą (język polski czy Język polski)? | |
Domyślam się, że ów plan przyjmuje postać tabelaryczną. A w tabelach duże litery na początku mają mieć tylko teksty znajdujące się w głównych rubrykach, a więc te, które są nazwami kolumn i wierszy. Nazwy przedmiotów przypadających na poszczególne godziny każdego dnia będą natomiast zawarte, jak sobie wyobrażam, w rubrykach podrzędnych i z tego względu powinniśmy je rozpoczynać małymi literami. Oczywiście gdyby się okazało, że w podrzędną komórkę tabeli musimy wpisać nazwę własną, zapisalibyśmy ją wielką literą, ale decydowałyby tu względy znaczeniowe, nie zaś edytorskie. Odpowiedź na pytanie już padła, ale ponieważ poruszony został temat rozmiaru liter, wykorzystam jeszcze tę okazję, by dodać, że możemy na oznaczenie majuskuły zamiennie używać terminów wielka litera oraz duża litera – oba są poprawne i równie zasadne. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-11-23 |
Moje wątpliwości budzi pisownia niespełniającym (warunków do...). Jaka jest poprawna pisownia? Razem czy osobno? | |
Imiesłowy przymiotnikowe, niezależnie od tego, czy są użyte w znaczeniu przymiotnikowym, czy czasownikowym, z partykułą nie piszemy łącznie. Dopuszcza się pisownię rozdzielną w przypadku znaczenia czasownikowego, jednak bezpieczniej jest zapisać takie wyrażenie razem. Wielki słownik ortograficzny PWN wszystkie zaprzeczone imiesłowy przymiotnikowe podaje w pisowni łącznej. Ewelina Pałka |
Ortografia | 2010-11-23 |
Chciałbym zapytać, jaki jest prawidłowy podział wyrazu myślisz przy przenoszeniu go do następnego wiersza (np. w książce, czasopiśmie itp.)? Czy będzie to my-ślisz, czy może raczej myś-lisz? | |
Zgodnie z zasadami dzielenia wyrazów podanymi w Wielkim słowniku ortograficznym (reguła 54.3) grupę spółgłoskową można albo w całości przenieść do następnego wiersza – wtedy podział wyglądałby tak: my-ślisz – albo dowolnie podzielić, przy czym przynajmniej jedna spółgłoska musi się znaleźć w przenoszonej części wyrazu – wtedy podział wygląda następująco: myś-lisz. Alicja Podstolec |
Ortografia | 2010-11-14 |
Nurtuje mnie kwestia zapisu nazwy roku poświęconego uczczeniu pamięci i upowszechnieniu twórczości pisarza, poety lub kompozytora. Słownik ortograficzny PWN z 2006 r. podaje przykład: rok mickiewiczowski, prawie konsekwentnie niemal spotyka się w mediach i nie tylko zapis analogicznej nazwy: Rok Chopinowski. Ten drugi zapis wydaje się bardziej uzasadniony, gdyż obejmuje zapewne cały cykl imprez składających się na obchody tego święta. Kiedy więc można pisać: rok chopinowski, a kiedy Rok Chopinowski? | |
Wielka litera w tego typu nazwach wyraźnie wskazuje na jednostkowość, indywidualność określanych wydarzeń. Każdą imprezę bez względu na jej wielkość i zasięg możemy nazwać tak właśnie: Turniej Jednego Wiersza, Rok Szopenowski/Chopinowski zatem także. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-11-12 |
Jak zapisać pomarańczowożółty środek krokusa? | |
Przymiotniki o członach nierównorzędnych znaczeniowo, tzn. takie, w których główne znaczenie zawarte jest w drugim członie, natomiast pierwszy człon złożenia określa bliżej to znaczenie, pisze się łącznie, np. pomarańczowożółty (‘żółty o odcieniu pomarańczowym’), pomarańczowoczerwony (‘czerwony o odcieniu pomarańczowym’), bladoróżowy (‘różowy o bladym odcieniu’), perłowoszary (‘szary z odcieniem perłowym’), słonogorzki (‘gorzki z posmakiem słonym’). Joanna Przyklenk |
Ortografia | 2010-11-12 |
Jakimi literami należy zapisać poszczególne wyrazy w wyrażeniu CHORĄGIEW WIELKA ZIEMI KRAKOWSKIEJ? |
|
Pisownia: chorągiew wielka ziemi krakowskiej jest poprawna; por. oddziały wojsk polskich; były w bitwie pod Grunwaldem i inne chorągwie: ziemi poznańskiej na przykład. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-11-08 |
W szkole powołany został Zespół humanistyczny. Błagam o odpowiedź, czy ta nazwa jest poprawna pod względem ortograficznym. | |
W przypadku gdy mamy do czynienia z rozmaitymi grupami (w tym artystycznymi, naukowymi, sportowymi), urzędami, zakładami pracy, instytucjami itp., powinniśmy pisać każdy człon ich pełnych nazw – z wyjątkiem przyimków i spójników – wielką literą. Domyślam się, że zespół, o którym mowa w pytaniu, to jakaś uczniowska organizacja, a zatem jego nazwa powinna przyjąć postać Zespół Humanistyczny (por. użycie tej nazwy w wypowiedzi: Zapisałem się wczoraj do Zespołu Humanistycznego. Pierwsza próba w przyszłym tygodniu). Gdyby się jednak okazało, że ktoś tym terminem określił tylko przedmiot nauczania (choćby tzw. zespół wyrównawczy dla uczniów mających zaległości w nauce), musielibyśmy pisać go małą literą, podobnie zresztą jak nazwy innych przedmiotów, np. matematyka, fizyka, język angielski (zob. poprawne zdanie: W szkole nie radzę sobie z językiem polskim i historią, dlatego zapisałem się na zajęcia z zespołu humanistycznego). Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-11-08 |
Dziękuję uprzejmie za odpowiedź na pytanie o zapis wyrażenia kiełbasa średnio rozdrobniona. Zasugerowałam się pisownią słowa średniozamożny. Po przeczytaniu Pani wyjaśnienia zaczynam mieć wątpliwości, czy nie należałoby pisać średnio zamożny. | |
Można pisać średnio zamożny albo średniozamożny. Niektóre wyrażenia po prostu się zleksykalizowały i dziś stanowią jedno słowo. Takich wyjątków nie jest dużo. Por. często omawiane w tym kontekście przez poradniki językowe przykłady: [kupiłem] płytę długogrającą lub płyta [już] długo grająca (obie konstrukcje, jak widać, o nieco innym znaczeniu) czy też słabowidzący człowiek (gdy mowa o takim, który ma wadę wzroku) oraz słabo widzący człowiek (jeśli chodzi o osobę, która niekoniecznie musi stale nosić okulary, ale akurat w danym momencie źle widzi, bo jest ciemno). No tak, wyjątków niby nie jest wiele, trzeba jednak zachować czujność. Katarzyna Mazur |