Najczęściej zadawane pytania (229) Ortografia (592) Interpunkcja (198) Wymowa (69) Znaczenie (264) Etymologia (306) Historia języka (26) Składnia (336) Słowotwórstwo (139) Odmiana (333) Frazeologia (133) Poprawność komunikacyjna (190) Nazwy własne (439) Wyrazy obce (90) Grzeczność językowa (41) Różne (164) Wszystkie tematy (3320)
w:
Uwaga! Można wybrać dział!
Wymowa2004-05-24
Chciałbym wiedzieć, jak akcentować przymiotnik pochodzący od słowa zapożyczonego np. cybernetyczny.
Do przymiotników stosujemy jednolitą zasadę akcentowania, niezależnie czy są derywowane od wyrazów polskich, czy obcych, tak więc cybernetyczny akcentujemy na przedostatniej sylabie.
Romualda Piętkowa
Wymowa2004-04-26
Jak akcentuje się wyrazy jednosylabowe?
Część wyrazów jednosylabowych nie ma własnego akcentu i stanowi w wymowie całość, zestrój akcentowy z wyrazem poprzedzającym (enklityki), np. jednosylabowe formy zaimków osobowych: cię, go, ich, jej, mu, nas, was itd. oraz zaimek zwrotny się, jednosylabowe formy czasowników zaprzeczonych, np. nie jedz, nie krzycz, nie wiem, albo z wyrazem następującym (proklityki), np. partykuła przecząca nie w połączeniu z dwusylabowymi lub dłuższymi formami czasownika, takimi jak nie pomagaj, nie potępiajmy, przyimki jednosylabowe, jak do du, nad ranem, pod miastem. Więcej informacji na ten temat znaleźć można w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-03-12
Jak sobie radzić z akcentowaniem wyrazów. Jakie są ogólne zasady, o których należy pamiętać? Jakie błędy popełniamy najczęściej?
W języku polskim akcent wyrazowy jest stały i pada na drugiej sylabie od końca.
Do wyjątków należy akcentowanie:
1) na trzeciej sylabie od końca form 1. i 2. os. lm. czasu przeszłego (czytaliśmy, pisaliście), w lp. i 3. os. lm. trybu przypuszczającego (zrobiłbym, narysowaliby) i wyrazach zapożyczonych zakończonych na –ika//-yka (gramatyka, mechanika, metryka, metafizyka), a także w liczebnikach z cząstkami: -kroć, -sta, -set (siedemset, czterysta, osiemset) i spójnikach połączonych z końcówkami osobowymi czasownika (abyśmy, żebyście);
2) na czwartej sylabie od końca form 1. I 2. os. lm. trybu przypuszczającego (obejrzelibyśmy, poznalibyśmy);
3) na piątej sylabie w formach 1. I 2. os. lm. trybu przypuszczającego czasowników połączonych z się (dowiedzielibyście się, obuzylibyśmy się);
4) na ostatniej sylabie w rzeczownikach jednosylabowych z cząstkami: arcy-, wice-, eks- (arcyMSTRZ, eksMĄŻ, wiceKRÓL).
Trzeba pamiętać, że zasada akcentowania wyrazów przejętych z łaciny w innych przypadkach niż mianownik dotyczy form, które mają tyle samo sylab, co mianownik, czyli polemika, polemiki, ale polemikami.
Przestrzegać należy też przed generalizacją reguły akcentowania wyrazów obcych na trzeciej sylabie od końca w takich wyrazach, jak biblioteka, kapitan, oficer, wizyta (mają one akcent na drugiej sylabie od końca). W niektórych wyrazach dopuszczalne jest akcentowanie wariantywne: analiza lub ianaliza, epoka lub epoka, festiwal lub festiwal.
Przywołane zasady są zasadami, których należy przestrzegać zgodnie z normą wzorcową. Ocena poprawnościowa akcentowania związana jest z przyjęciem dwóch norm wymowy: potocznej (mniej starannej) i wzorcowej (starannej). Zjawisko powszechnego akcentu paroksytonicznego, czyli na przedostatniej sylabie spowodowało zaaprobowanie w normie potocznej akcentowania na drugiej sylabie od końca. Jednak w komunikacji oficjalnej i starannej wymagana jest norma wzorcowa.
W mediach można zaobserwować również szerzenie się akcentu inicjalnego (na pierwszej sylabie), który w intencji mówiących ma wartość akcentu logicznego. Jest to maniera niezaaprobowana przez normę.
Przystępne omówienie zasad akcentowania i rozstrzygnięcia szczegółowe (ze wskazaniem normy wzorcowej i potocznej, a także wariantywności akcentowania) znaleźć można w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego (s. 1613-1615).
Romualda Piętkowa
Wymowa2004-03-05
Jak należy wymawiać słowo będzie?
Samogłoska nosowa ę w wyrazie będzie jest wymawiana jako połączenie samogłoski ustnej e i spółgłoski nosowej ń, powiemy zatem [beńdzie].
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-02-26
Proszę o odpowiedź, jak należy poprawnie wymawiać wyrazy dyrygent oraz oryginał. Dziękuję i łączę pozdrowienia. Iwona z Chorzowa
Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego zaleca wymowę [dyrygent] (jako niepoprawną podaje [dyrygient]) oraz [oryginał] (języku potocznym dopuszczalna jest wymowa [orginał]).
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-02-17
Jak powinno się prawidłowo wymawiać: pięćdziesiąt czy piędziesiąt?
Bardziej naturalnie brzmi [piędziesiąt], w wymowie polskiej istnieje bowiem tendencja do upraszczania zbitek spółgłoskowych, co oznacza, że jedną spółgłoskę z grupy pomija się. Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego zaleca wymowę (staranną) [pieńdziesiont], podobnie jak [sześdziesiont]. Ten sam autor w swym Poradniku językowym... zwraca uwagę, że wymowa [pieńćdziesiont] (tzw. ortograficzna) jest niepoprawna i jest odbierana jako pretensjonalna.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2004-02-11
Jak się czyta wyraz recycling? Czy można go wymawiać po polsku?
Ważnym czynnikiem decydującym o przyswojeniu danej formy językowej jest częstotliwość jej używania przez ludzi. Recykling to jedno z nowszych zapożyczeń, które początkowo weszło do polszczyzny w formie oryginalnej, z pisownią i wymową angielską, poddało się jednak prawom fonetycznym naszego języka i zostało przyswojone brzmieniowo. Słowniki współczesnego języka polskiego notują interesujący Pana wyraz najczęściej w dwóch wersjach pisowni i wymowy: oryginalnej (recycling, z wymową [risajkling]) oraz spolszczonej (recykling, z wymową [recykling]). Jeżeli zatem w tekście pojawi się słowo zapisane „z angielska”, można je – jako swego rodzaju cytat – przeczytać po angielsku.
Prof. A. Markowski w swej publikacji pt. Język polski. Poradnik... zaleca wymowę recyklink, a Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego wydany w 2003 r. podaje wyłącznie formę zapisu recykling, z czego ostatecznie wynika, że wyraz ten Polacy powinni wymawiać zgodnie z polskimi zasadami fonetycznymi.
Katarzyna Wyrwas
Wymowa2007-06-26
Jak się obecnie wymawia wyraz dziennik albo dziennikarka? Interesuje mnie szczególnie zbitka spółgłosek nosowych. Czy słownik wymowy dopuszcza ń-ń w środku wyrazu czy raczej n-ń?
Słownik wymowy polskiej (red. nauk. M. Karaś, M. Madejowa) dopuszcza dwa sposoby wymowy: [dźeńńik] (podwójne ń) albo [dźenńik]. Podobnie albo [dźeńńikasz] albo [dźenńikasz].
Alicja Podstolec
Wymowa2007-06-22
Czy poprawna jest wymowa „w romantyźmie”?
Formy miejscownika liczby pojedynczej wyrazów zakończonych na -yzm można wymawiać dwojako, a zatem [romantyźm’je] lub [romantyzm’je], [katolicyźm’je] lub [katolicyzm’je], [stoicyźm’je] lub [stoicyzm’je] etc. Słowniki podają obie wersje wymowy, ponieważ obie są w użyciu, jednak Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. A. Markowskiego wskazuje (czy słusznie?), że wymowa „twarda” [romantyzmie] miałaby być obecnie rzadsza. Przedwojenny Słownik ortoepiczny Stanisława Szobera (1938) wymieniał wyłącznie postacie z twardym z. W naszych czasach z punktu widzenia fonetycznego forma z miękką spółgłoską ź jest rezultatem naturalnego w polskiej fonetyce upodobnienia głosek pod względem miękkości, ponieważ po ź znajduje się zmiękczona przez j głoska m’, a w polszczyźnie grupy spółgłoskowe wymawia się w zasadzie w sposób jednolity. Wymowę [romantyźm’je] uznaje się za typową realizację fonetyczną wymienionych wcześniej form, zaś wymowa ortograficzna [romantyzm’je] bywa obecnie odbierana jako przejaw hiperpoprawności, jako wymowa pretensjonalna. Jako polonistka sama wymawiam [romantyźm’je] i taką też wymowę polecam.
Katarzyna Wyrwas

1 2 3 4