| Ortografia | 2005-12-08 |
| Czy można użyć zapisu interface czy też interfejs? | |
| Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego uznaje za poprawne obie wersje tego zapożyczonego rzeczownika: i tę w oryginalnym angielskim zapisie interface (wtedy formy odmiany należy zapisywać z apostrofem – interface’u, interface’owi itd.), i tę dostosowaną graficznie do polskich prawideł pisowni, czyli interfejs (który nie powinien już sprawiać kłopotów z odmianą – interfejsu, interfejsowi etc.). Być może z czasem użytkownicy języka zrezygnują z wersji w pisowni angielskiej, choć pewne to nie jest... Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-12-07 |
| Dzień dobry. Jak poprawnie napisać FIAT RITMO, VOLVO AMAZON w znaczeniu nazwy produktu, a nie marki? Wiadomo, że: Przyjechała fiatem, ale co z Fiatem Ritmo? Przyjechała Fiatem Ritmo, fiatem Ritmo czy fiatem ritmo? Proszę o odpowiedź, pozdrawiam Justyna C. | |
| Według od lat obowiązujących zasad polskiej ortografii (reguła 109) nazwy wyrobów przemysłowych, a ściślej nazwy seryjnych egzemplarzy tych wyrobów piszemy małymi literami, gdyż nie są to nazwy własne, lecz pospolite, pochodzące od nazw własnych. Na temat nazw samochodów wypowiadał się m.in. Przewodniczący Rady Języka Polskiego, prof. Andrzej Markowski: «możliwość zaznaczenia, że chodzi o markę wyrobu istnieje i – jak powszechnie wiadomo – odpowiednia reguła ortograficzna głosi, że właśnie nazwy firm i marek wyrobów przemysłowych (to one bowiem są znakami handlowymi prawnie chronionymi!) piszemy od dużej litery, np. samochód marki Peugeot albo samochód „Peugeot”, zegarek marki Citizen albo zegarek „Citizen” (...),margaryna marki Finea albo margaryna „Finea”, piwo marki Żywiec albo piwo „Żywiec”». Regule tej podlegać będzie także pisownia nazwy produktu, jego odmiany, a zatem: fiat ritmo, opel corsa, citroën xsara, polonez truck i inne. Aldona Skudrzyk i Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-12-06 |
| Bardzo proszę o odpowiedź, dlaczego zawołanie myśliwych darzbór pisze się łącznie? Z góry bardzo dziękuje za odpowiedź. | |
| Darzbór to znane od wieków zawołanie myśliwych i leśników, używane w funkcji powitania i pożegnania lub życzenia powodzenia, pomyślności. Zawołanie to składa się z formy trybu rozkazującego czasownika darzyć, dziś już nieczęsto używanej, oraz rzeczownika bór, znaczenie jego można zatem opisać jako ‘niech ci bór darzy (=obdarza, przynosi dary)’. Pierwotnie zwrot ten pisano rozdzielnie (a i dziś w pismach kół łowieckich znaleźć można taką pisownię), zgodnie zresztą z gramatycznym statusem jego członów, w ciągu wieków jednak okrzyk ten powoli zestalił się i zrósł w jedno słowo, podobnie jak inne formy wyrażające życzenia typu dobranoc (‘życzę ci dobrej nocy’) czy bodaj (pierwotnie Bóg daj ‘niech ci Bóg da’). Proces zrastania się darz bór w darzbór według Andrzeja Markowskiego (Polszczyzna znana i nieznana, Gdańsk 1999) jest bezpośrednio powiązany ze zmianą form wyrażania trybu życzącego (optatiwu), zaczęto bowiem w polszczyźnie używać innych, analitycznych (złożonych) form rozkaźnika: dziś zamiast dawnego darz powiedzielibyśmy niech darzy. W modlitwie Ojcze nasz mamy zachowane stare formy rozkaźnika 3. os. lp.: bądź wola twoja, przyjdź królestwo twoje, święć się imię twoje, dziś w powszechnym użyciu mamy formy z partykułą niech: niech będzie, niech przyjdzie, niech się święci. Obecnie obowiązuje pisownia łączna tego okrzyku, co już od lat 50. XX wieku obrazują słowniki, takie jak Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, Słownik języka polskiego pod red. M. Szymczaka, Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego i in. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-12-06 |
| W Słowniku wyrazów obcych (2005) wydawnictwa Greg zanotowane jest hasło: tembr / timbr [fr. timbre] - barwa dźwięku właściwa poszczególnym głosom ludzkim lub instrumentom. Jednak w innych słownikach słowa timbr brak, występuje jedynie timbre z odesłaniem pod tembr. Czy pisownia timbr jest poprawna? | |
| Podobnie ujmuje to hasło Wielki słownik wyrazów obcych i trudnych pod red. A. Markowskiego. Może więc trzeba uznać wariantywność tej pisowni, choć słowniki ortograficzne PWN podają jedynie: tembr (zalecana postać) i timbre (zgodnie z ortografią oryginalną). Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-30 |
| Proszę o zweryfikowanie poprawności zapisu nazw geograficznych w tekście naukowym. W tekście tym pojawiają się nazwy: Kępa Oksywska, Zatoka Gdańska itp. Czy poprawna i zasadna jest pisownia wielką literą pojedynczego członu nazwy: Kępa, Zatoka - w odniesieniu do tych konkretnych miejsc, nie „jakiejś zatoki” czy „jakiejś kępy”. Z góry dziękuję za odpowiedź. | |
| Nazwy geograficzne wymienione w pytaniu zapisano zgodnie z regułą ortograficzną dotyczącą zapisu geograficznych nazw dwuwyrazowych. Obydwa ich człony piszemy wielką literą wtedy, gdy człon drugi jest przymiotnikiem lub rzeczownikiem w dopełniaczu: Ocean Spokojny, Morze Bałtyckie, Jezioro Bodeńskie, Cieśnina Gibraltarska; Jezioro Wiktorii, Zatoka Świń, Morze Barentsa. Jeżeli drugi człon nazwy występuje w mianowniku i nie odmienia się, poprzedzający go wyraz traktujemy jako pospolity i piszemy małą literą: ocean Pacyfik, morze Bałtyk, jezioro Mamry, rzeka Wisła, cieśnina Bosfor. Pierwsze człony tych nazw można napisać wielką literą jedynie wtedy, kiedy odnoszą się do tych właśnie obiektów. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-22 |
| W zdaniu: Potem wskazał rząd niewysokich świerków rosnących niedaleko dębu, po czym - wciąż milcząc, oddalił się w głąb lasu słowo po czym należy napisać razem – poczym w znaczeniu następnie, czy tylko osobno? | |
| Nie ma w polszczyźnie słowa !poczym, połączenie po czym natomiast to przyimek z zaimkiem, które pisze się rozdzielnie. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-11-22 |
| Jaka jest właściwa pisownia wyrażenia nowonarodzone (czy nowo narodzone) Dziecię, jeśli mam na myśli Chrystusa? | |
| Wyrażenia, w których pierwszy człon jest przysłówkiem, a drugi jest imiesłowem odmiennym lub przymiotnikiem określanym przez ten przysłówek, traktuje się jako zestawienia i pisze rozdzielnie, poprawnie zatem piszemy nowo narodzony (zob. Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego, reguła 134). Zgodnie jednak z opinią dra Jana Grzeni, która mnie w pełni przekonuje, «wyrażenie nowo narodzony w odniesieniu do Chrystusa nie może oznaczać cechy doraźnej, lecz tylko trwałą właściwość (...), a to uzasadnia pisownię łączną. (...) Wniosek: piszmy o nowo narodzonym dziecku, ale o nowonarodzonym Dziecięciu». Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-11-22 |
| Witam. Jaka jest poprawna forma: 100 rocznica czy 100. rocznica lub 26 Międzynarodowe Targi... czy 26. Międzynarodowe Targi...? Dziękuję z góry i pozdrawiam. Michał | |
| Poprawne są oba typy zapisów: i ten bez kropki po liczebniku (kropka nie jest tu konieczna, ponieważ nie ma wątpliwości, że mamy na myśli liczebnik porządkowy), i ten z kropką, ponieważ po liczebnikach porządkowych (o postaci przymiotnika) pisanych cyframi arabskimi stawiamy kropkę z wyjątkiem godzin (bez minut), dni miesiąca, po których nazwa miesiąca jest podana słowami i numerach stron w opisach bibliograficznych. Romualda Piętkowa i Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-11-20 |
| Jak zapisywać nazwy księstw? W słowniku internetowym PWN-u znalazłem zapisy Księstwo Warszawskie, Księstwo Zatorskie, Księstwo Mazowieckie, Księstwo Oświęcimskie, ale księstwo halickie. A jak powinno być w przypadku księstwa łowickiego? | |
| Pisownia nazw księstw nie jest wyraziście udokumentowana w żadnym ze słowników ortograficznych. Obowiązuje w tej pisowni zasada ogólna, według której wielka literą piszemy nazwy własne. Jeśli więc wyraz księstwo wchodzi w skład oficjalnej nazwy własnej, pisany jest wielką literą: Księstwo Andory (oficjalna nazwa państwa), Księstwo Warszawskie, Księstwo Mazowieckie, Księstwo Monako (Monako), Księstwo Liechtensteinu (Liechtenstein), Wielkie Księstwo Luksemburga, Wielkie Księstwo Litewskie, Wielkie Księstwo Poznańskie, Księstwo Zatorskie. Inaczej, gdy wchodzi ten wyraz w skład nazwy nieoficjalnej, np. księstwo halickie (Ruś Halicka), księstwo siewierskie, księstwo brzeskie, księstwa łowickie. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-18 |
| W naszej szkole w tym roku pierwszy raz organizuje się cykl imprez poświęconych rozwijaniu umiejętności językowych uczniów. Jak zapisać nazwę: T/tydzień P/poprawnej P/polszczyzny? Czy wszystkie wyrazy wielką literą? A może tylko pierwszy? I jeszcze jedno: w cudzysłowie, czy bez niego? Z góry dziękuję za odpowiedź. Anna P. | |
| W Nowym słowniku ortograficznym PWN czytamy, że wielką literą piszemy nazwy imprez międzynarodowych lub krajowych, którym organizatorzy chcą nadać indywidualną nazwę. W myśl tej zasady proponuję zapis Tydzień Poprawnej Polszczyzny, bez cudzysłowu. Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Sczytywać czy zczytywać. Wiem, że poprawna jest forma sczytywać w odniesieniu do znaczenia ‘przy robieniu korekty: czytając sprawdzić tekst z tekstem oryginalnym’: Sczytać maszynopis z rękopisem. Ale czy poprawna jest ta forma również w odniesieniu do sczytywania danych z kodu kreskowego za pomocą czytnika kodów. A co ze sczytywaniem danych z nośników cyfrowych? | |
| Przedrostek z- ma w polszczyźnie trojaką, zgodną z wymową pisownię (zob. reguła 35 zasad pisowni polskiej) jako z-, s- oraz ś- (por. formy splątać, spłacić, ściec, ścienieć, zrumienić, zrymować itp.), ponieważ w niektórych wyrazach dochodzić może do upodobnienia grup spółgłosek na granicy rdzenia i przedrostka, co znajduje odzwierciedlenie także w ortografii. Dlatego też bez względu na znaczenie (starsze czy nowsze) wyrazu tylko zapis sczytywać jest poprawny i odnotowany w słownikach. Inna rzecz, że na stronach internetowych spotkać można ponad dwa razy więcej form z błędnym zapisem !zczytywać niż form poprawnych ortograficznie! Użytkownicy języka prawdopodobnie dążą w ten sposób do zróżnicowania dwóch form, !zczytywaniem bowiem nazywa się wyłącznie czynności związane z nośnikami danych, liczników itp. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Czy skróty typu m. (miasto), m. st. (miasto stołeczne) można pisać wielkimi literami w nazwach własnych? W Słowniku ortograficznym PWN znalazłem zapis Biblioteka Publiczna M. St. Warszawy, ale innym razem (w TV) zauważyłem zapis Straż Miejska m. st. Warszawy czy Urząd m. st. Warszawy. |
|
| Skróty typu m. (miasto), m. st. (miasto stołeczne) należy w nazwach własnych pisać małymi literami. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Czy zaimek zwrotny się pisać w nazwach własnych małą czy wielką literą, np. Fundacja Nie Lękajcie się czy Fundacja Nie Lękajcie Się? | |
| Zaimek zwrotny się w nazwach własnych należy pisać wielką literą, np. Fundacja Nie Lękajcie Się, Stowarzyszenie Osób Jąkających Się. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Czy określenia: rada pedagogiczna, grono pedagogiczne, pani dyrektor należy pisać małą czy wielką literą? Z góry dziękuję! | |
| Te określenia piszemy małymi literami. Nie są nazwami własnymi. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Jak należy pisać nazwy programów rządowych (np. Pierwsza praca czy Pierwsza Praca, Stop przemocy czy Stop Przemocy), akcji (np. Bezpieczny powrót czy Bezpieczny Powrót, Sprzątanie świata czy Sprzątanie Świata), tytuły osób i instytucji (np. Nauczyciel Roku czy Nauczyciel roku, Szkoła 21. Wieku czy Szkoła 21. wieku)? Z góry dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam. | |
| Nazwy programów rządowych należy traktować podobnie jak nazwy akcji i nagród, wyróżnień i pisać je wielką literą: Pierwsza Praca, Stop Przemocy, Bezpieczny Powrót, Sprzątanie Świata, Nauczyciel Roku Szkoła 21. Wieku lub lepiej: Szkoła XXI Wieku. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Jak zapisać (fryzura) mokra włoszka czy mokra Włoszka, (środek usypiający) głupi jasio czy głupi Jasio? Dziękuję. | |
| Uznałabym te wyrażenia za określenia potoczne pochodne od nazw własnych i pisała małymi literami: mokra włoszka, głupi jasio. Tak się pisze wiele eponimów: europa ('dobre maniery'), kanada ('bogactwo') itd. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Piszę protokół posiedzenia (a może z posiedzenia?) rady pedagogicznej. Czy nazwy dyrektor szkoły i rada pedagogiczna powinnam pisać wielką czy małą literą? | |
| Zdecydowanie protokół posiedzenia. Nazwy, o które Pani pyta, są wprawdzie odnoszone do konkretnej osoby i konkretnego grona osób, ale nie zastępują nazw własnych. Piszemy je małą literą. Wielka litera jest tu zasadna wtedy, gdy podajemy pełną oficjalną nazwę instytucji: Dyrektor Liceum nr 5 w Gliwicach; Rada Pedagogiczna Liceum Ogólnokształcącego im. J.K. w Gdańsku. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-15 |
| Jakimi literami napisać: wewnątrzszkolny system oceniania, komisja przedmiotów humanistycznych, samorząd szkolny, program rozwoju szkoły, udział w procesie wewnątrzszkolnego rozwoju nauczycieli? | |
| Pisownia wielką lub małą literą zależy w podanych przykładach od tego, czy traktujemy podane wyrażenia jako tytuły dokumentów, czy jako nazwy własne instytucji. I tak dokumenty: Wewnątrzszkolny system oceniania, Program rozwoju szkoły; natomiast nazwy instytucji: Komisja Przedmiotów Humanistycznych, Samorząd Szkolny. Wyrażenie udział w procesie wewnątrzszkolnego rozwoju nauczycieli może być pisane tylko małymi literami. Aldona Skudrzyk |
|
| Ortografia | 2005-11-10 |
| Zajmuję się korektą tekstów w redakcji pisma muzycznego. Nie wiem, jak poprawie zapisuje się słowo folkmetal (folk-metal?). Chodzi o gatunek muzyczny łączący elementy muzyki folkowej (inspirowanej folklorem) oraz elementy muzyki metalowej. Pochodzący od niego przymiotnik - jak sądzę - należy oczywiście zapisać bez łącznika: folkmetalowy. Nie wiem, czy w przypadku słowa folk-metal można kierować się zapisem typu blackmetal, gdyż w tym drugim przypadku nie chodzi o dodatkowy składnik muzyki metalowej, ale o jej odcień, rodzaj. Będę wdzięczna za pomoc, Agnieszka z Lublina |
|
| Na anglojęzycznych stronach internetowych dotyczących muzyki metalowej nurt muzyki inspirowanej folklorem traktowany jest jako podgatunek heavy metalu zawierający elementy muzyki folkowej, ulegający jej wpływom. Z tego względu – podobnie jak w języku angielskim – można zalecić pisownię rozdzielną: folk metal. Gdyby folk metal był stylem łączącym w równym stopniu element folkowe i heavymetalowe, pisalibyśmy folk-metal z łącznikiem. Przymiotnik folkmetalowy zapiszemy już łącznie. Katarzyna Wyrwas |
|
| Ortografia | 2005-11-04 |
| Szanowni Państwo, czy w odmianie nazwy firmy Metalexport popełniłam błąd odmieniając: Metaleksportu? Podobno jest to oboczność. Czy to nieszczęsne x w nazwach firm należy przekształcać w ks czy też nie? | |
| Problem dotyczy tylko -x na końcu nazwy, np. Hortex, w Horteksie. W Pani przykładzie znak stoi wewnątrz nazwy, a więc nie należy go przekształcać (zob. regułę 27 zasad pisowni polskiej). Jan Grzenia |
|