Ortografia | 2010-11-08 |
Jaka jest poprawna pisownia: kiełbasa średnio rozdrobniona czy kiełbasa średniorozdrobniona? |
|
Poprawnie będzie: średnio rozdrobniona. By ustalić pisownię w tym i jemu podobnych przypadkach, trzeba zastanowić się, jaką częścią mowy byłby oba człony konstrukcji, gdybyśmy spróbowali zmienić ich kolejność. Jeśli po takim przekształceniu drugi element będzie przysłówkiem, a pierwszy przymiotnikiem lub imiesłowem przymiotnikowym, który jest przez ten przysłówek określany, to przy pierwotnym szyku zastosujemy pisownię rozdzielną. No i w podanym w pytaniu przykładzie właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia. Kiełbasa średnio rozdrobniona to bowiem ‘kiełbasa [która została] rozdrobniona średnio’ (gdzie rozdrobniona to imiesłów przymiotnikowy, a średnio – przysłówek). Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-11-08 |
Jak napisać aqua park? |
|
Park wodny to inaczej aquapark lub akwapark. Podane formy zapisu są równoprawne. Katarzyna Mazur |
Ortografia | 2010-11-08 |
Chciałabym się dowiedzieć, które zdanie jest poprawnie napisane: 1. Poinformowano o skutkach nieprzyjęcia i nieopłacenia mandatu. 2. Poinformowano o skutkach nie przyjęcia i nie opłacenia mandatu. Sprawdzałam już w zasadach pisowni, ale nie mogę tego dopasować do konkretnej reguły. |
|
W Wielkim słowniku ortograficznym PWN (oprac. E. Polański, Warszawa 2009) znajdujemy formy nieprzyjęcie, nieopłacenie pisane łącznie. Dodatkowo w zasadach pisowni w tymże słowniku pojawia się następująca informacja: "Partykułę nie jako wykładnik zaprzeczenia piszemy łącznie z następującymi kategoriami wyrazów: (...) Z rzeczownikami: (…) niedopuszczenie, …, niezdyscyplinowanie, …, niezorganizowanie…". Formy nieprzyjęcia, nieopłacenia są rzeczownikami wyrażonymi w D. lp, a w M. lp brzmią nieprzyjęcie, nieopłacenie. Poprawne jest zatem zdanie 1.: Poinformowano o skutkach nieprzyjęcia i nieopłacenia mandatu. Sandra Karliczek |
Ortografia | 2010-11-08 |
Która z form jest poprawna: zgubić but czy zgubić buta? | |
Czasownik zgubić wymaga dopełnienia w formie biernika liczby pojedynczej lub mnogiej. Poprawnie będzie zatem: zgubić (kogo, co?) but. Tatiana Nastula |
Ortografia | 2010-11-08 |
Czy poprawne jest zdanie: Pracowałem w jednej spod rawickich firm czy może: z pod rawickich firm lub: z podrawickich firm? | |
Według Wielkiego słownika ortograficznego PWN (oprac. E. Polański, Warszawa 2009) przyimek spod występuje w konstrukcjach typu: spod łóżka, spod oka . Jeśli spróbujemy opuścić określenie firmy (rawickich) pozostanie nam następujące zdanie: Pracowałem w jednej spod firm zamiast wyrażenia w jednej z . Zatem pierwsza z przywołanych w pytaniu opcji jest niepoprawna. Ponadto w słowniku ortograficznym nie występuje forma z pod . Co za tym idzie, druga opcja również jest niezgodna z regułami języka polskiego. Jedyną poprawną formą jest: Pracowałem w jednej z podrawickich firm . Jednak można też przekształcić zdanie i napisać: Pracowałem w jednej z firm spod Rawic. Sandra Karliczek |
Ortografia | 2010-11-08 |
Bardzo proszę o odpowiedź, czy wyrazy łączone ze spójnikami bo i to piszemy razem, np. boby to zrobił; tobyśmy tam byli? |
|
Pisownia zaproponowana w pytaniu jest poprawna. Cząstki typu -bym, -byś, -by zapisujemy łącznie z większością spójników. Spójniki bo i to bez wątpienia zaliczają się do tej grupy. Jednak w przypadku wyrazu to należy uważać, czy aby na pewno w danym zdaniu pełni rolę spójnika. Może być np. zaimkiem (jak w podanym przykładzie: boby to zrobił) i wtedy bym, byś itd. zapisujemy osobno. W sytuacjach, gdy nie mamy pewności, najbezpieczniej zastosować inną konstrukcję, przyłączając cząstkę -by do czasownika (np. To bylibyśmy tam zamiast Tobyśmy tam byli). Daria Sitko |
Ortografia | 2010-02-05 |
Jestem kobietą, a moje nazwisko brzmi Czarny. Jest to dość nietypowe i zastanawiam się, gdzie leży przyczyna nieodmieniania go na formę żeńską. Będąc dzieckiem, zdarzyło mi się napisać o rodzicach państwo Czarni i zostałam poinformowana przez nich, że zrobiłam poważny błąd. Natomiast przeglądając tę stronę, zauważyłam, że większość nazwisk się odmienia. Czy moje nazwisko jest żywym błędem urzędnika, czy jest jakiś powód jego nieodmienności? | |
Nazwisko to niewątpliwie ustaliło się jako męskie i w tej formie zaczęły go też używać kobiety, co zdarza się dość często w przypadku nazwisk o takim zakończeniu, są też np. żeńskie nazwiska Wolny, Cichy (zwyczaj ten nie dotyczy nazwisk zakończonych na -ski, -cki, -dzki). Kobiece nazwisko Czarny jest nieodmienne, bo żeńskie nazwiska odmieniamy tylko wtedy, gdy są zakończone na -a, natomiast męskie o identycznej formie odmieniamy (Czarnego, Czarnemu, Czarnym). Forma państwo Czarni jest poprawna. Jan Grzenia |
Ortografia | 2010-02-05 |
Jak poprawnie zapisać nazwę jeziora leżącego na Mazurach: Jezioro Szeląg Wielki czy jezioro Szeląg Wielki? Trudno jest ustalić, czy wyraz jezioro jest w tym wypadku częścią nazwy własnej, czy też nie. | |
Z budowy nazwy wynika pisownia: jezioro Szeląg Wielki, podobnie: jezioro Ontario, jezioro Gopło, morze Bałtyk. Nazwa jest rzeczownikiem w mianowniku. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-02-05 |
Jaka jest wykładnia pisania nazw płyt litosferycznych, np. płyty pacyficznej, płyty afrykańskiej itd. MAŁĄ LITERĄ? Tak jak chce np. PWN, skoro taka pisownia stoi w rażącej sprzeczności ze słownikową wykładnią. Wszak taka płyta ma swe granice, walory fizjograficzne i tym podobne wyznaczniki, kwalifikujące do kategorii nazw geograficznych. | |
O pisowni decyduje wiedza merytoryczna: jeśli jest jedna tylko taka płyta, jeden unikatowy obiekt, obowiązuje pisownia wielką literą. Nie wystarcza, że „taka płyta ma swe granice, walory fizjograficzne i tym podobne wyznaczniki”. Musi być obiektem unikatowym, niepowtarzalnym. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-02-05 |
Czy w definicjach zawartych w umowie używamy wielkich czy małych liter? Przykładowa definicja, której pisownia budzi nasze wątpliwości: Dzień Roboczy - każdy z dni od poniedziałku do piątku.... Czy może powinno być: Dzień roboczy, czy może dzień roboczy? | |
W definicjach zawartych w umowie używamy jedynie małych liter: dzień roboczy - każdy z dni od poniedziałku do piątku... Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-02-05 |
Czy opracowując wzorzec umowy handlowej, w tytule oraz dalszej jej treści piszemy: Umowa Kompleksowa czy Umowa kompleksowa?. A może dwie formy są dopuszczalne? | |
W tytule oraz dalszej jej treści piszemy Umowa kompleksowa. Wielką literą piszemy TYLKO pierwszy wyraz tytułu. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-02-05 |
Czy nazwy komunikatorów: gadu gadu, nasza-klasa, skype, facebook itp. należy pisać z dużej litery? Wiem, że są to nazwy własne, ale spotkałam się z różną pisownią i chciałabym wiedzieć, jak jest poprawnie. | |
W istocie są to nazwy własne, ale bardzo szybko stają się rzeczownikami pospolitymi. To naturalny proces w języku: adidas (buty sportowe); Adidas (marka). Jedynie Nasza-Klasa zachowuje chyba status nazwy własnej - jest jedyna, unikatowa; pozostałe są już w powszechnym odczuciu pospolite: gadu-gadu, skype, facebook itp. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-02-05 |
Czy dopuszczalny jest w języku polskim zapis wielką literą nazw specjalnych zdolności posiadanych przez bohaterów gry komputerowej, której akcja toczy się w fantastycznym świecie? Chodzi o nazwy takie, jak szał bojowy, przesunięcie fazowe, lodowe ciernie, ognista kula. Moim zdaniem taki zapis (wielką literą) kładzie akcent na unikalność tej zdolności, a w całym zdaniu pozwala zrozumieć, że postać nie wpada w „powszechny” szał bojowy, ale korzysta ze specjalnej umiejętności, którą może rozwijać zgodnie z występującym w danej grze drzewkiem umiejętności, np. Tarcza wydłuża działanie szału bojowego o 10%. Tarcza wydłuża działanie Szału bojowego o 10%. Zdobyłeś następny poziom szału bojowego. Zdobyłeś następny poziom Szału bojowego. | |
Lepiej zastosować inny rodzaj wyróżnienia, np. cudzysłów. Namnożyło się już zapisów wielką literą. Gdyby jednak bardzo się upierać przy wielkiej literze (a jest to dopuszczalne), to tylko dla obu wyrazów w nazwie, np.: Tarcza wydłuża działanie „szału bojowego” o 10%. Tarcza wydłuża działanie Szału Bojowego o 10%. Aldona Skudrzyk |
Ortografia | 2010-02-05 |
Przedrostek eks- z nazwami własnymi piszemy z łącznikiem, ale czy można skorzystać z tej możliwości, jeśli ta nazwa jest pisana w cudzysłowie, np. eks-,,Swift" (chodzi o statek, który zmienił patrona). Czy dopuszczalne jest użycie eks- przed nazwą dwuwyrazową (np. eks-,,Stefan Batory")? | |
Przedrostek eks- pisze się zawsze łącznie (lub z łącznikiem) z rzeczownikami i przymiotnikami, które nie są nazwami własnymi. W wypadku połączenia tych przedrostków z nazwami własnymi: nazwiskami, nazwami członków narodów, nazwami państw itp., czyli wyrazami pisanymi wielką literą, po tych przedrostkach stosuje się łącznik, tak jak w Pańskich przykładach (również w przy nazwach wielowyrazowych). Jeśli chodzi o cudzysłów, to nie musi on być stosowany w tym przypadku (w „Wielkim słowniku ortograficznym”: „Cudzysłów może zostać użyty do wyodrębniania niektórych nazw własnych […], które występują na końcu wielowyrazowych nazw opisowych”, czyli można go zastosować, ale nie trzeba), ale nie przeszkadza on w zastosowaniu przedrostka eks-. Zatem najlepiej napisać eks-Swift i eks-Stefan Batory. Ewelina Pałka |
Ortografia | 2010-02-05 |
Czy pomiędzy nazwami miast i ich dzielnic powinno się stawiać łącznik (np. Gdańsk -Wwrzeszcz, Gdynia - Orłowo, Sopot – Wyścigi)? | |
Jeśli nazwa miejscowości składa się z dwóch części, z których obie są rzeczownikami i wspólnie określają nazwę miejscowości lub jej części (jak w podanych przez Panią przykładach), wtedy zapisujemy taką nazwę z łącznikiem. Wyjątek: nie piszemy z łącznikiem nazw miejscowych, w których pierwszym członem są wyrazy: Kolonia, Osada, Osiedle, np. Kolonia Ostrów, Osada Konin, Osiedle Wilga. Ewelina Pałka |
Ortografia | 2010-02-05 |
Bardzo proszę o rozstrzygnięcie moich wątpliwości co do pisowni słowa lodowato niebieski (np. dziewczynka o lodowatoniebieskich oczach) - pisownia łączna czy rozdzielna? | |
Lodowatoniebieski to odcień niebieskiego. Główne znaczenie zawiera się w drugim członie, a określa je pierwszy człon. W takim wypadku przymiotniki złożone zapisujemy łącznie. Jeżeli wspomniana przez Panią dziewczynka miałaby oczy niebieskie z zielonymi plamkami, napisalibyśmy o oczach zielono-niebieskich. Mowa tu o dwóch różnych kolorach, równorzędnych znaczeniowo, a wtedy koniecznie należy użyć łącznika. Można sobie pomóc sprawdzając, czy między człony przymiotnika możemy wstawić spójnik i – jeżeli coś jest i zielone, i niebieskie, wtedy piszemy z łącznikiem. Kolor, o którym Pani pisze, zapisujemy łącznie. Ewelina Pałka |
Ortografia | 2010-02-05 |
Czy stanowisko osoby piszemy małą czy dużą literą (np. w sprawozdaniu): Pan Jan Kowalski, podsekretarz stanu / dyrektor czy Pan Jan Kowalski, Podsekretarz Stanu / Dyrektor? | |
Nazwy godności współczesnych i historycznych oraz tytułów naukowych i zawodowych zapisujemy małą literą. Wyjątek stanowią nazwy urzędów jednoosobowych w aktach prawnych i ewentualnie w tekstach o innym przeznaczeniu, jeśli odnoszą się do konkretnej osoby i podajemy ją w pełnym brzmieniu. W sprawozdaniu proszę więc zapisać nazwy wymienionych stanowisk małymi literami. Ewelina Pałka |
Ortografia | 2010-02-05 |
Według słownika ortograficznego PWN nazwy urzędów jednoosobowych piszemy wielką literą w aktach prawnych. Czy oznacza to również, że w tekstach odnoszących się do aktów prawnych, referujących ich treść powinno się stosować taką pisownię (np. Według obowiązującej ustawy Prezes NBP pełni funkcję...)? Takie omówienie nie jest tekstem samego aktu, a mowa tu nie o konkretnym, lecz którymkolwiek prezesie. Tym samym nie są spełnione podawane przez słownik warunki dopuszczające pisownię nazwy urzędu jednoosobowego wielką literą w tekstach o innym przeznaczeniu niż akty prawne. Dodam jeszcze, że próbowałam już wyjaśnić tę kwestię, korzystając z archiwum internetowej poradni PWN, gdzie prof. Bańko przedstawia wzór pisowni wielkimi literami, posługując się cytatem z Konstytucji RP, co niestety nie rozwiewa moich wątpliwości. Będę bardzo wdzięczna za pomoc. |
|
„Wielki słownik ortograficzny PWN” podaje, że nazwy urzędów jednoosobowych można zwyczajowo zapisać wielkimi literami w tekstach innych, niż akty prawne, jednak muszą zostać spełnione pewne warunki, to znaczy nazwa taka powinna odnosić się do konkretnej osoby i występować w pełnym brzmieniu. Tak jak w słownikowym przykładzie: Dziś Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej odwiedził nasze miasto. Zatem w przytoczonej przez Panią sytuacji nie zapiszemy tej nazwy wielką literą, gdyż nie mówi Pani o konkretnym prezesie, o konkretnej osobie, a tylko o stanowisku, o jakiejkolwiek pełniącej je osobie. Ewelina Pałka |
Ortografia | 2010-02-05 |
Szanowni Państwo, moje wątpliwości dotyczą zapisu nazwy Polska Północna w temacie pracy naukowej „Znaczenia Polski Północnej w systemie obronnym II Rzeczypospolitej w latach 1918-1926”. Polska Północna rozumiana jest w tym opracowaniu jako obszar obejmujący dawne województwo mazowieckie, wileńskie i pomorskie, czyli Pomorze Gdańskie z dostępem do Morza Bałtyckiego, Mazowsze Północne wraz z częścią północno-zachodniego Podlasia i Wileńszczyzna (tę informację zamieszczono we wstępie pracy). Jest więc to już rozróżnienie historyczne, które obecnemu użytkownikowi polszczyzny w przeciwieństwie do nazw typu Północ (w znaczeniu ‘kraje leżące w pobliżu bieguna północnego’), Wschód (np. kraje azjatyckie) czy Europa Zachodnia (państwa zachodniej Europy wchodzące w skład UE), nic już nie mówi. Nazwa ta wskazuje na część terytorium, które określono we wstępie pracy. Jak należy zapisać w niej przymiotnik północna? Małą czy dużą literą? | |
Przymiotnik północna należy w tym przypadku zapisać wielką literą, jako że (za „Wielkim słownikiem ortograficznym PWN”) jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy własne państw, regionów, prowincji, stanów, miast, osiedli, wsi, przysiółków itp. piszemy wielką literą. Tak samo sytuacja ma się z wyrazami pospolitymi używanymi w znaczeniu nazwy własnej (Korona = Polska). Analogicznie powinny być zapisywane nazwy obszarów geograficzno-kulturowych, a o takim mowa w pracy. Nie jest to pospolita nazwa strony świata, a właśnie historyczna kraina, dlatego też Polska Północna w tym wypadku powinna być zapisana wielką literą. Ewelina Pałka |
Ortografia | 2010-01-27 |
W statucie szkoły napisano: „16. W przypadku nieobecności Dyrektora Gimnazjum zastępuje go wicedyrektor. Czy Dyrektora Gimnazjum powinno być z dużej, a wicedyrektor z małej litery? | |
Nazwy tytułów naukowych i zawodowych, godności i stopni wojskowych, godności osób duchownych itp. piszemy małą literą (prezydent, premier, minister, rektor, dziekan, prowincjał, przeorysza, król, książę, sułtan, marszałek, generał, major, prezes, dyrektor), np. dyrektor Liceum Ogólnokształcącego w Mikołowie. Pisownię taką nakazuje reguła 116. Z kolei nazwy urzędów jednoosobowych w aktach prawnych pisze się wielką literą, np. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes Rady Ministrów, Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie ze zwyczajem pisownię wielkimi literami można jednak stosować również w tekstach o innym przeznaczeniu – np. w statucie szkoły – pod warunkiem, że nazwa taka odnosi się do konkretnej osoby i występuje w pełnym brzmieniu, np. Dyrektor Gimnazjum nr 2 w Katowicach Jan Kowalski. Mówi o tym reguła 85 zasad pisowni polskiej. Ze względu na powyższe wytyczne proponuję po pierwsze: ujednolicić pisownię obu nazw, po drugie zaś pisać je małymi literami (dyrektor, wicedyrektor), ponieważ statut szkoły obowiązywać ma zapewne przez dłuższy czas, nie tylko w czasie pełnienia obowiązków dyrektora i wicedyrektora przez konkretne osoby, nazwy te należałoby zatem traktować jako nazwy pełnionych funkcji, nie zaś jako odnoszące się do konkretnych osób. Jeśli idzie o nazwę szkoły, to reguła 84 nakazuje wprawdzie pisownię nazw urzędów, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw i in. wielką literą, np. Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Warszawie, Katolickie Gimnazjum nr 3 w Katowicach, Liceum Ogólnokształcące nr 2 w Sosnowcu, jednak jeśli nazwy te będą użyte jako wyrazy pospolite, wtedy napiszemy je małą literą, np. W mieście jest pięć szkół podstawowych i jedno liceum ogólnokształcące. W cytowanym przez Pana tekście statutu rzeczownik Gimnazjum może być jednak napisany wielką literą zgodnie z regułą 93 zezwalającą na pisanie w ten sposób skróconych nazw instytucji, których pełna nazwa została wymieniona wcześniej. Katarzyna Wyrwas |