| Odmiana | 2011-02-26 |
| Proszę o odpowiedź, jak forma poprawna postrzeganie przez przedszkolaków czy przez przedszkolaki. | |
| Forma przedszkolaków będzie odnosiła się tylko do chłopców, przedszkolacy bowiem to chłopcy chodzący do przedszkola (w bierniku – kogo? co? – przedszkolaków). Jeżeli jednak chce Pani w stwierdzeniu postrzeganie przez przedszkolaki wskazać na ogół przedszkolaków (czyli i na dziewczynki, i na chłopców), to wówczas należy użyć formy przez przedszkolaki. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2011-02-01 |
| Proszę o podanie, jak będzie brzmiało słowo mysz (smycz, uprząż, noc) w wołaczu l.p. oraz l.m. | |
| Wołacz każdego z przywołanych w pytaniu rzeczowników przyjmie w liczbie pojedynczej postać odpowiednio: myszy, smyczy, uprzęży, nocy, zaś w liczbie mnogiej: myszy (tak samo jak w lp.) oraz smycze, uprzęże, noce. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-01-25 |
| Dlaczego rozpowszechniony jest zwrot baśnie braci Grimm zamiast bracia Grimmowie, baśnie braci Grimmów? |
|
| Konstrukcja baśnie braci Grimm jest poprawna - nie ma bowiem obowiązku odmieniania nazwisk obcych, jeśli występują one z jakimś odmienionym wyrazem wchodzącym z nim w związek zgody (może to być np. imię, nazwa funkcji, relacji, cechy) - w przykładzie takim wyrazem jest braci. A samo wyrażenie bracia Grimm rozpowszechniło się pewnie jako krótsze i zawierające postać nazwiska łatwiej identyfikowaną z formą podstawową, czyli mianownikiem liczby pojedynczej; i jako bezpieczniejsze - nie trzeba się martwić o to, że nazwisko autorów zostanie źle odmienione. Zresztą akurat w zawrocie baśnie braci Grimm nieodmienienie nazwiska ma swoją pozytywną stronę - czyni mniej możliwą następującą, niezgodną z faktami, interpretację ‘baśnie napisane przez mężczyzn, którzy są braćmi jakichś Grimmów’, która mogłaby się pojawić dla połączenia baśnie braci Grimmów. I niewykluczone, iż ta okoliczność również przesądziła o większej popularności rażącej nioktórych postaci zwrotu. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-01-25 |
| Wskutek codziennych debat i informacji odnośnie do przyczyn katastrofy smoleńskiej słyszymy o raporcie MAK. Jednak - z racji tego, że skrótowce są odmienne - nie powinno się mówić o raporcie MAK-u? | |
| Skrótowce zakończone w wymowie na spółgłoskę (do tej grupy należy MAK) można odmieniać jak rzeczowniki męskie nieżywotne albo zostawić nieodmienione (ta ostatnia możliwość dotyczy w ogóle wszystkich skrótowców). Zatem poprawnie będzie zarówno raport MAK, jak i raport MAK-u. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-01-11 |
| Czy poprawna jest odmiana rzeczownika wataha w miejscowniku jako watadze? | |
| Formy watadze chyba żaden z najnowszych słowników ortograficznych i poprawnej polszczyzny nie notuje (podają one jedynie takie dwie postaci celownika i mianownika: watasze oraz równie poprawną wataże), możemy ją natomiast znaleźć jeszcze np. w PWN-owskim Słowniku ortograficznym języka polskiego pod red. M. Szymczaka z 1986 r. Ale dodać trzeba, że mimo iż weszła ona do odmiany rzeczownika wataha i na długi czas tam się zadomowiła (jako równoprawna z postacią wataże), historycznie jest to regularnie utworzona forma już od dawna uważanego za archaiczny wariantu rzeczownika wataha, który w mianowniku lp. przyjmował kształt wataga (por. uwagi na ten temat w: M. Bańko: Mały słownik wyrazów kłopotliwych, Warszawa 2003). Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2011-01-11 |
| Jak brzmi odmiana liczebnika porządkowego: piąty w liczbie mnogiej? | |
| Piąty jest liczebnikiem porządkowym, więc odmienia się jak przymiotnik. W liczbie mnogiej mamy zatem: a) w rodzaju niemęskoosobowym: M. (te) piąte (zawody), D. piątych, C. piątym, B. piąte, N. piątymi, Ms. piątych; b) w rodzaju męskoosobowym (rzadziej): M. (ci) piąci (zawodnicy), D. piątych, C. piątym, B. piątych, N. piątymi, Ms. piątych. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2011-01-09 |
| Mam pytanie, czy w wyrażeniu na podstawie faktury pro formy poprawna jest odmieniona forma pro forma. | |
| Nie, i już wyjaśniam, dlaczego nie. Pro forma to wyrażenie przyimkowe, a w takich konstrukcjach przyimek rządzi przypadkiem drugiego wyrazu, tzn. wymaga go zawsze w tej samej postaci fleksyjnej, niezależnie od tego, w jaką relację całe to wyrażenie wchodzi. Łaciński przyimek pro zawsze łączy się składniowo z wyrazem w ablatiwie, no i właśnie w tym przypadku występuje w omawianym połączeniu także łaciński rzeczownik I deklinacji forma, -ae. Tymczasem nieakceptowalne w myśl reguł językowym przywołane w pytaniu połączenie *pro formy mogło powstać na drodze: 1. nieuprawnionego uzgodnieniem przypadka wyrazu forma z przypadkiem niewchodzącego z nim przecież w żaden związek składniowy słowa faktura i przy okazji nieuzasadnionego nadania wyrazowi łacińskiemu (odmienianemu według łacińskiego wzorca) polskiej końcówki albo 2. niezgodnego z regułami translatorskimi przeniesienia wymagania składniowego polskiego odpowiednika (por. przyimek dla łączący się z rzeczownikiem w dopełniaczu) na wymagania zachowanego w tekście oryginalnego przyimka pro, wymagającego po sobie rzeczownika w ablatiwie; w efekcie otrzymaliśmy *pro + dopełniacz. Katarzyna Mazur |
|
| Odmiana | 2010-12-10 |
| Czy forma zabrakowało jest dopuszczalna? W moim odczuciu - nie. Przypuszczam, że nałożyły się słowa zabrakło i brakowało. Może to jakiś regionalizm? | |
| Słuszne są Pani przypuszczenia. Od czasownika zabraknąć w 3.os. liczby pojedynczej tworzymy nieosobową formę zabrakło – nie: *zabrakowało i nie: *zabraknęło. Pierwszą z błędnych form można uznać za efekt kontaminacji dwu czasownikowych postaci: zabrakło i brakowało. Gratuluję językowego wyczucia! Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Odmień przez przypadki rzeczownik Google w liczbie pojedynczej. | |
| D. Google’a; C. Google’owi; B. Google; N. Google’em; Ms. Google’u. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Co to znaczy, że rzeczowniki odmieniają się przez osoby? Myślałem, że się nie odmieniają, przynajmniej w języku polskim. Czy w innych się odmieniają? | |
| Dobrze Pan myślał. Osoba jest kategorią fleksyjną czasowników, tzn. właśnie te wyrazy się przez osoby odmieniają. Rzeczowniki ani w polskim, ani w żadnym innym ze znanych mi języków takiej właściwości nie posiadają. Ciekawa jestem bardzo, gdzie znalazł Pan tę osobliwą informację o odmianie rzeczowników. Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Piszę do Państwa z zapytaniem o formę dopełniacza l.mn. rzeczownika fundusz. Z informacji, które udało mi się znaleźć wynika, iż poprawną formą jest forma funduszy, gdyż jest to rzeczownik zakończony na spółgłoskę historycznie miękką. Czy forma funduszów jest jednak błędna, skoro w analogicznym słowie kosz poprawne są obie formy: koszy i koszów? | |
| Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego uznaje obie formy za poprawne: funduszy albo funduszów. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-12-03 |
| Proszę o pomoc odnośnie do pisowni i odmiany nazwy własnej Antalya. | |
| Nazwa własna Antalya w dopełniaczu, celowniku oraz miejscowniku przybiera postać Antalyi, a w bierniku – Antalyę, w narzędniku – Antalyą. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-12-02 |
| Prowadzę firmę kosmetyczną i borykam się ze znalezieniem liczby mnogiej od serum (do pielęgnacji twarzy). Może seruma a może sera? | |
| Słowniki języka polskiego nie notują liczby mnogiej dla rzeczownika serum, stąd trudno mówić o poprawnej formie liczby mnogiej. Jeśli miałaby ona jednak powstać, to – jak można przypuszczać – brzmiałaby ona sera; słowo (to) serum bowiem odmieniałoby się wówczas jak (to) technikum: M. technika, D. techników, C. technikom, B. technika, N. technikami, Ms. technikach. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-12-02 |
| Jak brzmi imiesłów przysłówkowy współczesny od słowa zawładnąć? Czy zawładając jest poprawną formą? | |
| Zawładnąć jest czasownikiem dokonanym i dlatego nie tworzy on formy ani imiesłowu przymiotnikowego czynnego, ani imiesłowu przysłówkowego współczesnego. Notujemy tylko imiesłów przymiotnikowy bierny – zawładnięty i imiesłów przysłówkowy uprzedni – zawładnąwszy. Zasadę tu obowiązującą możemy opisać w taki oto sposób: od czasowników niedokonanych tworzone są imiesłowy przymiotnikowe czynne (np. czytający) oraz imiesłowy przysłówkowe współczesne (np. czytając); imiesłowy przymiotnikowe bierne tworzone są od czasowników zarówno dokonanych, jak i niedokonanych (np. czytany, przeczytany), a imiesłowy przysłówkowe uprzednie – od czasowników niedokonanych (np. przeczytawszy). Ponadto warto zaznaczyć, że tylko czasowniki przechodnie mogą stać się podstawą dla imiesłowów przymiotnikowych biernych. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-12-02 |
| Kiedyś podczas podróży ze znajomym użyłem sformułowania wiesz: chcieć, a móc... , po czym znajomy odpowiedział to chciej i ... No właśnie, czy to się jakoś odmienia? Czy w ogóle nie ma takiego sformułowania i trzeba je zastąpić innym? Bardzo mnie to ciekawi. | |
| Od czasownika móc nie tworzy się trybu rozkazującego, stąd konsternacja Panów, jak powinien on poprawnie brzmieć. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-11-23 |
| Pracuję w Multikinie. Nie wiem dlaczego, nikt nie chce odmieniać nazwy firmy. Używa się tu formy: pracuję w Multikino, współpraca z Multikino, zapraszamy do Multikino itp. Według mnie nie jest to poprawna forma. Brzmi to niezręcznie i źle. Chciałabym się dowiedzieć, czy moja irytacja na nieodmienianie Multikina jest słuszna. | |
| Multikino nie jest wyrazem nieodmiennym, w związku z tym irytacja Autorki/Autora listu jest jak najbardziej uzasadniona. Mnie też przywołane tu przykłady rażą. Są po prostu błędne i takiej praktyce należy się przeciwstawiać – zatem gratuluję językowego wyczucia. Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Odmiana | 2010-11-17 |
| Która z form jest poprawna: błysła czy błysnęła? | |
| Obie formy są poprawne. Wiele czasowników posiadających przyrostek -ną-/-nę- zarówno w rodzaju męskim, jak i żeńskim czasu przeszłego ma dwie formy. W tym przypadku dwie formy ma rodzaj żeński czasu przeszłego. W rodzaju męskim natomiast jest dopuszczalna jedynie forma błysnął, a nie, analogicznie do błysła, *błysł. Magdalena Kurpiel |
|
| Odmiana | 2010-11-14 |
| Jak poprawnie odmienić wyraz rok? W celowniku l. poj. ma on formę roku czy rokowi? | |
| W celowniku lp. wyraz rok ma postać rokowi. –Owi to charakterystyczna końcówka celownika dla rzeczowników rodzaju męskiego. Sporadycznie występującą w tym przypadku końcówką, ograniczoną do niewielkiej liczby wyrazów, jest zakończenie –u, np.: (komu? czemu?) bratu, ojcu, panu, chłopu, księdzu, diabłu, psu, kotu, snu, tchu, bzu. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-11-14 |
| Czy rzeczownik trup jest żywotny, czy nieżywotny? | |
| Wyraz trup należy do kategorii rzeczowników męskożywotnych. O jego statusie przesądza bowiem synkretyzm (tożsamość) przypadków dopełniacza i biernika liczby pojedynczej: D. (nie ma) trupa, B. (widzę) trupa. Joanna Przyklenk |
|
| Odmiana | 2010-11-14 |
| Jakiego rodzaju jest czasownik zjesz? | |
| Rodzaj gramatyczny czasowników jest zdeterminowany przez rodzaj gramatyczny rzeczowników. To oznacza, że rodzaj nie przysługuje leksemowi jako całości (jak u rzeczownika, np. wyraz stół bez względu na swą postać fleksyjną będzie rodzaju męskiego), ale pojedynczym formom fleksyjnym tego leksemu (np. on zjadł – r. męski, ale ona zjadła – r. żeński czasownika). Postać 2. osoby liczby pojedynczej dokonanego czasownika zjesz to czas przyszły prosty (czasowniki dokonane nie mają czasu teraźniejszego), zatem nie można tej formy opisywać za pomocą kategorii rodzaju. Rodzaj widoczny jest bowiem tylko w formach czasu przeszłego: zjadłam, zjadłaś, zjadło; zjedliśmy, zjadłyśmy itd.; w konstrukcjach czasu przyszłego złożonego, pod warunkiem, że w skład tej konstrukcji nie będzie wchodził bezokolicznik typu: on/ona/ono będzie czytać, ale: będę jadł/jadła, będziesz jadł/jadła, będzie jadł/jadła/jadło, będziemy jedli/jadły itd.; w formach trybu przypuszczającego: zjadłbym/zjadłabym, zjadłbyś/zjadłabyś, zjadłby/zjadłaby/zjadłoby itp. Joanna Przyklenk |
|