| Odmiana | 2008-08-25 |
| Przeczytałem na Allegro takie zdanie: Jeśli po tym czasie osoba, która wygrała aukcję nie potwierdzi ów wyżej wymienionych danych... Coś jest nie tak z wyrazem ów, ale nie wiem co. Proszę o pomoc. | |
| Ów to zaimek wskazujący, który określa rzeczownik i odsyła do znanego rozmówcom, obiektu lub zdarzenia z rzeczywistości albo do użytego wcześniej wyrażenia, do którego odnosi się ten rzeczownik, ma więc znaczenie ‘ten; ten właśnie (o którym była mowa)’. Jest to zaimek o charakterze nieco podniosłym, określany przez słowniki jako książkowy, z czego zatem wynikać może, że nie jest zbyt często używany i dlatego osobom nieprzyzwyczajonym może sprawiać problemy. Występuje chyba najczęściej w formie mianownikowej ów i chyba ta forma jest najbardziej utrwalona w świadomości ogółu użytkowników polszczyzny, np. Tak się rozpoczął ów słynny proces byłych policjantów. Poznałem kiedyś pewnego starego rybaka. Człowiek ów od początku nie budził mojego zaufania. Formy odmiany tego zaimka brzmią: M. ów / owa / owo, D. owego / owej, D. owemu / owej, B. owego / ową, N. owym / ową, Ms. owym / owej, a w liczbie mnogiej: M. owi / owe, D. owych, C. owym, B. owych / owe, N. owymi, M. owych. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-08-20 |
| W przepisie na ciasteczka znalazłam sformułowanie 120 g wiórek kokosowych. Czy forma wiórek jest tu użyta poprawnie? Wydaje mi się, że nie. | |
| Jest to rzeczywiście forma niepoprawna w tym kontekście. Wiórek to mianownik liczby pojedynczej, a w cytowanym fragmencie przepisu decydowanie powinien wystąpić dopełniacz liczby mnogiej: wiórków. Warto może podać wszystkie formy odmiany tego rzeczownika: liczba pojedyncza: M. wiórek, D. wiórka, C. wiórkowi, B. wiórek, N. wiórkiem, Ms. wiórku, W. wiórku! ; liczba mnoga: M. wiórki, D. wiórków, C. wiórkom, B. wiórki, N. wiórkami, Ms. wiórkach, W. wiórki! Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-08-08 |
| Moje dziecko, grając w gry komputerowe, używa formy bronie, czyli liczby mnogiej od rzeczownika broń. Czy to poprawne? | |
| Rzeczownik broń należy do rzeczowników zbiorowych, określa nie tylko jeden egzemplarz, lecz także wiele elementów zbioru, dlatego też nieczęsto można spotkać formy liczby mnogiej i mogą one dziwić. Można utworzyć formy lm.: MBW. bronie , D. broni, C. broniom, N. broniami, Ms. broniach. Istnieją rzeczowniki podobne, które wedle słownikowych zapisów form liczby mnogiej tworzyć nie powinny, a jednak potrzeby języka uczyniły je realnymi – wystarczy wspomnieć o życiach, benzynach, mlekach. Właśnie wśród użytkowników gier komputerowych powstała forma pluralna od rzeczownika życie! Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-08-07 |
| Mam taki problem, może błahy, ale od dłuższego czasu ciągle chodzi mi po głowie i nie znam odpowiedzi. Jak prawidłowo odmienić przez przypadki wyrażenie siemię lniane? Na zadane pytanie otrzymuję dwie różne odpowiedzi. Moim zdaniem prawidłowa forma to: kogo? czego? – siemia. Używana również forma – siemienia wydaje mi się nieprawidłowa, wszak to nie jest siemienie. Może się mylę? | |
| Bywa niekiedy tak, że formy dziwnie wyglądające są – jak na złość – całkowicie poprawne. Rzeczownik siemię odmienia się wprawdzie według deklinacji nijakiej, ale odmienia się specyficznie, ponieważ należy do grupy wyrazów, które w przypadkach zależnych mają tzw. rozszerzenie tematyczne. Oznacza to, że po temacie wyrazu (części w miarę niezmiennej podczas odmiany), a przed końcówką przypadka pojawia się dodatkowy element, jak w podobnych imię – imienia, plemię – plemienia, ramię – ramienia. Rzeczownik siemię ma w mianowniku i bierniku temat siem’, a końcówkę -ę. W dopełniaczu natomiast po temacie siem’- pojawia się rozszerzenie tematyczne -eń- (ortograficznie zapisywane jako -eni-), a po nim końcówka -a. Przymiotnik lniane odmienia się jak inne przymiotniki rodzaju nijakiego. Zasób form odmiany przedstawia się więc tak oto: M. siemię lniane, D. siemienia lnianego, C. siemieniu lnianemu, B. siemię lniane, N. siemieniem lnianym, Ms. siemieniu lnianym. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-07-17 |
| Jak brzmi biernik od wyrazu czerw w liczbie pojedynczej? Pszczelarze z uporem stosują formę czerwiu, lecz ja byłabym za formą czerwia. Podam przykład zdania: Pszczoły - nosicielki wirusa nie powinny karmić czerwia.[...] Jeżeli to robią, zarażają czerwia. Tak powinno być moim zdaniem - a pszczelarze stosują taką formę: Pszczoły - nosicielki wirusa nie powinny karmić czerwiu. Jeżeli to robią, zarażają czerw. | |
| Pyta Pani o biernik lp., a w cytowanych zdaniach mamy do czynienia z dopełniaczem przy czasowniku zaprzeczonym (nie powinny karmić – kogo? czego?, ale: powinny karmić – kogo? co?). Zajmijmy się zatem najpierw pełnym zasobem form odmiany tego rzeczownika, a następnie dopełniaczem lp. w szczególności. Odmiana wygląda następująco: liczba pojedyncza: DB. czerwia, N. czerwiem, MsW. czerwiu; liczba mnoga: MBW. czerwie, D. czerwi, N. czerwiami, Ms. czerwiach. Słowniki, począwszy od najstarszych, podają jako końcówkę D. lp. -a (zob. S.B. Linde Słownik języka polskiego, t. I, Lwów 1807, s. 367; J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.) Słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 1900, s. 387; S. Szober Słownik ortoepiczny. Jak mówić i pisać poprawnie, Warszawa 1938, s. 49). Współcześnie również obowiązuje wyłącznie końcówka -a typowa dla rzeczowników żywotnych – czerw to wszak ‘beznoga, mało ruchliwa larwa wielu muchówek i błonkówek’ oraz ‘stadium rozwojowe pszczoły miodnej’. Znaczeniem przestarzałym jest ‘larwa – pasożyt toczący drzewa, owoce itp.; także: zbiorowo o takich larwach’ (Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Dawniej czerw był rzeczownikiem zbiorowym, czyli takim, który oznacza zbiór przedmiotów (np. ptactwo, robactwo, listowie, igliwie). Końcówka D. lp. -u występuje właśnie w odmianie rzeczowników zbiorowych, takich jak tłum, las, dlatego też być może dla niektórych pszczelarzy czerw nadal ma wyraźniejsze znaczenie zbiorowe niż jednostkowe; zwracał na to uwagę Witold Doroszewski (O kulturę słowa, t. I, Warszawa 1964, s. 493), pisząc o formie to czerwie (jakto listowie, to igliwie), którą uważał za gorszą niż ten czerw. A może pszczelarze odmieniają nazwę larwy analogicznie do wyrazów, takich jak cukier, śnieg, piach, deszcz? W języku zawodowym pewne rzeczy mogą się zdarzyć, fachowiec bowiem może widzieć zjawiska z innej perspektywy niż niefachowiec. Niezaprzeczalnym jednak faktem jest, że współcześnie obowiązuje tylko jedna poprawna forma D. lp. rzeczownika czerw i jest nią czerwia. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-07-08 |
| Czy poprawna jest forma będą (mu) kazali czasownika kazać? Oczywiście nie chodzi o głoszenie kazań :o). | |
| Będą kazali jest jak najbardziej poprawną formą czasu przyszłego złożonego obok drugiej, równorzędnej będą kazać. Pełen zasób form to: będę kazał (kazała) / będę kazać, będziesz kazał (kazała) / będziesz kazać, będzie kazał (kazała)(kazało) / będzie kazać, będziemy kazali (kazały) / będziemy kazać, będziecie kazali (kazały) / będziecie kazać, będą kazali (kazały) / będą kazać. W przypadku tego czasownika częściej dla wyrażenia czynności przyszłej używane są formy czasu przyszłego prostego o końcówkach identycznych z końcówkami czasu teraźniejszego (w nowszych opracowaniach czas ten nazywa się czasem nieprzeszłym): każę, każesz, każe, każemy, każecie, każą (zob. np. Słownik gramatyki języka polskiego pod red. W. Gruszczyńskiego i J. Bralczyka, Warszawa 2002, s. 33). Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-07-08 |
| Dzban ma uszy czy ucha? Rosół ma oczy czy oka? | |
| Dzban ma ucha. Ucho to m.in. ‘uchwyt w kształcie koła, łuku, prostokąta lub pętli, umocowany do naczynia lub torby (np. Chwyciła garnek oburącz za ucha i zestawiła go z kuchni, a także ‘otwór w igle służący do nawlekania nitki’. W wymienionych znaczeniach odmiana tego rzeczownika w liczbie mnogiej jest nieco inna niż wtedy, kiedy mowa o narządzie słuchu. Formy są następujące: MB. ucha, D. uch, C. uchom, N. uchami, Ms. uchach. Dodać warto, że w języku potocznym dopuszcza się formy odmiany takie jak w znaczeniu ‘narząd słuchu’ (MB. uszy, D. uszu, C. uszom, N. uszami, Ms. uszach). Rosół ma oka. Oprócz narządu wzroku człowieka i innych organizmów żywych okiem nazywa się również ‘kroplę tłuszczu pływającą na powierzchni jakiegoś płynu, zwykle zupy’, ‘to, co jest kształtem podobne do oka lub pełni podobną funkcję’ (np. deseń na tkaninie w kolorowe oka), ‘okrągłą, lśniącą powierzchnię wody’ (oka kałuż, jezior), ‘duże oczko – pętelkę w dzianinie, sieci’ (można np. reperować oka sieci). W tych znaczeniach formy liczny mnogiej brzmią: MB. oka, D. ok, C. okom, N. okami, Ms. okach. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-07-08 |
| Czy poprawne jest polecenie kierowane do dziecka: ustań tu, czy raczej powinno się mówić stań tu? | |
| Od nieregularnego czasownika ustać w znaczeniu ‘utrzymać się na nogach w pozycji stojącej’ (np. Nie potrafił ani ustać, ani usiedzieć. Nie móc ustać na nogach ze zmęczenia. Ustać o własnej sile. Ustać w miejscu) można wprawdzie utworzyć formy trybu rozkazującego, ale brzmią one ustój, ustójcie, nie są one jednak chyba często używane, skoro udało się znaleźć zaledwie parę przykładów na forach inernetowych: ej, na takim przyjęciu ustój na szpilkach godzin parę (gala.onet.pl), i weź tu ustój na jednej nodze (www.fotoprzyroda.pl), ale ustój tu, bracie, na jakimś postumencie przez kilka godzin (www.bacanalia.eu). Ustań to forma rozkaźnika od czasownika ustać w znaczeniu ‘przestać (przestawać) dziać się, trwać; zakończyć się (kończyć się), przeminąć (przemijać)’ (np. Ustały kłótnie, spory) oraz ‘przestać (przestawać) iść, biec, pracować itp. z powodu wyczerpania, opaść (opadać) z sił’ (np. Pompował, ustając co chwilę od upału). Zdecydowanie stań tu lub stój tu są właściwymi formami poleceń wydawanych dziecku czy innej istocie rozumnej. Sama jestem matką trzech nader ruchliwych chłopców, rozumiem zatem, że mówiącemu może chodzić o to, aby dziecko ‘stojąc, wytrwało w jednym miejscu’, które to znaczenie najlepiej oddaje właśnie czasownik ustać (zob. np. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-07-02 |
| Jak poprawnie mówimy: umią czy umieją? | |
| Zdecydowanie umieją. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-07-02 |
| Czy powinno się dopisywać końcówki do odmienianych skrótów? Wstąpić do ZMS czy do ZMS-u? Zupełnie nie podoba mi się forma w ZMS-ie, ale ją widuję. | |
| Skrótowców pisanych w całości wielkimi literami i kończących się na spółgłoskę dozwala się nie odmieniać, choć wydaje mi się, że bardziej naturalną formą jest wstąpić do ZMS-u. Skrótowce wspomnianego typu odmieniamy, dopisując końcówki po łączniku: ZMS-u, ZMS-owi, ZMS-em (po spółgłoskach twardych). Miejscownik ZMS-ie (po spółgłoskach miękkich dopisujemy wszakże odmianie -ie) być może wygląda nieco nietypowo, ale jest najzupełniej poprawny. Istnieją przypadki, kiedy końcówki odmiany skrótowca nie oddziela się łącznikiem od tematu: przy odmianie skrótowców zakończonych na T, jak LOT w miejscowniku tylko pierwsza litera tej nazwy jest wielka, pozostałe zaś są małe: o Locie, podczas gdy inne formy to np. LOT-u, LOT-em, LOT-owi. Taki wyjątkowy zapis miejscownika wynika z faktu, że mamy w tej nazwie wymianę głoski t na ć, co trudno byłoby oddać w inny sposób (zob. J. Podracki Słownik skrótów i skrótowców, Warszawa 1999, s. 29-30). Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-06-30 |
| Czy i jak odmienia się wyraz laba? Np. w zdaniu dzisiaj mam labe. | |
| Wprawdzie rzeczownik laba o znaczeniu ‘czas wolny od zajęć, próżnowanie, odpoczynek’ pochodzi od niemieckiego Labe, to jednak jest odmieniany według zasad polskiej fleksji. Skoro został spolszczony i ma końcowe -a, to tym samym wpisuje się do polskiej deklinacji żeńskiej, a więc odmienia się jak podobnie zakończone rzeczowniki typu baba, chluba, żaba. Formy są następujące: w liczbie pojedynczej - D. laby, C. labie, B. labę, N. labą, Ms. labie, W. labo!; w liczbie mnogiej – M. laby, D. lab, C. labom, B. laby, N. labami, Ms. labach, W. laby! W pytaniu Pani mamy formę biernika liczby pojedynczej, która powinna mieć zapis z końcowym -ę: dzisiaj mam labę. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-06-28 |
| Mam pytanie, jak wytłumaczyć przypadki rzeczownika mojemu włoskiemu mężowi. On nie potrafi zrozumieć, dlaczego pytamy o ten rzeczownik, dlaczego końcówki rzeczownika się zmieniają. | |
| Język polski należy do języków, w których odmiana wyrazów, czyli fleksja, odgrywa dużą rolę. Z formy fleksyjnej wyrazu dowiadujemy się wiele o jego znaczeniu w tekście. Inaczej jest na przykład w angielskim, który jest językiem pozycyjnym, to znaczy o znaczeniu tekstowym decyduje pozycja danego wyrazu w zdaniu. Przykładem niech będzie angielskie zdanie Mary is drinking coffe, które po polsku można sformułować na cztery sposoby: Maria pije kawę; Kawę pije Maria (taki szyk możemy zastosować, gdy podkreślamy, że ktoś inny pije na przykład herbatę czy sok); Pije kawę Maria (tak można powiedzieć wówczas, gdy chcemy przekazać informację ‘zaraz skończy, nie przeszkadzaj’); Maria kawę pije (taka wersja jest możliwa, gdy odpowiadamy na pytanie A Maria co robi? ). Te przykłady pokazują wagę form fleksyjnych rzeczownika. Język włoski ma, w porównaniu z polszczyzną, znacznie ograniczoną odmianę wyrazów, choć nie można powiedzieć, że jest językiem niefleksyjnym. Jeśli chodzi o odmianę rzeczowników, to przypadki zastępowane są często we włoskim po prostu przez przyimki. To znaczy, jeśli na przykład chcemy powiedzieć: zakaz przejścia powiemy divieto di transito, kawałek drogi - pezzo di strada. Przypadek rzeczownika ma w polszczyźnie charakter składniowy – przekazuje informację o związkach rzeczownika z czasownikiem, przymiotnikiem, liczebnikiem, przyimkiem, inaczej można powiedzieć, że przypadek ma znaczenie tylko w tekście. W języku włoskim taką informację przekazują bądź przyimki bądź pozycja w zdaniu. W polszczyźnie, aby zdanie było poprawne i zrozumiałe, rzeczownik musi być użyty w określonej formie. Ucząc się polskich czasowników, zawsze należy jednocześnie przyswoić sobie, w jakim przypadku powinien wystąpić rzeczownik po nim następujący, na przykład potrzebuję czasu (dopełniacz), myślę o … (miejscownik), widzę dom (biernik), podobnie jak ucząc się włoskiego, musimy pamiętać, że mówimy pensare a …, provenire da …, piangere di …. Oczywiście nie ma zupełnej odpowiedniości pomiędzy użyciem formy przypadkowej i użyciem przyimka. Magdalena Pastuchowa |
|
| Odmiana | 2008-06-28 |
| Jesteśmy producentem pustaków do budowania ścian jednowarstwowych. System (8 różnych kształtów pustaków) nazwaliśmy hotblok. Pytanie dotyczy odmiany nazwy hotblok. Jak odmienić w dopełniaczu: hotbloka czy hotbloku? | |
| Dla dopełniacza rodzaju męskiego mamy do dyspozycji te dwie wspomniane w pytaniu końcówki. Kłopot z tym, że nie ma jasnych kryteriów ich doboru: krawatu / krawata; obrusu / obrusa, ale bloku, kroku, skoku itp. Proponuję, by wybrać -u przez analogię do bloku - najbliższego formalnie omawianemu słowu. Aldona Skudrzyk |
|
| Odmiana | 2008-03-05 |
| Chciałbym zasięgnąć opinii na temat stopniowania przymiotników typu: zielony, czerwony i innych nazywających kolor. Nie bardzo rozumiem, jak coś, co jest zielone, może być zieleńsze czy bardziej zielone, mam świadomość, że używa się słowa bielszy, czerwieńszy itp., ale czy faktycznie powinno się je stopniować? | |
| Przymiotniki, przy pomocy których określamy kolory, oznaczają cechy stopniowalne, tzn., że możemy wskazać (właśnie poprzez stopniowanie) intensyfikację lub osłabienie cechy nazwanej przymiotnikiem stanowiącym podstawę słowotwórczą. Przeciwieństwem tegoż są cechy niestopniowane. W przypadku kolorów można mówić o dwóch typach stopniowania – bezwzględnym i względnym. Weźmy dla przykładu dwa wyrazy – białawy i bielszy. Obydwa pochodzą od przymiotnika biały. Aby określić znaczenie pierwszego z nich, wystarczy odwołać się tylko do podstawy słowotwórczej, ponieważ białawy oznacza ‘nie całkiem biały’. To jest właśnie stopniowanie bezwzględne. Jeśli natomiast chcemy dociec znaczenia przymiotnika bielszy, już musimy intensywność tej cechy porównać z innym przedmiotem, tak jak to się niezwykle często słyszy w reklamach koszule wyprane w proszku X są bielsze niż wyprane w proszku Y. I to jest właśnie stopniowanie względne. Mam nadzieję, że powyższe wyjaśnienie rozwieje Pana wątpliwości i z pełnym spokojem będzie Pan mógł powiedzieć, że tej wiosny drzewa za oknem są bardziej zielone niż rok temu:-). Czego właśnie życzę, bo zielony to podobno kolor nadziei :-). Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Odmiana | 2008-03-03 |
| Uczę się w Niemczech języka polskiego i bardzo proszę o pomoc: Czym w obu zdaniach jest słowo samej - przymiotnikiem czy zaimkiem? Jaki jest jego przypadek? Nie chce mi się iść samej. To nie dla mnie samej. | |
| To nie dla mnie samej. Oba pogrubione człony to zaimki w dopełniaczu liczby pojedynczej, przy czym mnie to forma zaimka osobowego, a samej - zaimka przymiotnego. O tych rodzajach zaimków na pewno się Pani uczyła. W Polsce są już podręczniki, które odpowiednie rodzaje zaimków klasyfikują jako rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki, liczebniki. Nie chce mi się iść samej. Obie podkreślone formy to również zaimki, tym razem w celowniku liczby pojedynczej. Dowodem na to, że sama to zaimek, jest możliwość wystąpienia w zdaniu w roli podmiotu - to podpowiedź na przyszłość. Powodzenia w nauce języka polskiego. Iwona Loewe |
|
| Odmiana | 2008-02-12 |
| Mówiąc o uczniach, używamy liczebników zbiorowych, np. pięcioro uczniów, siedmioro uczniów, piętnaścioro...W związku z tym mam pytanie. Jeżeli uczniowie to sami chłopcy, czy możemy powiedzieć i napisać: pięciu uczniów? Jeśli tak, to nasuwa się koleje pytanie. Odbiorca naszej wypowiedzi może nie znać płci uczniów i uzna, że popełniliśmy błąd językowy. Co robić, by uniknąć błędów? Czy w stosunku do uczniów zawsze używamy liczebników zbiorowych, czy są wyjątki? | |
| Można, a nawet należałoby (gdy mamy do czynienia ze świadomym użytkownikiem języka) wprowadzić taką gramatyczną dywersyfikację zbiorowości uczniów. Słownik poprawnej polszczyzny podaje, że liczebników zbiorowych używamy określając grupy różnopłciowe – jeśli więc nie wiemy, czy to sami chłopcy, czy razem - dziewczęta i chłopcy – „bezpieczniej” jest użyć liczebnika zbiorowego: Siedmioro uczniów naszej szkoły zostało wyróżnionych - w domyśle: dziewczęta i chłopcy. Gdybyśmy wiedzieli, że są to sami chłopcy, można śmiało użyć liczebnika głównego: Proszę, by siedmiu pani uczniów pomogło przenieść te stoły. Radosław Miszak |
|
| Odmiana | 2008-02-12 |
| Podczas czytania bajek moje dzieci protestują, kiedy czytam: Kopciuszek pobiegł do lub Czerwony Kapturek zjadł śniadanie, twierdząc, że skoro to dziewczynki, to powinno być napisane Kopciuszek pobiegła, Czerwony Kapturek zjadła. Pytam zatem, kto ma rację: przedszkolaki czy autorzy książek? Dziękuję i pozdrawiam, Magda H. | |
| Szanowna Mamo! Rację mają autorzy i tłumacze bajek, zaś Pani dzieci szukają logiczności tam, gdzie jej w życiu, także tym językowym, nie znajdą bezwarunkowo. Oto bowiem język wcale logiczny być nie musi. Przykładów na to zjawisko z samego tylko zakresu rodzaju naturalnego i gramatycznego jest mnóstwo. Podam tylko parę, mam nadzieję, przejrzystych ilustracji. Nie jest prawem bezwarunkowym, jak już napisałam, by rodzaj gramatyczny rzeczownika zgadzał się z rodzajem rzeczy/osoby, które nazywa. Te oczywiste prawidłowości pominę na korzyść przykładów rozminięcia się rzeczywistości językowej z tą, którą język ma nam opisać. Otóż kiedy mówimy Dziecko łkało w łóżeczku, używamy rzeczownika w gramatycznym rodzaju nijakim, choć rzeczywistość w ogóle nie przewiduje ludzkich form nijakich czy też obojakich. Wszak rodzimy tylko dziewczynki (rodzaj żeński) albo chłopców (rodzaj męski). Innym razem rzeczywistość (jak w pani bajkowym przykładzie) z powodzeniem może przeczyć wyrażeniom językowym, proszę porównać: Ten stary babsztyl wszedł do kolejki (a mówimy o kobiecie, podobnie z Kopciuszkiem, Czerwonym Kapturkiem), Maria Rokita wystąpił z klubu parlamentarnego. Ojciec Maria Kolbe został świętym (a bez wątpienia mówimy o mężczyznach). W ostatnich przykładach doszło do zupełnego rozminięcia się gramatyki z rzeczywistością językową, z jaką musimy się pogodzić dzięki zwyczajowi językowemu (w tym zwłaszcza silnej pozycji nazw własnych w ramach narodu i jego kultury). Ale i to nie wszystko. Proszę porównać: Janek był strasznym łajzą / ofermą. Julia była straszną łajzą / ofermą. Janda skoczył daleko (o skoczku). Janda wygrała wszystko (o aktorce). Oto z kolei przykład ambiwalencji językowej ( w tym znowu nazw własnych). Te same bowiem rzeczowniki pozwalają się w zdaniach sytuować w dowolnym z dwu wybranych kontekstów gramatycznych, tym razem dobrze dopasowanych do rzeczywistych kontekstów. Myślę, że z czasem Pani dzieciom zobojętnieją nielogiczności językowe na korzyść imaginacji, którą mają uruchomić znaczenia nazw własnych postaci bajkowych i nie będą zakłócać czaru opowieści. Proszę dalej czytać dzieciom, jak głosi hasło akcji, 20 minut codziennie! Iwona Loewe |
|
| Odmiana | 2008-02-07 |
| Dzień dobry, proszę o pomoc w rozstrzygnięciu dylematu, czy pojęcia OpenGL i OpenAL powinno się odmieniać, a jeśli tak to w jaki sposób – OpenGL'a, OpenGL'em czy OpenGL-a, OpenGL-em, a może OpenGLa, OpenGLem, itd.? OpenGL to skrót od Open Graphics Library - aplikacja używana do generowania grafiki w grach. OpenAL to skrót od Open Audio Library i odnosi się do generowania dźwięku. | |
| Nazwy tych programu – jak to nazwy informatyczne – są zbudowane nieco dziwacznie, są bowiem częściowo wyrazami, częściowo skrótowcami. Te uwarunkowania nie stanowią jednak problemu, jeśli idzie o odmianę oby nazw, ponieważ skoro końcowym elementem jest pisany wielkimi literami skrótowiec GL czy AL, to końcówki odmiany należy dodawać po myślniku, podobnie jak to czynimy w przypadku skrótowców typu PSL (PSL-u, PSL-em, PSL-owi itd.), PRL ((PRL-u, PRL-em, PRL-owi). Powstaną więc formy: OpenGL-a, OpenGL-owi, OpenGL-em, OpenGL-u. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-02-07 |
| Szanowni Państwo, proszę o pomoc w rozwianiu moich wątpliwości. Polonistka mojej siostrzenicy podała uczniom na lekcji języka polskiego, że temat gramatyczny wyrazu gęś to gęś- i gę-, natomiast końcówki fleksyjne, to np. w dopełniaczu -si, w narzędniku -sią. W wyrazie kot podała tematy: kot-, ko-, a za końcówkę fleksyjną np. w miejscowniku uznała morfem -cie. Czy polonistka mojej siostrzenicy ma rację? Czy nie powinna wskazać tematów obocznych gęś- : gęs`-; kot- : koc`-? | |
| Polonistka się pomyliła w niektórych miejscach… Temat fleksyjny wyrazu to w miarę niezmienny, początkowy element form wyrazów odmiennych (rzeczowników, czasowników, przymiotników, zaimków, liczebników), po którym dołączane są zmieniające się podczas odmiany końcówki fleksyjne (przypadkowe lub osobowe). Temat fleksyjny jest w miarę niezmienny, bo może oczywiście mieć kilka wersji fonetycznych, kiedy w różnych formach odmiany dochodzi do wymian (oboczności) spółgłoskowych i samogłoskowych, np. rzeczowniki ręka i noga maja kilka tematów obocznych z wymianami głoskowymi – M. ręk-a, D. ręk’-i, C. ręc-e, D. lm. rąk-Ø (k : k’, k : c, ę : ą); M. nog-a, D. nog’-i, C. nodz-e, D. lm. nóg-Ø (g : g’, g : dz, o : ó). W wyrazie gęś tematem we wszystkich formach odmiany jest gęś-, do którego dołączane są kolejno końcówki: CMs. gęśi, B. gęś-Ø, N. gęś-ą. W odmianie wyrazu kot występują tematy oboczne kot- i koć- (ć nie c’, bo wymowa jest środkowojęzykowa) oraz końcówki: DB. kot-a, C. kot-u, N. kot-em, MsW. koć-e. Katarzyna Wyrwas |
|
| Odmiana | 2008-02-06 |
| Różnica zdań dotyczy odmiany w liczbie mnogiej zestawień, w tym przypadku dwóch rzeczowników, a konkretnie historia choroby (jest to sformalizowana dokumentacja medyczna). Moim zdaniem, ponieważ język polski jest z natury fleksyjny, powinno się odmieniać obydwa wyrazy, jeśli odmiana jest możliwa gramatycznie i stylistycznie. Tutaj: M. historie chorób, nie historie choroby; D. historii chorób, nie historii choroby, czyli odmieniamy obydwa wyrazy. Inaczej w przypadku np. beczki prochu, nie beczki prochów; beczek prochu, nie beczek prochów - odmieniamy tylko jeden wyraz. Czy mam rację? | |
| Oczywiście w lm. historie (kilku) chorób - jeśli istotnie idzie o to, by dokumentacja zawierała oddzielne opisy każdej z chorób. Wszelako tytuły rubryk w sformalizowanych kwestionariuszach tradycyjnie mają formę lp. (zatem: Historia choroby - w domyśle: tej, której dotyczy dokumentacja medyczna) - niezależnie od tego, czy pacjent cierpi // jest leczony na jedną dolegliwość czy na kilka (te zwykle podaje w wywiadzie, na podstawie którego zapewne ustala się rodzaj podawanych leków, ale niekoniecznie opisuje się historie owych innych chorób szczegółowo). Jeśli tak jest, to względy gramatyczne muszą ustąpić praktyce (i tradycji) - choć z gramatycznego punktu widzenia Pan ma rację (choroby są policzalne, ich historie mogą być różne). Zatem: historie chorób). Ewa Jędrzejko |
|