Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Ortografia2015-03-15
Z nowym rokiem, nowym krokiem czy z Z Nowym Rokiem, nowym krokiem?
Rozróżnienie między Nowym Rokiem a nowym rokiem zdaje się stosunkowo proste. Zgodnie z definicją słownikową Nowy Rok to ‘dzień świąteczny, rozpoczynający rok kalendarzowy, przypadający w większości krajów 1 stycznia’ ( „Słownik języka polskiego PWN” , dlatego też uzasadnione jest zastosowanie wielkiej litery, podobnie jak w przypadku Bożego Narodzenia, Wielkanocy czy Bożego Ciała (por. zasada 18.13 o pisowni nazw świąt i dni świątecznych w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN”). W przytoczonym przysłowiu chodzi zaś o nowy rok – specyficzny okres (nie jeden dzień), który wiąże się z różnorodnymi postanowieniami i nadzieją na zmiany. Przy zapisywaniu tego powiedzenia należy więc użyć małej litery.
Maria Zając

Ortografia2015-03-11
Proszę o podanie prawidłowego zapisu: „Pieśń nad pieśniami” czy „Pieśń nad Pieśniami”?
Zgodnie z normą ortograficzną w języku polskim jedynie pierwszy człon tytułu dzieła lub jego części zapisujemy wielką literą, a jedynymi wyjątkami są „Pismo Święte”, „Stary Testament”, „Nowy Testament” oraz „Magna Charta Libertatum”. Jednak „Wielki słownik ortograficzny PWN” podaje odstępstwo od tej zasady. Zgodnie z regułą 73. tytuły ksiąg biblijnych możemy zapisywać wielkimi literami. W związku z tym za poprawny zapis należałoby uznać zarówno „Pieśń nad pieśniami”, jak i „Pieśń nad Pieśniami”.
Katarzyna Krulicka
Ortografia2015-03-11
Czy poprawne jest określenie mail, czy tylko e-mail?
„Słownik języka polskiego PWN” notuje jako poprawne hasła: e-mail, mail oraz mejl. Forma e-mail nacechowana jest bardziej oficjalnie, natomiast formy: mail oraz mejl są stosowane zwykle w komunikacji potocznej.
Katarzyna Krulicka

Ortografia2015-03-08
Powszechnie uważa się, że wyraz ważne z partykułą nie piszemy razem – nieważne. Czy ta sama zasada dotyczy zdania: Ludzie to nie ważne, a najważniejsze istoty na naszej planecie?
W przykładzie podanym przez Panią mamy do czynienia z wyraźnym przeciwstawieniem, a w takich wypadkach obowiązuje pisownia rozdzielna, np. niedobry (nie z przymiotnikami łącznie), ale nie dobry, lecz zły (zasada: http://sjp.pwn.pl/zasady/Przed-przymiotnikami-i-imieslowami-przymiotnikowymi;629531).
Katarzyna Wyrwas

Ortografia2015-03-08
Chciałabym zapytać o pisownię nazwy urzędu: Wójt Gminy Winnica w akcie prawnym – rozporządzeniu. Czy poprawnie jest zapisać to wielkimi literami czy małymi, a jeśli będą to małe litery, to które?
Wielką literą w akcie prawnym napiszemy – co oczywiste – nazwę własną Winnica, ale również nazwę sprawowanego urzędu wójt oraz rzeczownik gminy. Tytuły naukowe i zawodowe, takie jak wójt, należy wprawdzie zapisywać małymi literami, jak podaje „Wielki słownik ortograficzny PWN”. Zasada pisowni małą literą dotyczy także współczesnych i historycznych nazw okręgów administracyjnych, wyodrębnionych w strukturach kościelnych i państwowych, takich jak gmina, jednak zgodnie ze zwyczajem (zapisanym w regule „Zasad pisowni polskiej”) pisownię wielkimi literami można stosować nie tylko w aktach prawnych, lecz również w tekstach o innym przeznaczeniu, pod warunkiem że nazwa taka odnosi się do konkretnej osoby i występuje w pełnym brzmieniu.
Anna Kubica

Ortografia2015-03-07
Moje pytanie dotyczy pisowni skrótu od słowa druhna. Czy piszemy dh z kropką czy bez niej? Gdyż żaden słownik nie precyzuje tego. Jedynej informacji doszukałem się na stronie sjp.pwn.pl, gdzie prof. Mirosław Bańko napisał: „Nie znam zwyczaju harcerzy, ale myślę, że słowo druhna można skracać tak samo, jak słowo druh (np. dh Alicja Nowak), a odczytywać je jako całe słowo: druhna Alicja Nowak”. Proszę o drugą opinię. Z góry dziękuję.
Prof. Bańko dobrze radzi, ponieważ to kontekst nazwiska pozwala na właściwe odczytanie skrótu dh używanego w odniesieniu do kobiety. Opinia Profesora pochodzi badaj z 2003 roku i od tego czasu mógł był zmienić zdanie. Może warto Go zapytać ponownie?
Ja myślę, że ewentualnie można byłoby stosować zapis z kropką (dh.), skoro słowo druhna nie kończy się na h jak druh (z czego wynika zapis dh bez kropki w mianowniku, a zapis dh. w innych przypadkach). Skrótu takiego nie ma w słownikach, ale to nie byłby pierwszy przypadek, gdy formy używane i potrzebne zostają z czasem zauważone, zaakceptowane i odnotowane.
Katarzyna Wyrwas

Ortografia2015-03-07
Jeżeli w nazwie własnej pojawia się cudzysłów, np. MDK „Koszutka”, Ośrodek Rekreacyjno-Sportowy „Żabka”, to czy potem należy samodzielnie występujące w tym samym tekście wyrazy Koszutka czy Żabka nadal pisać w cudzysłowie? I drugie pytanie: czy Trójka w nazwie radiowa Trójka może być w cudzysłowie?
W podanym typie nazw cudzysłów MOŻE być użyty, nie jest obligatoryjny – wyodrębnia końcowy wyraz w wielowyrazowych opisowych nazwach własnych, czyli właściwą nazwę własną. Tak – przez użycie cudzysłowu - wyodrębniony wyraz w pełnej nazwie powinien zachować cudzysłów także w dalszym użyciu. Nazwa własna programu radiowego MOŻE – oczywiście – zostać ujęta w cudzysłów.
Aldona Skudrzyk
Ortografia2015-03-07
Bardzo zależy mi na jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, która forma gramatyczna jest poprawna: protokół czy protokoł. Szczerze mówiąc nigdy nie spotkałem się w żadnych mediach ani literaturze z absurdalną dla mnie formą protokoł. Jest również podkreślona przez słownik komputerowy jako błąd. Mój zwierzchnik zaś uporczywie ją stosuje, twierdząc, że obydwie wersje są poprawne. Rozumiem, że liczba mnoga – protokoły lub formy wynikające z deklinacji owego słowa po wymianie ó na o mogą wprowadzać niektóre osoby w błąd.
Sprawa jest prosta: wystarczy wskazać zapis w najlepszym słowniku ortograficznym PWN: http://sjp.pwn.pl/so/protokol;4496792.html, aby udowodnić, że mamy w polszczyźnie tylko jedną formę tego rzeczownika: protokół.
Poza tym słowo to odnotowano w „Wielkim słowniku języka polskiego” Polskiej Akademii Nauk: http://wsjp.pl/do_druku.php?id_hasla=25564&id_znaczenia=0. We wskazanym artykule hasłowym są zawarte wszystkie współczesne znaczenia i wszystkie formy odmiany.
Formy przypadków zależnych oraz pochodne czasowniki i przymiotniki mają wspomnianą przez Pana – typową dla języka polskiego – wymianę ó do o: protokołu, protokołem, protokołować, protokolant, protokolarny itd., choć nawet tu słowniki odnotowują formy oboczne: protokóle, protokółu, protokółować, protokólarny, które również uznaje się za dopuszczalne, choć znacznie rzadziej używane niż formy protokole, protokołu itd.
Forma protokoł jest odnotowana jedynie w słowniku z 1808 roku, a w kolejnym wydanym – z 1861 roku – jest już tylko protokół wraz z obocznym zapisem protokół, który był wtedy również w użyciu. Dla nas jest to przede wszystkim poświadczenie dawniejszej wymowy głoski u, a nie o] w tym wyrazie. Wszystkie XX-wieczne słowniki języka polskiego, także te wydane nawet przed I wojną światową, zawierają już wyłącznie formę podstawową w wersji PROTOKÓŁ.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2015-03-07
Szanowni Państwo, czy poprawny i dozwolony jest skrót śmp w znaczeniu ‘środki masowego przekazu’?
Takiego skrótu nie odnotowuje żaden słownik, ale Google pokazują, że jest używany, czyli jest w polszczyźnie potrzebny. W tekstach specjalistycznych, naukowych używa się – idąc za modą anglosaską – wielu skrótowców na oznaczenie kierunków badań, dyscyplin wiedzy, np. językowy obraz świata oznacza się jako JOŚ. Myślę że w tekstach dotyczących środków masowego przekazu można byłoby zaaprobować stosowanie skrótowca ŚMP, takie formy mają bowiem oparcie w praktyce językowej. Oczywiście w języku ogólnym, niespecjalistycznym należałoby zapewne wyjaśnić ten akronim, ponieważ mówiący nie są do niego przyzwyczajeni.
W wykazie skrótów Ministerstwa Spraw Zagranicznych widnieje pisany małymi literami śmp (https://www.msz.gov.pl/resource/ae3962bd-9637-440f-8628-b77734e79e5e:JCR), lecz chyba bardziej rozpowszechniona jest wersja pisana wersalikami: ŚMP. Skrótowiec jest tworem dość nowym, więc jego pisownia wkrótce się ustali.
Katarzyna Wyrwas

Ortografia2015-03-01
Kiedy można napisać Wschód wielką literą?
Wielką litera piszemy Wschód, gdy mamy na myśli obszar geograficzno-kulturowy, kraje Orientu, czyli leżące w południowej i wschodniej Azji, jak Indie, Chiny, Japonia. Kraje ta nazywa się także Dalekim Wschodem, w odróżnieniu Bliskiego Wschodu, do którego należą kraje południowo-zachodniej Azji i północno-wschodniej Afryki, np. Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Izrael, Syria, Turcja, Egipt, Sudan.
Istnieje także drugie znaczenie nazwy Wschód – byłe kraje komunistyczne na obszarze wschodniej, południowej i środkowej Europy. Dla nazwania krajów Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady ujmowanych jako całość kulturowa i polityczna używa się określenia Zachód pisanego wielką literą.
Jeśli natomiast mówimy o wschodzie czy zachodzie jako o stronach świata, używamy małych liter.
Katarzyna Wyrwas

Ortografia2015-02-28
Szanowni Państwo, jak poprawnie zapisać nazwę wrocławskiej synagogi (chodzi o wielkie i małe litery): SYNAGOGA POD BIAŁYM BOCIANEM?
Nazwy obiektów topograficznych, takich jak m.in. budowle i obiekty, zwykło się pisać wielką literą, jeśli zaś nazwy te poprzedza uściślający znaczenie wyraz pospolity (pomnik, most, kościół, cerkiew, sanktuarium), który nie wchodzi w skład nazwy własnej, piszemy go małą literą. W myśl tej zasady obowiązywałaby pisownia synagoga Pod Białym Bocianem. Taką proponuję.

Ortografia2015-02-23
Zastanawiam się nad tym, co wpłynęło na zmianę pisowni słowa teoria. Kiedyś posługiwano się zapisem ortograficznym w postaci teorja, a nawet teoryja. Jak wytłumaczyć tę zmianę?
Zapis głoski [j] od zawsze sprawiał wiele problemów. W dawnej polszczyźnie nie było osobnej litery, którą można by ją było zapisać. Litera j okazjonalnie pojawiała się w tekstach z XVI i XVII wieku, ale nie była powszechnie znana, próbowano ją wprowadzić na szerszą skalę dopiero w XIX wieku. W polskiej tradycji ortograficznej ustaliło się jednak, że tak wymawianą głoskę zapisywano w nagłosie i przed samogłoskami za pomocą i, np. iasny, materia, szyia, troie, natomiast przed spółgłoskami i w wygłosie za pomocą y, np. naywięcey, mieymy, bayka, tróyca. Taki zapis obowiązywał w zasadzie do początku XX wieku.
Pomysł zmiany tej reguły pojawił się w środowisku warszawskim, skupionym wokół Adama Kryńskiego, który postulował, aby wprowadzić literę j wszędzie tam, gdzie jest wymawiana taka głoska, a więc jasny, materja, szyja, troje, najwięcej, miejmy, bajka, trójca, a także djabeł, kopja, chemja, Holandja, teorja. Pisownia taka była stosowana w Słowniku warszawskim (1900–1927) i w wielu innych drukach, ponieważ była zalecana przez Uchwały Akademii Umiejętności z 1918 roku.
Jednak nie wszyscy językoznawcy uznawali nową regułę za słuszną, dlatego też w roku 1936, kiedy została przeprowadzona wielka reforma polskiej ortografii, wprowadzono nową zasadę, obecną do dzisiaj, według której litera j występuje w nagłosie, w wygłosie i przed spółgłoskami (jajko, daj, szyjka), także między samogłoskami (szyja, troje). W wyrazach pochodzenia obcego przyjęto natomiast przed samogłoskami zapis i (diabeł, kopia, chemia, Holandia, materia, teoria), z wyjątkiem połączeń z literami c, s, z, gdzie zapisuje się jotę (lekcja, Rosja, ambrozja), gdyż połączenia ci, si, zi zarezerwowane są do zapisywania spółgłosek miękkich, środkowojęzykowych (kicia, Basia, buzia).
Mirosława Siuciak

Ortografia2015-02-22
Piszę do Państwa w pewnej spornej kwestii. Spór dotyczy pisowni słów gmina Oława. Ja napisałabym w każdym przypadku słowo gmina małą literą, a nazwę miasta czy miejscowości wielką. Z kolei mój szef upiera się, że słowo gmina powinnam pisać wielką literą w przypadku, gdy nie mówimy o jej granicach administracyjnych. Proszę o rozwianie moich wątpliwości. Sprawa jest dla mnie honorowa, bo poszło o zakład. Fajnie byłoby, gdyby to szef przegrał i postawił kawę ;-)
Zasady pisowni polskiej wskazują jednoznacznie, że małą literą piszemy wszystkie wyrazy pospolite, do których należą także nazwy okręgów administracyjnych współczesnych i historycznych, wyodrębnionych w strukturach kościelnych i państwowych, a gmina wedle „Uniwersalnego słownika języka polskiego PWN” pod red. S. Dubisza to «podstawowa jednostka podziału administracyjnego kraju». O jakim innym znaczeniu miałaby być mowa?
Słownik ortograficzny podaje wprawdzie jedynie następujące przykłady: województwo mazowieckie, gmina warszawska, powiat przemyski, ziemia dobrzyńska, ziemia łęczycka, archidiecezja gnieźnieńska, diecezja poznańska, marchia brandenburska, lecz nie można mieć wątpliwości, że regule tej podlega również połączenie gmina Oława. Oto link do stosownej reguły: http://sjp.pwn.pl/zasady/Nazwy-okregow-administracyjnych-wspolczesnych-i-historycznych-wyodrebnionych-w-strukturach-koscielnych-i-panstwowych;629450.html. To, że w pismach urzędowych czasem widnieją formy z niepoprawnym zapisem, nie oznacza automatycznie, że pisownia inna niż wskazana wyżej jest poprawna. Owszem, jeśli używany rzeczownika gmina w nazwie urzędu, takiej jak np. Urząd Gminy w Oławie, to obowiązuje nas pisownia wielką literą (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/Nazwy-indywidualne-jednostkowe-urzedow-wladz;629403), ponieważ mamy w tym wypadku do czynienia z nazwą indywidualną (jednostkową) urzędu (choć mając na myśli urzędy gminy ogólnie, nie zaś jakiś konkretny urząd, zastosujemy pisownię małymi literami).
Pozdrawiam i smacznej kawy życzę!
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2015-02-22
Na Podlasiu jest wioska Hruskie. Miejscowi mówią, że mieszkają w Hruskim, ale czy poprawnie nie powinno być w Hruskiem?
Urzędowy wykaz nazw miejscowości (dostępny tu: http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2013.pdf). Do tej nazwy nie musi się stosować nieco archaiczna końcówka, z którą mamy do czynienia w odmianie Zakopanego oraz nazw regionów, takich jak Łódzkie – w Łódzkiem, Kieleckie – w Kieleckiem (zresztą – jak twierdzi prof. Jan Miodek – te starsza końcówka -em będzie się powoli wycofywać z użycia). Jeśli lokalnie dominuje zestaw form typowych (Hruskie, Hruskiego, Hruskim), to należy uszanować lokalny zwyczaj, zwłaszcza że nie jest on sprzeczny z żadną reguła poprawnościową dotyczącą polskiej fleksji.
Katarzyna Wyrwas

Ortografia2015-02-22
Czy mogę tak pisać (razem) słowo minicentrum? Tym pojęciem określam w pracach naukowych miejsce nagromadzenia informacji w jednym punkcie.
Wedle zasad pisowni polskiej wszystkie przedrostki - rodzime i obce - pisze się łącznie z wyrazami pospolitymi, np. mini- w wyrazach, takich jak miniparasol, minirecenzja, minirozmówki (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/Pisownia-wyrazow-z-przedrostkami;629484). Bez przeszkód można zatem pisać o jednym minicentrum bądź wielu minicentrach.
Rozwiewając wątpliwości ortograficzne, zwracam jednak uwagę na brak tego wyrazu w 21. tomie „Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny” pod red. H. Zgółkowej (Poznań 1999) oraz w 2. tomie „Uniwersalnego słownika języka polskiego” pod red. S. Dubisza (Warszawa 2003). Świadczy to o słabym zadomowieniu minicentrum w polszczyźnie. Nawet jednak, jeśli wyraz ten miałby się okazać autorskim neologizmem, niezmiennie zasługuje na pisownię łączną.
Mateusz Klaja
Ortografia2015-02-20
Mój problem dotyczy różnicy między skrótem a skrótowcem. Nasza firma ma w nazwie część Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe. Czy mamy stosować skrót P.P.U.H. pisany z kropkami, ponieważ jedna z liter w środku to samogłoska, czy jest to skrótowiec pisany PPUH? Dlaczego skrót lub dlaczego skrótowiec? Jedno i drugie skraca wyrażenie.
Zacznijmy od różnic, co pozwoli ustalić, z jaką formą mamy do czynienia. W „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod red. S. Dubisza (USJP) czytamy, że skrót to «cząstka wyrazu lub wyrażenia zapisana (wymówiona) jako znak całego wyrazu lub wyrażenia, np. dr = doktor, tzn. = to znaczy, np. = na przykład», czyli skrót to „litera lub połączenie kilku liter pochodzące z często używanych i znanych wyrazów, stosowane w piśmie do zapisywania tych wyrazów, ale odczytywane w formie pełnego wyrazu, który zastępują w tekście pisanym” (za „Wielkim słownikiem poprawnej polszczyzny PWN” pod red. A. Markowskiego – WSPP). Forma, o którą Pan pyta, wedle tych definicji zdecydowanie skrótem nie jest. Skrótowiec natomiast to «wyraz pochodny utworzony w wyniku skrócenia jednego wyrazu lub grupy wyrazów, np. PKP = Polskie Koleje Państwowe, ZUS = Zakład Ubezpieczeń Społecznych, żelbet = żelazobeton, CBOS = Centrum Badania Opinii Społecznej» (USJP). Wedle klasyfikacji przedstawionej w cytowanym wyżej WSPP forma, o którą Pan pyta, to skrótowiec literowy (literowiec), ponieważ składa się z pierwszych liter wyrazów tworzących rozwiniętą nazwę, a litery te wymawiamy osobno: [pe-pe-u-ha] z akcentem na ostatnią sylabę. Wskazówką może być też pisownia: skrótowce zwykle zapisujemy, używając wielkich liter (małymi przyimki, spójniki, np. ZBoWiD – Związek Bojowników o Wolność i Demokrację), a zgodnie z „Zasadami pisowni polskiej” nie powinniśmy w nich stawiać kropki (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/Kropka-w-pisowni-skrotowcow;629580.html). Dodać warto, że przy tworzeniu skrótowca zawsze pomijamy takie elementy nazwy rozwiniętej, jak przecinek czy łącznik (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/Pomijanie-w-skrotowcach-niektorych-elementow-wystepujacych-w-pelnych-nazwach;629582.html), czego przykładem są choćby formy MOŚZNiL (Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa), AGH (Akademia Górniczo-Hutnicza), WMFiCh (Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii), PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze), KLD (Kongres Liberalno-Demokratyczny), a także nazwy takie, jak PHU (Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe) czy PRBU (Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlano-Usługowe).
W świetle przedstawionych powyżej informacji PPUH jest skrótowcem literowym i jedynym poprawnym zapisem jest ten bez kropek.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2015-02-18
W „Wielkim słowniku ortograficznym PWN” znajdują się hasła nie omal, lecz... i nie omalże, lecz... Proszę o podanie przykładowych zdań zawierających ww. zwroty.
Wyrazy omal i omalże znaczą tyle co ‘niewiele brakuje, by’ lub ‘w przybliżeniu, niemal, prawie’ (np. Halina potknęła się na szczeblu, omal nie upadła. Jan wpadł do środka, omal bez tchu). Są synonimiczne względem siebie, należą jednak do różnych rejestrów polszczyzny – wyraz omalże w „Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN” opatrzony został kwalifikatorem książkowy, co oznacza, że jest charakterystyczny dla normy wzorcowej i wystąpi raczej w stylu starannym. W połączeniach nie omal, lecz i nie omalże, lecz, podanych przez Pana, nie chodzi tylko o zaprzeczenie, ale i przeciwstawienie, na co wskazuje spójnik lecz; stąd też pisownia rozłączna (por. niedobre = złe, nieprzyjaciel = wróg, niedobrze = źle, ale: nie dobre, lecz wspaniałe; nie przyjaciel, lecz wróg; nie dobrze, lecz głupio). Przykład zdania zawierającego podane przez Pana zwroty mógłby wyglądać następująco: Straciła dla niego głowę nie omal, lecz zupełnie (i analogicznie: Straciła dla niego głowę nie omalże, lecz zupełnie) lub też, np. w odpowiedzi na zarzut: Omal się nie zdradziłaś naszej tajemnicy! Nie omal, lecz wcale nie zdradziłam tej tajemnicy! Warto zwrócić uwagę, że przysłówki omal oraz omalże występują przed czasownikami zaprzeczonymi, por. Omal znów nie popełnił błędu, Omalże nie stracił przytomności z bólu („Uniwersalny słownik języka polskiego”, red. S. Dubisz). Właściwie tylko to różni je od synonimicznych względem nich partykuł niemal, niemalże, nieomal, nieomalże, które przeczenie „zawierają” już w sobie i nie wymagają tym samym użycia czasowników zaprzeczonych, por. Omal się nie potknęła oraz Niemal się potknęła .
Aleksandra Mól
Ortografia2015-02-18
Mam pytanie co do stosowanych skrótów w tytułach naukowych. Jaka jest poprawna pisownia dotycząca nowej dziedziny nauk o zdrowiu: dr n.o zdrowiu czy dr n. o zdr.?
Skoro w użyciu są skróty dr n. hum. (doktor nauk humanistycznych), dr n. med. (doktor nauk medycznych), dr n. tech. (doktor nauk technicznych), dr n. wet. (doktor nauk weterynaryjnych) odnotowane np. w „Wielkim słowniku skrótów i skrótowców” Piotra Müldnera-Nieckowskiego oraz w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN” pod red. Edwarda Polańskiego (http://sjp.pwn.pl/so/dr-n-med;4427763.html), to zasadne będzie stosowanie również skrótu dr n. o zdr. Poprawna pisownia obejmuje w tym wypadku nie tylko wstawianie kropek we właściwych miejscach, lecz także stosowanie odstępów po każdym członie nazwy skrótu stopnia naukowego.
Katarzyna Wyrwas
Ortografia2015-02-16
Zajmuję się redakcją tekstów o charakterze religijnym. Mam pewien problem z użyciem słów diecezja i archidiecezja. Diecezja katowicka w 1992 roku została przekształcona w archidiecezję katowicką, kiedy więc piszę o wydarzeniach sprzed roku 1992 roku, używam słowa diecezja, w przypadku wydarzeń współczesnych – archidiecezja. Mam jednak problem ze zdaniami, które dotyczą zarówno okresu sprzed 1992 roku, jak i po nim, np.: Celem tej serii wydawniczej jest upowszechnianie dorobku ludzi Kościoła związanych z (archi)diecezją katowicką. W jaki sposób poprawnie zapisać to słowo: archi/diecezja, (archi)diecezja, archi-diecezja czy
jeszcze inaczej? Będę wdzięczna za odpowiedź.
Na początek cytat z „Kodeksu Prawa Kanonicznego”:

Kan. 368 - Kościoły partykularne, w których istnieje i z których składa się jeden i jedyny Kościół katolicki, to przede wszystkim diecezje, z którymi - jeśli nie stwierdza się czegoś innego - są zrównane: prałatura terytorialna i opactwo terytorialne, wikariat apostolski i prefektura apostolska, jak również administratura apostolska erygowana na stałe.

Można by zatem na dobrą sprawę mówić cały czas o diecezji katowickiej, gdyż mimo swego metropolitalnego statusu pozostaje ona właśnie diecezją, czyli Kościołem partykularnym pod zarządem biskupa diecezjalnego.
Faktem jest jednak, iż w 1992 roku bullą Jana Pawła II „Totus Tuus Poloniae populus” przeprowadzono reorganizację Kościoła katolickiego w Polsce. Dotychczas diecezja katowicka, razem z częstochowską, tarnowską i kielecką, tworzyły jedną prowincję kościelną wokół archidiecezji krakowskiej. Reforma uczyniła z Katowic archidiecezję, stolicę metropolitalną, zwierzchnią wobec diecezji opolskiej i nowoutworzonej diecezji gliwickiej, w nawiązaniu do historycznych granic Górnego Śląska.
Proponowane warianty pisowni: archi/diecezja oraz archi-diecezja należy odrzucić. Pierwszy z nich posługuje się niestosowanym w polskiej interpunkcji ukośnikiem, który jednak pojawia się pod wpływem języka angielskiego w rozmaitych formularzach urzędowych, np.: PŁEĆ: mężczyzna / kobieta (niepotrzebne skreślić)
Postać archi-diecezja jest tym bardziej niepoprawna, gdyż przedrostek archi- (arcy-), jak i wszystkie przedrostki w języku polskim – rodzime i obce – pisze się łącznie z wyrazami pospolitymi zawsze pisze się łącznie (zob. http://sjp.pwn.pl/zasady/Pisownia-wyrazow-z-przedrostkami;629484.html ). Norma nie przewiduje modyfikacji w zapisie podobnych wyrazów złożonych, nawet gdyby miał on odzwierciedlić ich dwojaki sens (np. archi diecezja = diecezja + archidiecezja). Musielibyśmy wówczas mówić także o pod pułkowniku Ryszardzie Kuklińskim, by w ten sposób uwzględnić drogę jego oficerskich awansów.
Piśmiennictwo branżowe skłania się w ostatnich latach ku formie (archi)diecezja, nawias bowiem jest w polszczyźnie sygnałem możliwości opuszczenia ujętego w nim tekstu.
Ks. dr hab. Leszek Szewczyk zatytułował jedną ze swych rozpraw następująco: „Odnowa przepowiadania słowa Bożego w (archi)diecezji katowickiej po Soborze Watykańskim II: studium homiletyczne”. Porównajmy to z tytułem powieści Lucy-Anne Holmes „(Nie)doskonała dziewczyna”.
Te tytułowe parentezy są elementem pewnej zabawy językowej, dostępnej tylko w tekstach pisanych. Jądrem owej zabawy jest przekaz dwóch różnych znaczeń w jednym wyrazie: (nie)doskonała dziewczyna jest zarazem ‘niedoskonała’ i ‘doskonała’; podobnie mówiąc o (archi)diecezji, możemy mieć na myśli ‘diecezję’ i ‘archidiecezję’ jako nazwy tej samej jednostki administracyjnej Kościoła na poszczególnych etapach dziejów.
Jakkolwiekby jednak spojrzeć, postać (archi)diecezja jest osobliwością językową, stąd występuje ona przede wszystkim w tytułach. Nie należy jej nadużywać w głównym tekście. Polecam konstrukcje: diecezja i archidiecezja, diecezja (obecnie archidiecezja) katowicka, Kościół katowicki; bądź też pars pro toto: kuria katowicka; bądź totum pro parte: Kościół na Górnym Śląsku
Mateusz Klaja

Ortografia2015-02-12
Która forma jest poprawna: po ponaddwutygodniowej wędrówce czy po ponad dwutygodniowej wędrówce?
Jeśli potraktujemy ponad- jako cząstkę słowotwórczą, musimy ją jak z przymiotnikami pisać łącznie, a zatem ponaddwutygodniowy, ponadtrzykrotny itd. Ale oczywiście można też ponad zinterpretować jako partykułę (dodawaną do liczebników bądź odliczebnikowych przymiotników i przysłówków oraz do rzeczowników wyrażających ilość czegoś) i wtedy stosować równie zasadny oraz poprawny zapis: ponad dwutygodniowy, ponad trzykrotny. Oto reguła ortograficzna: http://sjp.pwn.pl/zasady/Pisownia-wyrazow-z-przedrostkami;629484.
Katarzyna Mazur

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30