| Ortografia | 2011-08-21 |
| Czy wyraz reżym – tak pisany – jest poprawny, czy poprawnie powinno być reżim, czy jest to równoznaczne? | |
| Obie formy są tak samo poprawne. Katarzyna Mazur | |
| Różne | 2011-08-21 |
| Udało nam się nagrać czy Udało się nam nagrać? Która wersja jest poprawna (chodzi o miejsce zaimka zwrotnego się)? | |
| Zgodnie z zasadami słowo się nie może występować na początku zdania, zaleca się też w miarę możliwości nie stawiać go na końcu (choć czasem – w wypowiedzeniach dwuwyrazowych – jest to nieuniknione, np. Zastanów się!; Rozpadało się itp.). Ponieważ w przytoczonych w pytaniu zdaniach się nie jest ani na pozycji inicjalnej, ani ostatnim miejscu, może Pani bez przeszkód użyć każdego z nich. Oba są poprawne. Katarzyna Mazur | |
| Ortografia | 2011-08-21 |
| Mam wątpliwość dotyczącą pisowni wielką bądź małą literą nazwy członków grupy malarzy zwanej Bractwem św. Łukasza, czyli łukaszowców albo Łukaszowców. W publikacjach na temat tego ugrupowania można znaleźć niekonsekwentną pisownię. Przeważa wielka litera, zdarza się także pisownia wielką literą i dodatkowo w cudzysłowie („Łukaszowcy”). Czy obowiązuje tu jakiś wyjątek albo zwyczaj językowy, który kazałby pisać wbrew regule ortograficznej? Przecież nazwy członków bractw, stowarzyszeń, partii, stronnictw politycznych, organizacji społecznych, członków zespołów artystycznych i sportowych itp. piszemy małymi literami. Jak rozumieć wypowiedź prof. Bańki o członkach zespołu Beatles: „(...) Jeśli mamy na myśli cały zespół, piszemy oczywiście jego nazwę wielką literą, np. Bitelsi, Beatles lub The Beatles. Jeśli zaś myślimy o poszczególnych jego członkach, powinniśmy używać małej litery”? Czy w tym kontekście uzasadnione jest zróżnicowanie pisowni w publikacji, gdzie nazwa łukaszowcy pada dość często i stosowanie małej litery w zdaniach typu „(...)dotarli do Nowego Jorku dwaj łukaszowcy (...)”, a wielkiej, kiedy mamy na myśli dzieła stworzone razem przez członków bractwa: „obrazy Łukaszowców”?. Wydaje mi się, że takie zróżnicowanie nie będzie wyglądało dobrze i czytelnik może odbierać to jako niekonsekwencję i błąd w zapisie. | |
| Zdecydowanie łukaszowcy. I to niezależnie od tego, czy ma Pani na myśli wszystkich członków stowarzyszenia naraz (np. w połączeniu statut łukaszowców; do grona łukaszowców należeli... – jest to jedyna uzasadniona pisownia, ponieważ nie ma zamiennej ze Stowarzyszeniem św. Łukasza oficjalnej nazwy *Łukaszowcy), czy też np. paru wybranych członków (np. spotkanie z dwoma łukaszowcami). Powoływać się tutaj trzeba na zasadę, o której Pani wspomniała, a mianowicie tę, że nazwy członków grupy, stowarzyszeń itp. zapisujemy małą literą. Problem z The Beatles/Bitelsami/bitelsami jest nieco innej natury. I tutaj wyjaśnienie prof. Bańki jest dla mnie sensowne. Otóż jak łatwo zauważyć, angielska nazwa formacji ma formę liczy mnogiej i przy przeniesieniu na grunt języka polskiego nazwa całej formacji też przyjmie postać liczby mnogiej, przy czym zostanie pominięte pełniące funkcję rodzajnika słowo the. A zatem angielska grupa The Beatles to po polsku grupa Bitelsi. Natomiast pojedynczy członek grupy to bitels, a jeśli mamy na myśli ich np. dwóch, powiemy bitelsi. Tak też podaje np. Mały słownik użycia wielkich liter w polskich tekstach pod redakcją A. Skudrzyk, K. Urban (Kraków 2009). Natomiast niepokojące jest to, co o bitelsie i jemu pokrewnych wyrazach odnotowano w internetowym wydaniu Słownika ortograficznego języka polskiego PWN (2011 r.). Słownik ten nakazuje następującą pisownię: 1) Bitels (pot. o członku zespołu The Beatles) 2) bitels (chłopak naśladujący wyglądem członków The Beatles) 3) Bitelsi (pot. o zespole The Beatles). Myślę, że doszło tu do fatalnej pomyłki, i zdecydowanie odradzam wzorowanie się na wspomnianym wydawnictwie. Reguły ortograficzne są jasne, a ten przykład ewidentnie im przeczy. Nie ma też najmniejszego uzasadnienia dla tego, by z bitelsów robić wyjątek. Katarzyna Mazur | |
| Etymologia | 2011-08-21 |
| Interesuje mnie etymologia słowa witać. Czy wywodzi się ono z łacińskiego vitae, co oznacza ‘zdrowie’? Często podczas witania się życzy się komuś zdrowia, np. pozdrawiam, zdravstvujte czy nawet niemieckie heil. Nie rozumiem jednak, dlaczego łaciński zwrot miałby wyprzeć polskie w kwestii tak trywialnej jak witanie się. Oczywiście, jestem kompletnym amatorem, więc moje rozważania to tylko gdybanie. | |
| Czasownik witać w znaczeniu ‘pozdrawiać przy spotkaniu’ obecny jest w polszczyźnie od XV w. Wcześniej wyrazem tym posługiwali się też pisarze kresowi, ale używali go w znaczeniu ‘przybywać (dokądś)’. Wiesław Boryś, autor Słownika etymologicznego języka polskiego (Kraków 2006), wywodzi omawiane słowo z prasłowiańskiego czasownika *vitati, vitajǫ, którym opisywano czynność przybywania w jakieś miejsce, później też goszczenia, bycia gdzieś, a także witania kogoś. Nie wykluczając też pokrewieństwa polskiego witać z łacińskim invito, invitare ‘zaprosić, ugościć’, ostatecznie Boryś wskazuje na kontynuację w przytoczonych wyżej formach praindoeuropejskiego rdzenia ṷeḭ- niosącego treść ‘podążać, iść’. Katarzyna Mazur | |
| Ortografia | 2011-08-20 |
| Jak napisać słowo karnoskarbowy – razem czy z myślnikiem (karno-skarbowy)? Słownik języka polskiego podaje jako poprawną formę karnoskarbowy, ale pisownia karno-skarbowy jest tak rozpowszechniona, że zaczynam mieć wątpliwości. Drugie pytanie: istnieje „Kodeks karny skarbowy” – czy w takim razie powinniśmy mówić odpowiedzialność karnoskarbowa, czy odpowiedzialność karna skarbowa? A może jeszcze inaczej (np. odpowiedzialność karna za przestępstwa skarbowe)? | |
| Zdecydowanie piszemy: karnoskarbowy (jedno słowo, bez łącznika), ponieważ jest to przymiotnik złożony o członach nierównorzędnych semantycznie. Proszę już nie mieć wątpliwości. Co do drugiej części pytania: wszystkie zaproponowane przez Panią wersje zapisu są poprawne i godne polecenia. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Intryguje mnie pytanie, czy poprawna jest forma pewien, czy pewny, np. użyte w zdaniu: Jestem tego pewien/pewny. | |
| Zarówno pierwsza, jak i druga forma są dobre. Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Moje pytanie dotyczy odmiany dwóch konkretnych nazwisk, Brud i Bet. Są to dla mnie nazwiska, które można odmieniać, ale wolę się upewnić, czy np. również w takim zdaniu: Mamy zaszczyt zaprosić Annę i Jana Betów oraz Annę i Jana Brudów na uroczystość wręczenia nagród. | |
| Nazwiska te powinno się odmieniać i to dokładnie tak, jak to Pani zrobiła. Katarzyna Mazur | |
| Poprawność komunikacyjna | 2011-08-20 |
| Ostatnio napotkałem uwagę, że użycie wyrażenia południowy zachód w zdaniu: Z powrotem grupa B udała się inną drogą niż grupa – na południowy zachód, jest niepoprawne. Moim zdaniem błędu tu nie ma. Proszę o opinię. A jeśli występuje tu błąd, to również o wyjaśnienie, na czym on polega. | |
| Nie widzę tu żadnego błędu – zdanie jest sensowne i zbudowane zgodnie z wszelkimi normami języka polskiego. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Bardzo proszę o wyjaśnienie, która forma wyrażenia jest poprawna i dlaczego – Ukoronowanie NMP na Królowę Nieba i Ziemi czy Ukoronowanie NMP na Królową Nieba i Ziemi? | |
| Poprawnie jest: Ukoronowanie NMP na Królową Nieba i Ziemi. Przyimek na w tej konstrukcji wymaga użycia po sobie rzeczownika królowa w bierniku, a ponieważ rzeczownik ten odmienia się według wzoru deklinacji żeńskiej przymiotnikowej (jak np. przymiotniki różowa, kolorowa, ale też inne rzeczowniki typu: krawcowa, synowa), końcówką we wspomnianym przypadku jest -ą, nie zaś -ę jak w rzeczownikach żeńskich o typowej odmianie rzeczownikowej. Katarzyna Mazur | |
| Składnia | 2011-08-20 |
| Jak jest poprawnie: oldboye musiały czy oldboye musieli? | |
| Obie formy są poprawne. Oldboy (słowniki ortograficzne zalecają jednak pisownię oldboj) jako rzeczownik męskoosobowy ma w mianowniku i wołaczu dwie możliwe formy: deprecjatywną, która łączy się z orzeczeniem w rodzaju niemęskoosobowym, i niedeprecjatywną, przyłączającą orzeczenie męskoosobowe, przy czym akurat dla tego rzeczownika forma deprecjatywna i niedeprecjatywna wyglądają tak samo, czyli po prostu oldboye (lub, jak radzą słowniki: oldboje). Dobre są w związku z tym obie konstrukcje: ci kochani oldboye przyszli oraz te kochane oldboje przyszły. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-08-20 |
| Czy dopuszczalne i poprawne językowo są użyte sformułowania typu: w ostatnim okresie czasu; w poprzednim okresie czasu itp. Czy też tylko formy w ostatnim czasie; w poprzednim czasie są poprawne? | |
| Wyrażenie okres czasu jest uznawane za pleonazm, czyli konstrukcję, która niepotrzebnie kilka razy przekazuje tę samą treść. Proszę zauważyć, że okres w użytym tu znaczeniu definiujemy jako ‘pewien wycinek czasu’ i gdybyśmy teraz spróbowali do wyrażenia okres czasu podstawić zamiast słowa okres tę jego eksplikację, otrzymalibyśmy połączenie pewien wycinek czasu czasu. Wyraźnie widać, że mamy tu spory naddatek semantyczny, a co za tym idzie – błąd leksykalny, który jest jednym z typów błędów językowych. Podsumowując – połączenie okres czasu jest uznawane za niepoprawne i zdecydowanie należy go unikać. Katarzyna Mazur | |
| Poprawność komunikacyjna | 2011-08-20 |
| Czy gramatycznie poprawne jest sformułowanie buty z wysokim obcasem? Czy można tylko używać buty na wysokim obcasie? | |
| Wyrażenie buty z wysokim obcasem jest zbudowane poprawnie pod względem gramatycznym, ewentualnie z uwagi na semantykę sensowniejsza wydaje się konstrukcja buty z wysokimi obcasami – w końcu w parze butów obcasy są raczej dwa (pomijam sytuację, gdy np. wysoki obcas się złamał i urwał). Katarzyna Mazur | |
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2011-08-20 |
| Chciałabym zapytać o odmianę imion żeńskich typu Sarah, Hannah. Słowniki i poradniki zgodnie twierdzą, że imiona te, jako zakończone na spółgłoskę, są nieodmienne i można dopuścić jedynie odmianę w języku mówionym. Czy tak jest istotnie, czy może zalecenia się zmieniają? Czy nadal można napisać wyłącznie rozmawiałam z Dinah? | |
| Nic się nie zmieniło w zaleceniach w kwestii, o którą Pani pyta. Oczywiście, może Pani przyjąć w swoich tekstach polską pisownię imion takich jak Sarah czy Dinah i np. zamiast Sarah Connor pisać Sara Connor. Wtedy problem z odmianą znika. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Czy poprawne jest słowo dowiadywałam się? | |
| Tak, to poprawna forma niedokonanego czasownika dowiadywać się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, rodzaju żeńskim i czasie przeszłym. Katarzyna Mazur | |
| Ortografia | 2011-08-20 |
| Niedawno spotkałam się z formą audit zamiast audyt. Czy ta forma jest poprawna? | |
| Poprawnie jest tylko audyt. Katarzyna Mazur | |
| Znaczenie | 2011-08-20 |
| Czy poprawnym sformułowaniem jest dane statystyczne na rok, czy dane statystyczne z roku? Czy zależy to od czasu, którego dotyczą przywoływane dane, np. dane na rok przyszły, ale już z roku przeszłego? | |
| Odpowiedzi udzielił sobie Pan sam – zakres użycia wrażeń ... na rok... oraz ... z roku... jest dokładnie taki, jak Pan wskazał. Katarzyna Mazur | |
| Interpunkcja | 2011-08-20 |
| Czy stawiamy przecinek przed zaimkiem pytającym, który nie wprowadza zdania podrzędnego, np. niezależnie od tego który)? | |
| Akurat w podanym przykładzie przecinek stawiamy (czyli powinno być: niezależnie od tego, który). Zasada jest taka, że jeśli sam tylko zaimek tworzy tzw. pozorne, bo jakby niedokończone, zdanie podrzędne, nie stawiamy przed nim przecinka (por. Nie wiem kiedy; Nieważne czyj itp.), chyba że ma on jakiś również zaimkowy zapowiednik/korelat przynależący strukturalnie do zdania nadrzędnego, jak np. w podanej przez Panią konstrukcji, a także przykładach Nie wiem tego, kto; Niezależnie od tego, jak itp. – w tej bowiem sytuacji przecinek przed drugim zaimkiem trzeba postawić. Katarzyna Mazur | |
| Różne | 2011-08-20 |
| Mam pytanie: która forma jest poprawna: radny miasta czy radny rady miasta? | |
| Obie formy da się obronić. Katarzyna Mazur | |
| Ortografia | 2011-08-20 |
| Proszę o podpowiedź, w jaki sposób prawidłowo zapisać (np. w stopce dokumentu) wyrażenie tłumacz przysięgły języka angielskiego. Chodzi mi w szczególności o to, czy wyrażenie tłumacz przysięgły należy zapisać wielkimi literami. | |
| Wszystko należałoby tu pisać małymi literami, oczywiście pod takim warunkiem, że pierwsze słowo nie rozpoczyna zdania. Katarzyna Mazur | |
| Odmiana | 2011-08-20 |
| Jaka jest poprawna odmiana miejscowości Suwałki? Spotkałam się z dwiema formami: do Suwałk lub do Suwałek. | |
| Zwyczaj lokalny może być różny, jednak zgodnie z normą ogólną języka polskiego powinniśmy mieć w dopełniaczu jedynie formę (do) Suwałk. Katarzyna Mazur | |